Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 6.5. Hərbi Büdcələmədə Şəffafl ığa Kömək Edən Bölgə Yanaşması Nümunəsi
- Büdcələmə Prosesinin Cənubi Şərqi Avropa Ölçü Parametri
- 1. Hərbi Büdcələmə Müdafi ə və Təhlükəsizlik Siyasətinin Tərkib Hissəsi Kimi
79 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu Haşiyə 6.5. Hərbi Büdcələmədə Şəffafl ığa Kömək Edən Bölgə Yanaşması Nümunəsi 1990-cı illər boyu, Cənubi Şərqi Avropa (CŞA) qarışıqlıq içində idi. CŞA ölkələri həm müharibə və münaqişələrdən, həm də bazar iqtisadiyyatına keçid dönəmində yaşadıqları iqtisadı məhrumiyyətlərdən əziyyətlər çəkirdilər. Münaqişələrin sona çatması ilə başlanan demokratik dəyişikliklər, silahlı qüvvələrin köklü surətdə yenidən qurulmasına və ordunun siyasi sistemlərdə rolunun dəyişməsinə gətirdi. Bütün CŞA ölkələri silahlı qüvvələr üzərində səmərəli demokratik nəzarətin qurulması istiqamətlərində səylərə başladılar, hökümətin bütün strukturlarında, o cümlədən, hərbi sahədə şəffafl ığı, cavabdehlik və məsuliyyət təmin etməyə səfərbər oldular. Ona görə də, Cənubi Şərqi Avropada Stabillik Paktının ilk təşəbbüslərindən biri hərbi büdcələmənin şəffaf olmasına təşviq etmək idi; burada şəffafl ıq həm büdcələrlə və büdcənin istifadəsi ilə bağlı məlumatların əldə edilməsini, həm də vətəndaş cəmiyyətlərinin də cəlb olunmasını nəzərdə tutan acıq siyasi strategiyaların qərar-vermə proseslərini də nəzərdə tutur. Hərbi büdcələmənin silahlı qüvvələr üzərində demokratik nəzarətin və əhatəli reqional stabilliyin əsas meyarı olduğunu başa düşərək, Stabillik Paktınin Büdcə Şəffafl ıq Təşəbbüsü (Budget Transparency Initiative) bütün Cənubi Şərqi Avropa üzrə müdafi ə büdcələri və müdafi ə büdcələmələri proceslərinin ölkədaxili və beynəlxalq şəffafl ığını və qərar-qəbul etmə proseslərini, hesabatlılığı xüsusi vurğulayaraq, ən yaxşı praktikaları təşviq edir (siyasət müəyyən etmə,planlaşdırma, proqramlaşdırma və büdcə tərtibatı). İkinci məqsəd,eyni təhdidlərlə üzləşən ölkələrin daxilindəki yaxşı prak- tikaları seçib ayırmaq və onlardan istifadə edərək müdafi ə sektorunda qa- baqcıl idarəçiliyi irəliyə aparmaqdır. Müdafi ə büdcələməsi ilə əlaqədar yax- şı praktikaları ayırd edib yaymaq vasitələrindən biri ümumi metodologiya- nın qəbul edilməsidir. 2003-cü ildə rəsmən qəbul olunmuş metodologiya, qiymətləndirmə üçün lazım olan etalon parametrlərdən, sorğu anketindən və təkmilləşməyə daha çox ehtiyacı olan sahələri (şəffafl ıq, cavabdehlik və məsuliyyət) müəyyən etmə prosesindən və müxtəlif məsələlərlə əlaqədar məsləhət mənbələrindən ibarətdir. Etalon parametrı növbəti bölmədə təqdim olunur.
Yerli və beynəlxalq layihələrdə bu cür yanaşmaların reallaşdırılma- Eastern Europe – 2001 (Sofi a: Budget Transparency Initiative Secretariat, 2002). 80 Hərbi Büdcə Tərtibatı və Maliyyə Resurslarının İdarəetməsi sı, ekspert dəyərləndirməsini nəzərdə tutur. Bu yanaşmaya, həmçinin, büdcə məlumatlarının yayılması, büdcə tərtibatı təcrübəsinin paylaşması və şəffafl ıq, cavabdehlik və məsuliyyətin gücləndirilməsi daxildir. Prakti- ki sübutlar göstərir ki, bu cür beynəlxalq yanaşma müdafi ə büdcələməsi və maliyyə idarəetməsi üçün ən yaxşı təcrübələri tətbiq etmək baxımından çox məhsuldar, asanlaşdırıcı amildir. Bu yanaşma, həm də dürüstlüyün inkişafı və müdafi ə sektorunda korrupsiyanın azaldılması baxımından da çox ümidveri- cidir.
