MüƏllifdən II
Yüklə 6,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR
- Mirağa Cəfərquliyev
E Mİrağa Cəfərquliyev dəyişikliklər baş vermişdir. XXI əsrin əvvəlində qeyd edilən kriminal fəaliyyət formalan, xüsusən beynəlxalq terrorizm əksər dövlətlərin sərhədlərini "şəffaflaşdırmış", bəşəriyyəti narahat edən ciddi sosial problemə çevrilmişdir. Yaranmış vəziyyət dövlətlərin cinayətkarlıqla mübarizəyə yönələn səylərini birləşdirməsini zəruri etmişdir (64. s.l5). Qeyd etmək lazımdır ki, XX əsrin II yarısında sürətlə inkişaf edən beynəlxalq hüquq sahələrindən biri də beynəlxalq cinayət hüququ olmuşdur. Bəşəriyyətin inkişafının tarixi təcrübəsi ilə yanaşı, yuxanda qeyd edilən amillərin beynəlxalq cinayət hüququnun inkişafında güclü təkan olduğu danılmaz bir faktdır. Beynəlxalq cinayət hüququ sferasına dövlətlərin bir-birinə cinayət hüquqi məsələlərədə yardım göstərməsi və müxtəlif dövlətlərin cinayət qanununun səlahiyyəti sferası, əsasən də cinayətkann verilməsi (ekstradisiyası) məsələsinin tənzimlənməsi aiddir. Dövlətdaxili hüquq qaydasını cinayətkar əməllərdən qorumaq məqsədi daşıyan milli cinayət hüququ kimi, beynəlxalq cinayət hüququ da beynəlxalq hüququn müxtəlif sahələrinin, xüsusilə təhlükəli pozuntulanna, bir neçə dövlətin və yaxud bütün beynəlxalq birliyin mənafeyinə toxunan cinayət əməllərinə qarşı mübarizə məqsədi daşıyır. Milli cinayət hüququnun bir çox normalan da məhz beynəlxalq hüquq qaydasının mühafizəsi məqsədinə qulluq edir. Belə normalar tez- tez dövlətlərin beynəlxalq öhdəliyinin yerinə yetirilməsi üçün qəbul edir. Biz burada bir müsbət hal kimi qeyd etməliyik ki, əksər hallarda arzu olunan nəticə ancaq beynəlxalq və milli hüquq normalannm vəhdətdə götürülməsi və birgə fəaliyyəti prosesində əldə olunur. Müxtəlif vasitələrlə yaradılan və özünəməxsus spesifik vasitələrlə fəaliyyət göstərən bu normalar eyni problemləri, yəni beynəlxalq cinayətlər və beynəlxalq xarakterli cinayətlərlə mübarizə məsələsini həll edirlər. Bu da danılmaz bir həqiqətdir ki, bəzən beynəlxalq və milli cinayət hüququ normalannm birgə tətbiqi xüsusi hüquqtətbiqetmə komplekslərinin yaranmasına gətirib çıxarır. Bu bir sıra səbəblərdən irəli gəlir və onlarda aşağıdakılardır: Birincisi, beynəlxalq cinayət hüququ normaları beynəlxalq hüquq subyektləri tərəfindən birtərəfli qaydada deyil, onlarla razılaşmış qaydada yaradılmalıdır. İkincisi, bu normaların məqsədi cinayətkarlıqla mübarizədir. Üçüncüsü, cinayətlər ya bütövlükdə beynəlxalq cəmiy
XX FƏSİL XÜSUSİ İCRAA TLAR yətin, ya da bir neçə dövlətin mənafeyinə toxunmalıdır. Dördüncüsü, normaların pozulmasına görə məsuliyyət hansı hüquq-mühafizə orqanının (beynəlxalq və ya milli) qərar çıxarmasından, cəzanın təyin edilməsi üçün beynəlxalq və ya milli hüquq normalarının tətbiq edilməsindən asılı olmayaraq, cinayət hüquqi olmalıdır. Milli cinayət hüququndan məlumdur ki, cinayət ölkənin ictimai quruluşuna, siyasi-iqtisadi sisteminə, vətəndaş hüquq və azadlıqlanna qəsd edir. Yəni burada söhbət ancaq ölkədaxili hüquq pozuntulanndan gedir. Elə isə bəs beynəlxalq cinayət özündə nəyi ehtiva edir, bir sözlə, nəyə qəsd edir? Bu sualı cavablandıraraq beynəlxalq hüquq sahəsinin tədqiqatçılan qeyd edirlər ki, beynəlxalq cinayətlər: 1)
2)
qəsdən törədilir; 3)
ayn-ayn dövlətlərin hüquq və mənafelərinə qəsd edir; 4)
