Mühazirələr konspekti dosent Fərid Ağayev " Elektronika və avtomatika" kafedrası Bakı -2022

§ p-n keçidi. Elektron-deşik keçiriciliyinin yaranması,
xüsusiyyətləri və idarə olunması.
Yarımkeçiricilər texnologiyasında yaradılan bütün element və qurğular elektron-deşik keçiriciliyinin xüsusiyyətlərinə əsaslanır və onların iş prinsipi bu keçiriciliyin idarə edilməsi ilə izah olunur.
p və n tip yarımkeçiricilərin birləşməsindən alınan p-n keçidi aşağıdakı struktura malikdir:

Şəkil 3.
Bu keçid müstəvi keçid adlanır. İstiqamətlənmiş sahə isə potensiallı sədd (çəpər, baryer) adlanır. Bu potensial səddin mahiyyəti kənar təsirlər olmadıqda əsas yükdaşıyıcıların bir zonadan digərinə keçməsinin qarşısını almaqdır. p-n keçidini idarə etmək üçün onu xarici elektrik mənbəyinə qoşmaq lazımdır. Xarici elektrik sahəsinin istiqamətindən asılı olaraq p-n keçidinin iki qoşulma sxemini fərqləndirirlər:

• 
  düz qoşulma, bu halda xarici elektrik sahəsinin istiqaməti p-n keçidinin elektrik sahəsinin istiqamətinin əksinə yönəlmiş olur (şəkil 3.). Əgər > olarsa, onda potensial sədd açılır və elektron və deşiklərin qarşılıqlı hərəkəti nəticəsində düz keçid yaranır:
  

Volt-Amper xarakteristikası isə qrafikdə olduğu kimidir.
Elektron-deşik keçiriciliyini idarə etmək üçün digər üsul isə əks keçiddir.
Əks keçid zamanı p-n keçidi əks qoşulur. Bu zaman əsas yükdaşıyıcılar müəyyən mənada yox olarsa onda p zonası n-ə, n zonası isə p-yə çevrilmiş olar.

B u zaman isə əks cərəyan yaranır. Volt-Amper xarakteristikası isə qrafikdə olduğu kimidir.

Bu dediklərimizi ümumiləşdirsək yaza bikərik:

Burada – müəyyən potensialdır:
=

§ Yarımkeçirici diod, onun parametrləri və xarakteristikaları.

Yarımkeçirici diod ikielektrodlu elektron cihaz olub bir p-n keçidinə malikdir və biristiqamətli keçirmək xüsusiyyəti mövcuddur. Buna görə də diod həm də ventil adlanır. Diodun sxemlərdə şərti işarəsi aşağıdakı kimidir:

Yarımkeçirici diod p-n keçidi kimi dövrəyə 2 üsulla qoşulur:

1. 
   Düz qoşulma
   
2. 
   Əks qoşulma
   

1) Düz keçid.

Sxemin təhlili göstərir ki, yarımkeçirici diodun düz qoşulma rejimində ona maksimal gərginlikdən artıq gərginlik vermək olmaz.
Diodlar əsasən aşağıdakı parametrlərlə xarakterizə olunur:

1. 
   Düz gərginliyin qiyməti - (V)
   
2. 
   Düz cərəyanın qiyməti - (mA)
   
3. 
   Əks gərginliyin maksimal qiyməti - (V)
   
4. 
   Əks cərəyanın maksimal qiyməti - (A)
   
5. 
   Səpələnmə gücü - (mVt, Vt)
   
6. 
   Maksimal tezlik - (kHs, MHs, GHs)
   
7. 
   Temperatur diapazonu – T (°C)
   

Diodlar səpələnmə gücü və maksimal işləmə tezliklərinə görə təsnifata bölünürlər:

1. 
   Az güclü diodlar
   
2. 
   Orta güclü diodlar
   
3. 
   Böyük güclü diodlar
   

Tezliyə görə isə diodlar aşağıdakı təsnifata bölünürlər:

1. 
   Aşağı tezlikli diodlar
   
2. 
   Orta tezlikli diodlar
   
3. 
   Yüksək tezlikli diodlar
   
4. 
   İfrat yüksək tezlikli diodlar