Hərbi büdcə tərtibinin şəffafl ığının Cənubi Şərqi Avropa ölkələrində qiymətləndirilməsi metodologiyası, konkret sərəncamları və praktikaları etalon kimi qəbul edilən ideal sistemlərin fonunda müqayisə etməyi nəzərdə tutur 37
nan büdcələmə prosesinə səmərəliliyin, şəffafl ıq və cavabdehliyin təmin edilməsində “ən yaxşı” “idarəçilik” kimi baxıla bilər və bir çox hallarda məlumatların həssaslığı, məxviliyi və məlumatlara çıxışın məhdudluğu ilə bağlı legitim qayğıları nəzərə almır. Etalon sistemi, kriteriya qiymətləndirilməsinin beş əsas kateqoriya- sı üzrə təsvir edilmişdir:(1) büdcələmə prosesinin məqsədyönümlüyü;( 2) büdcə planlaşdirma prosesinin miqyası və səmərələliyi; (3) büdcənin həyata keçirilməsi və səmərəli nəzarət;(4) müdafi ə büdcəsinin tərtibində və müdafi ə büdcəsində şəffafl ıq;( 5) müdafi ə büdcəsi tərtibində dürüstlük.
Hərbi büdcə tərtibi bir proses kimi, müdafi ə planlaşdırma mexanizminin tərkib hissəsi olaraq, orta və uzun müddətə elan olunmuş müdafi ə siyasətinin yerinə yetirilməsinə təminat verir. Ölkə özünün müdafi ə və təhlükəsizlik siyasətinin məqsədlərini, bir-biri arasında qarşılıqlı əlaqədə olan kiçik say- da qanunverici aktları ilə açıq-aydın elan edir. Müdafi ə və təhlükəsizlik siyasətində məqsədlərə çatmaq üçün, məsələn hər hansı ittifaqa girmək üçün geniş əhatəli strategiya mövcuddur. Qanunverici aktla işlənib- hazır- 37 Bu metodologiya, o cümlədən parametrlər və sorğu Todor Taqaryevin aşağıdakı yazısında ətrafl ı təqdim edilmişdir, “A Means of Comparing Military Budgeting Processes in South East Europe,” Information & Security: An International Journal 11 (2003): 95–135. 81 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu lanmış bu strategiya, geniş mənada, həyata keçirilə bilən olmalıdır. Hər bir ölkənin özünün güc strukturlarıni inkişaf etdirmək üçün qarşıdakı on və ya çox illər üçün baxışları olur. İşlək olan bu baxış, elmi-texniki tədqiqatların aparılması,texnologiyanın inkişafı və hərbi texnika alınması üçün kifayət qədər ətrafl ı işlənib hazırlanmışdır. Onun həyata keçirilməsi təqribi hesab- lanmış xərclərlə, ordunun uzun müddətli güclənməsinə hesablanmışdır. Bu baxış və uzun müddətli plan ya hökümət, ya da qanunverici orqan tərəfi ndən bəyənilir.
Ölkə orta müddətli planın hazırlanması və ya bəyan olunmuş hərbi siyasətin məqsədlərinə nail olmaq üçün oturuşmuş mexanizmə sahibdir. 38
Hərbi proqram və onun tərkib hissələri siyasi məqsədləri yerinə yetirmək üçün aydın şəkildə tərtib edilir. Bu proqram müxtəlif hərbi tələbatları, o cümlədən, milli müdafi ə və ittifaq planlaşdırmasından irəli gələn tələbatları özündə birləşdirir. Müdafi ə proqramı siyasi məqsədlər üçün ən çox prioritet təşkil edən proqramları və layihələri əhatə edir. Əhatəli miqyasda baxsaq, o bütün müdafi ə xarakterli tədbirləri və xərcləri, o cümlədən şəxsi heyət,əməliyyatlar və ordunu saxlamaq, təhcizat, kommunal xərclər,təlim və təhsil, tədqiqat və texnologiya inkişafı məsələlərini əhatə edir. Hərbi proqram hazırlandığı za- man vəsait çatışmazlığı da nəzərə alınır. Hərbi proqram, həmçinin, müdafi ə qabiliyyəti üçün önəmli olan başqa müdafi ə ehtiyatları tələbatlarını, məsələn, təhcizat və ya əməliyyat planlarını da məhdudlaşdırır.Proqrama yuxarıda ifadə olunan gözlənilməyən halları əks etdirən alternativ variantlar da daxil- dir. Müdafi ə proqramı fəaliyyət göstəricilərini( səmərəlilik və məhsuldarlıq) səmərəli surətdə müəyyən edir. Müdafi ə proqramının birinci ili üçün plan- laşmanın ətrafl i hesablanması,sonrakı büdcə ilinə onun əsasında daha dəqiq keçid üçün kifayət edir. 39
Həm qısa, həm də orta-müddətli perspektivlər üçün,büdcədə nəzərdə tutulmuş güc strukturları və müdafi ə sistemləri üçün risklərin olması acıq aydın başa düşülür. 40 Ölkənin müdafi ə və güc planlaşdırması ilə əlaqədər 38 Məsələn, ABŞ-da Future Years Defense Program (FYDP) terminini işlədirlər. A number of South East European countries have also accepted the term programme to denote a resource
39
Və ya ilk iki planlaşdırma ilində əgər ölkə iki illik büdcəyə malikdirsə 40
Planlaşdırma riskləri ilə bağlı bu müəllifl ərə isnad edə bilərsiniz: Hari Bucur-Marcu, Philipp Fluri, Todor Tagarev, eds., Defence Management: An Introduction (Geneva: DCAF, 2009), 67–71, www.dcaf.ch/publications/kms/details.cfm?ord279=title&q279=management &lng=en&id=105077&nav1=5. Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|