hüquqi tərkibi beynəlxalq hüquq normalannda müəyyən olunur (27.5.20) . Beynəlxalq cinayətlər müxtəlif dövlətlərin hüquq və mənafelərini, beynəlxalq səviyyədə tanınmış insan hüquqlanm kobud şəkildə pozan, hüquqi tərkibi beynəlxalq hüquq normalarında müəyyən olunmuş beynəlxalq hüquqa zidd əmələ deyilir. Bu verilən tərifə tərəfdar çıxaraq biz onunla da razılaşmq ki, beynəlxalq cinayətlər qəsd obyektinə görə bir neçə qrupa bölünür: 1)
sülh və bəşəriyyətin təhlükəsizliyi əleyhinə olan cinayətlər (təcavüz, genosid, insanlıq əleyhinə olan cinayətlər, müharibə cinayətləri, beynəlxalq terrorizm, aparteid, BMT heyətinə qarşı edilən cinayətlər); 2)
pamoqrafıyanın yayılması, işgəncə, girov götürülmə və s.); 3)
dövlətin iqtisadi, sosial inkişafına zərər yetirən cinayətlər (saxta pul və qiymətli kağızların hazırlanması, qaçaqmalçılıq); 4)
5)
hava nəqliyyatının təhlükəsizliyinə qarşı yönəlmiş cinayətlər (27.5.20) . Yuxanda sadalanan cinayətlərin hər bir növünə müasir dövrdə tez- tez təsadüf edilir. Bu cinayətlər sırasında insanlıq əleyhinə olan, ümumiyyətlə insanlığa qarşı yönələn cinayətlər ən ağır, dözülməz və bəşəriyyəti narahat edən əməllər olduğuna görə onlann mahiyyətinə bir qədər diqqət yetirməyi məqsədəmüvafiq hesab edirik. Mirağa Cəfərquliyev Təsəlli verici bir faktdır ki, insanlann ali varlıq kimi dərk olunmaması, kölə halına salınması, qula çevrilməsi, məcburi əmək, insanla alver edilməsi, insanların kütləvi şəkildə qıniması, işgəncələrə məruz qalması, siyasi-irqi, dini və ya etnik ayn-seçkiliyə yol verilməsi, insanlann özbaşına həbs edilməsi, zorlanma və ya fahişəliyə məcbur edilməsi, fiziki və ya psixi təsirlər edilməsi, insan səhhətinə və ya insan ləyaqətinə ciddi zərər yetirən digər qeyri-insani əməllər həmişə dünya dövlətləri və ümumilikdə bəşəriyyət tərəfindən pislənilmişdir. Aydındır ki, bu gün bu cinayətlərin qarşısının alınması və ona qarşı mübarizənin apaniması üçün dünyanmı əksər dövlətləri kifayət qədər yetərli mexanizmə malikdirlər. Onu da qeyd edək ki, həm də dövlətlər öz ərazilərində bu cinayətlərin baş verməməsi və ona qarşı mübarizə apaniması ilə bağlı öhdəliklər götürür. Bu sahədə çoxlu konven- siyalan misal gətirə bilərik ki, hansı ki, cinayətkarlıqla mübarizədə dövlətlərə bir sıra hüquqlar verir. Nəzərə almaq lazımdır ki, cinayətkarlıqla mübarizə sahəsində, insan hüquqlanmn qorunması sahəsində beynəlxalq hüquq normalannm implementasiyası, həyata keçirilməsi yalnız milli qanunvericiliyinin və milli ədalət mühakimə orqanlarının birgə iştirakı ilə mümkündür. Beynəlxalq hüquqi baxımdan dövlətin öz üzərinə götürdüyü beynəlxalq öhdəliklərin (insan hüquqları, cinayətkarlıqla mübarizə, iqtisadi münasibətlər sahəsində) milli səviyyədə həyata keçirilməsində məhz dövlətin daxili qanunlarına implementasiya edilmiş beynəlxalq hüquq normalannm rolu olduqca böyükdür. Məsələn, müsbət və irəli atılmış addım kimi qeyd etmək olar ki, Azərbaycan Respublikasının yeni CM-də beynəlxalq cinayətlərə qarşı çox sərt mövqe nümayiş edilir. Belə ki, Azərbaycan Respublikası CM-in ictimai təhlükəsizlik və ictimai qayda əleyhinə olan cinayətlər bölməsində terrorçuluq, adamları girov götürmə, hava və ya su nəqliyyatı gəmisini, yaxud dəmir yolu qatarını qaçırma, qanunsuz olaraq narkotik vasitələri, psixotrop maddələri və ya prekursorlan hazırlama və ya satma və bu kimi beynəlxalq xarakterli cinayətlərin törədilməsi qadağan olunmuşdur. Bundan başqa, Azərbaycan Respublikasının cinayət qanunvericiliyində insanlıq əleyhinə olan cinayətlər aynca bölmədə öz təsbitini tapmış və onun üçün konkret cəza mexanizmi müəyyən olunmuşdur. Yüklə 6,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|