Mövzu Sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar Plan: Sağlamlıq imkanları məhdud olan uşaqlar
Yüklə 461,41 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Plan:
1. Uşaqlarda yaranan kəllə-beyin travmaları 2. Kəllə-beyin travmalarının diaqnostikası 3. Kəllə-beyin travmaları nəticəsində yaranan əlamətlər Ədəbiyyat: 1.
Psixiatriya-N.V.İsmayılov 2.
Baş ağrılarının differensial diaqnostikası-Klinik protokol
Uşaqlarda kəllə-beyin travmaları məişət və ya nəqliyyat qəzaları, hündür yerlərdən düşmə nəticəsində yaranır. Onlarda kəllə sümüyünün sərt qişasının zədələnməsi böyüklərə nisbətən daha çox özünü göstərir. Uşaqlarda düşüncənin tez-tez pozulması hallarına rast gəlinmir. Amma travmadan sonra qusma halları olarsa, bu alınan zədənin daha riskli olduğunu göstərir. Onlarda əvvəlcə düşüncənin keyləşməsi, uşaq süst vəziyyətində olur, hərəki narahatlıq, travmadan sonra baş ağrıları özünü göstərir.
Kəllə beyin travmalarından sonra ilk 2 həftə ərzində əmələ gələn baş ağrıları baş beyinin ciddi patologiyasının əmələ gəlməsinə işarə ola bilər. İlk növbədə beyindaxili hematomaları, travmatik subaraxnoidal qansızmaları və baş beyinin zədələnməsini istisna etmək lazımdır. Baş ağrılarının vaxt xüsusiyyəti (travma ilə vaxt bağlılığı, başlanğıc dövrün xarakteri):
xəstəliyin gedişinin vaxt dinamikası);
-Təhrik edən amillər (başın vəziyyətinin dəyişməsi, yuxu, öskürmə, başın perkussiyası və s.);
-Yanaşı simptomlar (qusma, huşun pozulması, epileptik tutma, ocaqlı nevroloji simptomların əmələ gəlməsi, hərarət, meningeal sindrom).
Baş ağrıları kəllə-beyin travmasından sonra ilk 14 gün ərzində meydana gəlir və 8 həftə kimi davam edə bilər.
Yüngül kəllə-beyin travması almış uşaqlarda aşağıdakı hallar özünü göstərir: -Hafizə;
-Planlama;
-Diqqət;
-Problemi həll etmə;
-Oxuma və yazma problemi;
-Yaddaş problemi;
-Münasibət sferasında problemlər;
-Yeni taprışıqları öyrənmədə çətinlik və s. hallar özünü göstərir.
Beyindaxili hematomaniyanın olması vəziyyəti daha da çətinləşdirir. Düşüncənin koma vəziyyətində pozulması zamanı isə, bir sıra həyat əhəmiyyətli orqanlarda ciddi funksional dəyişikiklilər yaranır.
Diaqnostika zamanı, ilkin olaraq anamnestik məlumatlar toplanmalı, travmanın olmasını göstərən klinik əlamətlər, laborator analizin nəticələri əldə olunmalıdır. Bu işlə neyrocərrahlar, terapevtlər, neyropatoloqlar birgə müşahidə etməlidir. Travmadan sonra çox vaxt travmatik psixoz halları meydana çıxır. Burada beyinin üzvi patologiyası nəticəsində meydana çıxan apatik-abulik, disforiya, halsünator-sayıqlama sindromları üzvi pozuntular getsə də, endogen psixozlar üçün xas olan spesifikliyinə və dinamikasına malik olmur. Travmatik psixozlar zamanı xəstəlik özünü uzun müddətli asteniya, psixopatabənzər, tsiklotimik əlamətlərlə büruzə verir. Asteniya psixozdan əvvəl, həm də psixozun gedişi boyu daimi sindrom kimi davam edir.
