Mühazirə müəllimi: Dos., İFD, Ceyhun Nəsib oğlu İsmayılov MÖvz bank sistemiNİn təŞKİLİ VƏ FƏALİYYƏTİNİN Əsaslari

Əksər ölkələrdə kreditləĢmə məqsədləri üçün girov dəyərinin qiymətləndirilməsinə dair növbəti 
tələblər müəyyən olunur:
 
•
 
maddi qiymətlilərin, daĢmmaz əmlakm, hüquqlarm girovu üçün daimi əsaslar ilə kredit 
təĢkilatı tərəfindən kvartalda bir dəfə təyin olunan ədalətli dəyər istifadə olunur; 
•
 
qiymətli kağızlar üçün qiymətli kağızlarm bazar dəyəri istifadə olunur; 
•
 
kredit təĢkilatınm imtiyazlı qiymətli kağızları və zamənətli depozit (əmanət) üçün - qiymətli 
kağız və ya depozit müqaviləsi (əmanət) tərəfindən nəzərdə tutulan öhdəliklərin məbləği. 
Daşınmaz əmlakın dəyərinin girov predmeti kimi qiymətləndirilməsi daha məsul, mürəkkəb və çox 
zəhmət tələb edən iĢdir. Beynəlxalq təcrübədə bunun üçün üç əsas metod istifadə olunur və bu 
metodları optimal variantm seçimi üçün kompleks Ģəkildə tətbiq edirlər. 
 
 
 
Birinci metod - məsrəfli metod olub, normal tikinti zamam müĢahidə olunan gələcəkdə yeni analoji 
tikililərin qaldırılmasma və torpağm əldə olunmasma sərf olunan məsrəflərin təyin edilməsinə 
yönəlmiĢdir. Daha sonra daĢmmaz əmlak obyektinin tikintisi riskinə görə sərmayəçinin 
mükafatlandırılmasmı əks etdirən istehlakçı gəlirinin məbləğini nəzərə almaqla obyektlərin 
bərpaedici dəyəri müəyyən olunur. Alman dəyər dağılma məbləğinə qədər azalır.
 
İkinci metod - bazar metodu olub, analoji alqı-satqı sövdələĢmələrində bazar qiyməti haqqmda 
informasiyaya əsaslanmıĢdır. Əlbəttə, bu metod zamanı düzəliĢlər sistemi istifadə olunur, çünki 
daĢmmaz əmlakm təmamilə eyni obyektləri mövcud olmur. Bu metod daha sadə Ģəkildə tətbiq olunsa 
da, daĢmmaz əmlakm daha çox inkiĢaf etmiĢ bazarmı və daĢmmaz əmlakm müxtəlif obyektlərinə 
dair bazar qiymətləri haqqmda informasiyanm varlığmı nəzərdə tutur.
 
Üçüncü metod - gdlirli metod olub, daĢmmaz əmlakm obyektinin dəyərinin istismar zamam 
qazandıracağı gələcək xalis gəlir ilə müəyyən- ləĢməsi haqqmda ilkin Ģərtə əsaslamr. Bu metoddan 
istifadə zamanı daĢmmaz əmlakın analoji obyektinin icarə haqqı barədə informasiyaya, ödəniĢlərin 
toplanması zamam mümkün itkilər haqqında məlumatlara (icarədarm axtarıĢı müddətinin davamlı 
olması nəticəsində), daĢmmaz əmlak obyektinin digər istismar formalarından gəlirlərin əlavə olaraq 
əldə edilməsi imkanı haqqmda informasiyaya istinad edirlər.
 
Ġpotekanm dəyərinin təyin olunması qiymətləndirmə fəaliyyətinin kifayət qədər inkiĢaf etməyən 
infrastrukturu sayəsində xüsusilə aktualdır - burada xüsusilə də informasiya sistemləri və 
qiymətləndlirən Ģəxslərin kadr potensiah əsas götürülür. 
 
         4.GİROV  HAQQINDA MÜQAVİLƏ 
Girov haqqında müqavihnin tərtib olunması və icra edilməsi girov mexanizminin vacib elementi 
olub, bu müqavilədə əmlakın və ya əmlak hüquqlarımn girovu ilə bağlı tərəflərin hüquqi qarĢıhqlı 
münasibətləri kompleksi əksini tapır.
 
Ölkə qanunvericiliyinə müvafiq olaraq girov haqqmda müqavilə forma və məzmununa görə 
müəyyən tələblərə cavab verməlidir.
 
Girov haqqında müqavilə formasına qarşı növbəti tələblər irəli sürülür:
 
•
 
girov haqqmda müqavilə yazılı Ģəkildə tərtib olunmalıdır. Bir qayda olaraq Milli təcrübədə 
iki tərəfin imzaladığı və möhürləri ilə təsdiq olunduğu vahid sənəd tərtib olunur; 
•
 
ipoteka haqqmda müqavilə məcburi qaydada təsdiq olunur. Bank təcrübəsində nəinki 
daĢmmaz əmlakın, eləcə də müĢtərinin əmla- 
 
 
kınm istənilən növünün girovu haqqmda müqavilələr notarial qaydada təsdiq olunur;
 
•
 
ipoteka haqqında müqavilə müvafiq ölkənin əmlakm yerli ida- rəetmə orqanlarmda 
qeydiyyatdan keçməlidir; 
•
 
dövlət mülkiyyətinin ipotekası haqqmda müqaviləyə müvafiq orqanm icazəsi verilərsə, o 
zaman o etibarlı hesab olunur. 
Girov verən Ģəxsin əmlakınm və ya əmlak hüquqlarmm girov for- masına qarĢı irəli sürülən tələblərə 
riayət olunmaması bu müqavilənin etibardan düĢməsinə səbəb olur.
 
