Mühazirə mətnləri (2020-2021) I mövzu. Pedaqogikanın ümumi məsələləri. Pedaqoji anlayışlara yeni yanaşmalara

5. Pedaqoji qiymətləndirmə. İnnovativ pedaqoji texnologiyalardan biri də pedaqoji qiymətləndirmədir. Bu sahədə Azərbaycanda kifayət qədər araşdırmalar aparılmasa da, məktəb təcrübəsində ona həmişə tələbatın olması aydın şəkildə hiss edilmişdir. Bu tendensiya indi də davam etməkdədir. Təhsil alanlarınailiyyətlərinin n qiymətləndirilməsində başlıca məsələ onun fəlsəfəsinin daha düzgün dərk olunmasıdır. Təhsil sistemində çalışan hər kəs müasir qiymətləndirmənin humanist xarakterini, onun inkişafyönümlü xarakter daşımasını anlamaqla təhsil prosesinin hər addımında qiymətləndirmə sisteminə etimad bəsləməli, ona inamla yanaşmalıdır. Həm də qiymətləndirmə fəaliyyəti stimullaşdırıcı bir vasitə olaraq şagirdlərin irəliləyişlərində dəstəkverici bir rol oynamalıdır. Mövcud məktəbin qiymətləndirmə sistemində daha çox aşağıdakı növlərə müraciət olunur.
• təlim prosesinin qiymətləndirməsi;
• təhsil alanların nailiyyətlərinin qiymət-
ləndirilməsi;
• təhsil verənlərin pedaqoji fəaliyyətinin
qiymətləndirilməsi;
• təlim prosesinin ayrı-ayrı sahələrində
işin qiymətləndirilməsi.
Göründüyü kimi, qiymətləndirmə sahəsindəki paradiqmalarda qiymətləndirilən obyektlərdə fəaliyyətlər uyğun olsa da, onların təyinatı eyniyyət təşkil etmir. Belə ki, birində şagirdin, digərində müəllimin fəaliyyəti, başqa birisində isə təlim prosesinin qiymətləndirilməsi əsas istiqamətlər kimi götürülür. Eyni zamanda qiymətləndirmənin obyektivliyi bu prosesin daha etibarlı vasitəyə çevrilməsinə təsir göstərir. Ümumiyyətlə, qiymətləndirmə dedikdə, aydın məzmuna malik olan bir proses başa düşülür ki, ondan düzgün istifadə olunması hər bir təhsil işçisinin peşəkarlığının səviyyəsinə dəlalət edir.
3. Pedaqoji tələbkarlıq təhsil ənənələrimizdə olan və bu gün də istifadə edilən anlayışlardan biri kimi tanınır. Daha çox tərbiyə nəzəriyyəsində alışdırma metodunun komponenti olmaqla dəyərləndirilir. Lakin hazırki şəraitdə pedaqoji tələbkarlıq innovativ pedaqoji texnologiya kimi yeni mahiyyət kəsb etməklə pedaqogikanın anlayışlar sistemində özünə yer tutmaqdadır. Hazırda bu anlayış təlim-tərbiyə prosesində münasibətlərin və davranışların sosial-mədəni normalarının şagirdə təqdim olunması kimi başa düşülür. Məlum olduğu kimi, insan özündə ən yüksək keyfiyyətləri ümumiləşdirir. Bu da onun dəyərlərə malik olmasıdır. Elə bu mənada da insana ən böyük dəyər kimi yanaşılır. Mədəniyyətlərin toplandığı varlıq kimi ona qiymət verilir.
Bunlar hansılardır?
• Xahiş forması – pedaqoji prosesdə tələbat, ehtiyac və arzunu təmin etməyə çağıran müraciətlər.
• Tövsiyə forması – bu və ya digər mütləq normanın, qaydanın əhəmiyyətini şagirdə şərtsiz anlatmaq.
• Etibar forması – müəllimlə şagird arasında dostluq münasibəti yarandıqda etibar bir-birinə hörmət edən və tərəflərin təbii münasibəti kimi özünü göstərir.
• İşgüzar tapşırıq forması – bu formadan tapşırığın daha dəqiq, düzgün, işgüzarlıqla yerinə yetirilməsi tələb olunduqda istifadə edilir.
Bu verbal formaların reallaşdırılmasında və bununla pedaqoji prosesin maraqlı qurulmasında nəql, analogiya, sual, təəccüb, işarə kimi vasitələrdən istifadə olunması daha uğurlu yanaşma kimi dəyərləndirilir.Pedaqoji prosesdə həm də aşağıdakı qeyri-verbal tələbkarlıq formalarından istifadə edilir.
• Mimikalar – daxili ruhi vəziyyəti ifadə edən üz hərəkətləri.
• Pauza – şagirdin müəllimin gözləyəcəyi mövqedə nitqi dayandırması.
• Plastik hərəkətlər, jestlər, duruş – tədris- təlim prosesində vəziyyət və münasibət barədə informasiya verən hərəkətlər, jestlər və duruş.
• Tələb qoymaq – məqsədə müvafiq olaraq şagirdlərin fəallığını pozitiv məcraya yönəltmək.