Bu zaman Qlasko-koma şkalasından istifadə olunur. Bu zaman neyrogörüntüləmə zədənin hansı hissədə olması və necə olması barədə məlumat verir. Çəkilmiş tomoqrafiya nəticəsində daha tez və geniş məlumat almaq olar. Yaralanmaların dahada irəllədiyini müəyyən etmək üçün kompyüter tamoqrafiyasından istifadə olunur. Maqnit rezonans vasitəsilə əldə edilən məlumatlar daha geniş sahəni əhatə edir. Bundan başqa cihazlardan isitfadə olunur: EEQ, pnevmo EEQ, angioqrafiya və s.
Kəllə-beyin travmalarının müxtəlif növləri vardır, bunlar beyin maddəsinin zədələnməsinə görə, beyin toxumalarının zədələnməsinə görə növlərə ayrılır. Bunlarda ağırlıq dərəcəsinə görə bölünür:
-Yüngül dərəcəli kəllə-beyin travmaları;
-Orta dərəcəli kəllə-beyin travmaları;
-Ağır dərəcəli kəllə-beyin travmaları.
Kəllə travmalarının ağır dərəcəli olması zamanı, beyin maddəsinə və onun qişasına qan sızmalar müşahidə olunur. Qansızmalar əksər hallarda kəllə sümüyünün çatlaması və sınması zamanı baş verir. Zədələr zamanı yaranan kontuziyaların lokalizasiyası zamanı aşağıdakılar müşahidə edilir:
-Alın nahiyyətində yaranan əlamətlər: eyforiya, təlxəklik, diqqətin, yaddaşın zəifləməsi, davranışın dəyişməsi (funksional olaraq), əsəsbilik, tənqidin enməsi.
-Aşağı gicgah və gicgah-ənsə zədələnməsi zamanı, apraksiya, amnestik afaziya, nitq qabiliyyətinin pozulması, aqrafiya, bədən quruluşunun və xarici mühitdə yerləşən əşyaların ölçüsünün və yerinin yalnış qavranılması- depersonalizasiya, derealizasiya.
-Mərkəzi qırış əlamətləri: müxtəlif parez və ifliclər.
-Böyük yarımkürələrin yuxarı səthinin zədələnməsi əlamətləri: lokal alın- gicgah sindromları ilə yanaşı ağır dərəcəli ağıl zəifliyi
-Ənsə əlamətləri: əşyaların rəngini, ölçüsünü, quruluşunu və s. əlamətləri ilə müşahidə olunan görmə problemləri.
-Beyinciyin zədələnməsi zamanı, müvazinətin, yerişin pozulması kimi əlamətlər özünü göstərir.
- Qabıqaltı bazal və beyin sütunun əlamətləri: kəllə sınıqları zamanı özünü göstərir.
Uşaqlarda kəllə travmalarından sonra düşüncənin itməsi halları 2 yaşdan az olan uşaqlarda 5%, 2 yaşdan yuxarı olan uşaqlarda 13%-dir.
Kəllə-beyin travmalarından sonra yaranan davranış problemləri:
-Hərəkət kordinasiyası problemləri;
-Krizlər keçirmək;
-İflic və s.
Travma nəticəsində hissiyyat orqanlarında yaranan zədələr, dad, qoxu kimi hisslərin pozulmasına səbəb ola bilər.
Bu zaman yaranan psixoloji problemləri:
-Sosial sferada dəyişikliklər olur (insanlarla ünsiyyət sferasında);
-Emosional sferada dəyişikliklər (əsəbilik, aqressivlik, kobudluq, depressiya, ambivalent hisslər və s. kimi hallar özünü göstərir);
Travmalardan sonra aşağıdakı xəstəliklər yarana bilər:
-Depressiya;
-Fobiyalar;
-Post-travmatik stress pozuntusu;
-Təşviş-həyəcan pozuntusu;
-Şizofreniya;
-Uşaqlarda diqqət əskikliyi və hiperaktivlik;
-Obsessiv-kompulsiv pozuntu və s.
Bu zaman edilən müdaxilələr aşağıdakı şəkildə olmalıdır. Kəllə travmasından sonra uşaqlar maksimal dərədə az hərəkət etdirilməlidir. Onlarda yuxu problemlərini yaranmasını nəzərə alaraq, yataq saatlarında daha sakit bir şərait yaradılmalıdır. Onlarla olan münasibətdə valideynlər sakit şəkildə davam etdirməlidirlər.
|