KitabYurdu.az 
202
 

---

Girov haqqında müqavilənin məzmununa (onun əsas Ģərtlərinə) qarĢı dünya təcrübəsində növbəti 
tələblər irəli sürülür:
 
•
 
girov ilə təmin olunan tələbin (öhdəliyin), onun məbləğinin və icra müddətinin əks olunması. 
Əgər girov vasitəsilə kredit müqaviləsin- dən yaranan öhdəlik təmin olunursa, o zaman girov 
haqqmda müqavi- lədə kimin kreditor, kimin borc alan Ģəxs olduğu, kreditin və ona hesab- lanan 
faizlərin məbləği, kreditin və faizlərin ödəniĢ müddəti iĢarə olu- nur; 
•
 
girov qoyulan əmlakm tərkibi və dəyəri; 
•
 
girov qoyulmuĢ əmlakın mənimsənilməsi və idarə olunması üsulunu əks etdirən girov növü; 
•
 
tərəflərin girov növlərinə qarĢı tətbiq olunan hüquq və vəzifələ- ri. Girov zamam tərəflərin 
hüquq və vəzifələri girov qoyulmuĢ əmlakın kreditora (banka) ötürülməsi ilə ĢərtləĢdirilir. Sərt girov, 
dövriyyədə olan mallarm girovu və ya yenidən iĢlənməsi zamanı tərəflərin hüquq və vəzifələri 
girovun müvafiq növünün xüsusiyyətlərindən asılı olur; 
•
 
müqavilənin Ģərtlərinə riayət olunmasma nəzarətin təĢkili for- maları. Girov haqqmda 
müqavilənin Ģərtlərinə icra olunmasma nəzarə- tin təĢkilinin konkret üsulları girov qoyulan əmlakm 
üsulundan və idarə olunmasmdan asılı olur. 
Girovu saxlayan şəxsin girov qoyulan əmlakı mənimsəməsi hüququnu nəzərdə tutan girov haqqında 
müqavilədə aşagıdakı hallar diqqətə alınma- lıdır:
 
•
 
girov saxlayanm, girov verən Ģəxsin hesabma və onun maraqla- rı naminə girov predmetini 
tam dəyərində sığortalamaq öhdəliyi; 
•
 
girov saxlayanm girov predmetlərinin qorunmasma dair tədbir- ləri təmin etməklə bağlı 
öhdəliyi; 
•
 
girov saxlayanm girov verən Ģəxsi girov predmetinin itirilməsi və ya zədələnməsi 
təhlükəsinin yaranması haqqmda təcili Ģəkildə xəbər- dar etmək öhdəliyi; 
•
 
girov saxlayanm girov predmetinin istifadəsi haqqmda (əgər bü cür hal müqavilədə nəzərdə 
tutulmuĢdursa) hesabat göndərmək öhdə- liyi; 
-girov ilə təmin olunan öhdəliyin girov verən tərəfmdən icra olunmasmdan sonra girov saxlayanm 
girov predmetini qaytarması və- zifəsi. 
Girov qoyulan əmlakm girov verəndə qalması Ģərti ilə hazırlanan girov haqqmda müqavilədə (sərt 
girov, dövriyyədə olan malların giro- vu) aĢağıdakı hallar nəzərə almmalıdır:
 
•
 
girov saxlayanm girov verəndən girov predmetinin qorunması- na dair tədbirlərin həyata 
keçirilməsini tələb etmək hüququ; 
•
 
girov verənin girov qoyulan dəyərlərin azalmayan qalığım müəyyən səviyyədə saxlamaq 
vəzifəsi; 
•
 
girov verənin girov saxlayana girov qoyulan əmlakm varlığı və vəziyyəti haqqmda hesabat 
təqdim etmək vəzifəsi; 
•
 
girov saxlayamn sənədlər ilə və yerində girov qoyulan əmlakm məbləğini, tərkibini və 
qorunma Ģərtlərini yoxlamaq hüququ. 
Ġpoteka zamanı girov verən əmlakı yararlı vəziyyətdə saxlamağa və onun qorunmasma dair 
məsrəfləri həyata keçirməyə (əgər müqavilədə digər Ģərtlər nəzərdə tutulmamıĢdırsa), girov saxlayan 
isə sənədlər ilə əmlakm faktiki varlığmı, vəziyyətini və hansı Ģəraitdə saxlanmasmı yox- lamağa 
borcludur.
 
Hüquqlarm girovu haqqmda müqavilədə bunlar nəzərdə tutul- muĢdur:
 
•
 
müqavilənin nömrəsinə və tarixinə istinad etməklə girov verənə məxsus olan girov qoyulan 
hüququn mahiyyəti; 
•
 
girov qoyulan hüququn qüvvədə olduğu müddət və onun dəyə- 
ri;
 
•
 
tərəflərin hüquq və vəzifələri; 
•
 
bəzi xüsusi Ģərtlər, məsələn tərəflərin razılaĢmasma əsasən girov qoyulan hüququn digər 
əmlak ilə əvəz olunması; 
•
 
tərəflərin məsuliyyəti; 
•
 
mübahisələrin və iddiaların həlli qaydası; 
•
 
müqavilənin qüvvədə olduğu müddət; 
•
 
tərəflərin ünvanları, ödəniĢ rekvizitləri və imzaları. 
Bank kreditin qaytarılmasmı təmin etmək üçün dəyərlərin girovu altmda kreditin verilməsi zamam 
bu dəyərlərin reallaĢması nəticəsində müəyyən yer tutan itkilərin dərəcəsini nəzərə almaqla təqdim 
KitabYurdu.az 
203
 

---