341
idi. Katolikos Movses yarım il kürsüdə oturdu. Katolikos Davud
iyirmi səkkiz il kürsüdə oturdu. O, Qəbələ yepiskopluğundan
seçilmişdi. O, Şəki hökmdarının qanunsuz nigahına xeyir – dua
vermişdi. Hökmdarın qardaşı ondan soruşmuşdu: “ Ağam, haradan
gəlirsən?” O, cavab vermişdi: “ Qardaşımın evindən”. Onda knyaz
Davuda belə demişdi: “ Qoy sənin xeyir – dua verən dilin qurusun və
heç vaxt dillənməsin! Qoy sənin sağ əlin qurusun!” Bunu deyən kimi
dililə əli qurudu və o, ölümünə qədər sağalmadı. Katolikos Yovses
iyirmi beş il kürsüdə oturdu. Böyük Kolmank yepiskopluğundan
seçilmişdi. Onun katolikosluq dövrünün üçüncü ilində erməni
təqviminin üç yüzüncü ili tamam oldu.
125
Katolikos Samuel on yeddi
il kürsüdə oturdu. Böyük Kolmank yepiskopluğundan idi. O
katolikosluğu özü mənimsəmişdi, sonra erməni katolikosu Qeorq
tərəfindən devrilmiş, sonra da yenidən seçilmişdi. Katolikos Yovhan
səkkiz il yarım kürsüdə oturdu. O, Erməniyyədə saray keşişi idi.
Qeorq əsir olanda, o, Qeorqun icazəsi olmadan Albaniyaya getdi və
burada katolikos seçildi. Albaniya knyazları pul verib Qeorqu azad
etdikdən sonra
126
, o, əvvəlcə Yovhanı katolikos adından məhrum
etdi. Lakin Alban knyazlarının xahişi ilə qədirbilən Qeorq onun
ikinci dəfə təyinatını təsdiq etdi. Katolikos Simeon iyirmi bir il
kürsüdə oturdu. O da Erməniyyədə saray keşişi olub və Müqəddəs
xaç adına monastırı daha yaxşı bəzədi.Katolikos Davud alrı il
kürsüdə oturdu. O, Parisos vənginin keşişi idi. Katolikos Sahaq on
səkkiz il kürsüdə oturdu. O, Böyük Kolmank yepiskopluğundan idi.
342
Katolikos Qaqik on dörd il kürsüdə oturdu. O, Girdıman
yepiskopluğundan idi. Onun katolikosluq dövrünün dördüncü ilində
erməni təqviminin dörd yüzüncü ili tamam oldu.
127
Katolikos Davud yeddi il kürsüdə oturdu. O, Qəbələ
yepiskopluğundan idi.
Katolikos Davud altı il kürsüdə oturub. Onu katolikosluğa erməni
katolikosu Ananiya təqdim etmişdi.
Katolikos Petros on səkkiz il kürsüdə oturub. O, Girdıman
yepiskopluğundan idi.
Katolikos Movses altı il kürsüdə oturdu. O, Parisos vənginin baş
keşişi idi.
380
Qafqaz Albaniyasının VII – X əsrlər dövrü tarixi haqqında
əsas və yeganə mənbə Moisey Kalankatuklunun (Dasxuranlı)
“Ağvan tarixi”dir.
1
Sonralar XII – XIII əsrlərdə baş verən hadisələr
haqqında Vardan Arevelsinin,
Kirakos Qandzakesinin, İbn əl –
Əsirin və əl – İsfahaninin tarixi əsərləri məlumat verir. Albaniyanın
XI əsr – XII əsrin əvvəlləri dövründəki tarixinə gəldikdə isə, qeyd
etmək lazımdır ki, bu vaxtadək yerli məbbələrdə bu barədə məlumat
yox idi.
Belə fərz edilirdi ki, həmin dövrün tarixi çoxlu ibrətli hekayə
və təmsillərin, habelə məşhur “Qanunnamə”nin
2
müəllifi Mxitar Qoş
tərəfindən yazılmalı idi. T. İ. Ter – Qriqoryan da göstərirdi ki, Mxitar
Qoş M. Dasxuranlının bitirmiş olduğu dövrdən başlamaqla davam
etdirmək istəmişdir. “Lakin Qoşun başladığı əsər öz orjinalındaca
tamamlanmamış qaldı”.
3
T. İ. Ter – Qriqoryan da göstərirdi ki,
Mxitar Qoş M. Dasxuranlının yazdığı tarixi
davam etdirməyə
başlamış, lakin bu işi başa çatdırmamışdır.
4
1901-ci ildə F. Alişan
5
tərəfindən nəşr edilmiş erməni mətni və 1958 –ci ildə Ç. F. Dovset
6