MüNDƏRĠcat beynəlxalq münasġBƏTLƏr və ĠQTĠsadġyyat
AZƏRBAYCAN FOLKLORU ƏRTOĞROL CAVĠDĠN
Yüklə 2,49 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beynəlxalq İpək Yolu
- Açar sözlər
Tezislər 145 AZƏRBAYCAN FOLKLORU ƏRTOĞROL CAVĠDĠN TƏDQĠQATLARINDA GÜLBƏNIĠZ BABAXANLI Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Hüseyn Cavidin Ev Muzeyi huseinjavid@gmail.com Azərbaycan mədəniyyəti tarixində bir ulduz kimi parlayıb tez də sönən Ərtoğrol Cavid çoxyönlü istedadı ilə diqqəti çəkməkdədir. O, həm atası dahi Hüseyn Cavid kimi Ģair, həm müəllimləri dahi Üzeyir bəy Hacıbəyli və Bülbül kimi istedadlı musiqiĢünas, bəstəkar, həm də öz dövrünün böyük ümidlər verən musiqi və folklor tədqiqatçısı olmuĢdur. Etnoqrafiya sahəsində də Ərtoğrolun xüsusi bilik və qabiliyyətinin olduğunu söyləmək üçün hazırda Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Hüseyn Cavidin Ev Muzeyində saxlanılan, həm özünün, həm də baĢqa yoldaĢlarının topladığı çoxsaylı folklor materialları haqda tədqiqat iĢləri əsas verir. Atası Hüseyn Cavid kimi fəlsəfi dünyagörüĢün daĢıyıcısı olan Ərtoğrol Cavid yaĢının və təcrübəsinin az olmasına baxmayaraq məĢğul olduğu elm və sənət sahələrində heyrətamiz bir erudisiya göstərmiĢ və lakonik qeydlərində peĢəkar, böyük ümidlər bəxĢ edən tədqiqatçı alim olduğunu sübuta yetirmiĢdir. Buna görə də biz Ərtoğrol Cavidin çoxyönlü fəaliyyətinin bütün yönlərinə, onun təkraredilməz Ģəxsiyyətinə bir daha toxunmayaraq yalnız Hüseyn Cavidin Ev Muzeyində saxlanan materiallar əsasında onun folklorĢünaslıq irsinin bəzi cəhətlərinə iĢıq tutmaqla kifayətlənəcəyik. Bu zəngin xəzinə gənc tədqiqatçı tərəfindən rəyləĢdirilərək öz qiymətini almıĢdır. Bunların arasında xalqın içərisindən toplanmıĢ nağıllar, dastanlar, müxtəlif janrları əhatə edən aĢıq poeziyası örnəkləri, bayatılar, laylalar, holavarlar, oxĢamalar, xalq mahnıları, muğam mətnləri, oyun havaları, toy və yas mərasimlərinin təsviri və s. folklor, etnoqrafiya materialları vardır. Bunlardan 34 xalq mahnısı nota salınmıĢdır ki, bu da mədəni sərvətlərimizi gələcək nəsillərə çatdırmaq istiqamətində Ərtoğrol Cavid tərəfindən atılmıĢ ilk addım və böyük xidmətdir. Materialların böyük bir qismini xalqımız arasından toplanmıĢ nağıl və dastanlar, aĢıq poeziyası örnəkləri təĢkil edir ki, Ərtoğrol Cavid bu sahədə də öz erudisiya və biliklərini həmin folklor materiallarına yazdığı rəylərdə və onlar haqqında söylədiyi elmi-tənqidi fikirlərdə yüksək səviyyədə ifadə etməyə nail olmuĢdur. Gənc alim həmin materialları yalnız dar bir xronoloji çərçivədə deyil, tarixi-didaktik perspektivdə nəzərdən keçirməyə və qiymətləndirməyə üstünlük verir ki, bu da Ərtoğrol Cavidin Azərbaycanın zəngin folklor irsinə mücərrəd bir anlayıĢ kimi deyil, tarix boyu hərəkətdə olan və gənc nəsillərin vətənpərvərlik ruhunda, milli-mənəvi dəyərlərə hörmət ruhunda tərbiyəsi Beynəlxalq İpək Yolu 146 yönündə necə böyük əhəmiyyət daĢıya biləcəyini sayıq bir vətəndaĢ kimi anlayaraq təbliğ etməyə çalıĢır. Hüseyn Cavidin Ev Muzeyində saxlanan və ―Azərbaycan qeyri-maddi mədəniyyəti və Ərtoğrol Cavid‖ adlı 10 cildli nəĢrlə oxucuların istifadəsinə verilən folklor materiallarının bir qismi orijinaldır, bir qisminin variantları çap olunub; ancaq onlar əsas etibarilə bir də ona görə qiymətlidir ki, onları böyük Cavidlər nəslinin istedadlı nümayəndələrindən biri olan Ərtoğrol Cavid bu gün də əhəmiyyətini itirməyən elmi aparatura ilə təmin edib. Bütün bu materialların və onlara yazılmıĢ Ərtoğrol Cavid rəylərinin, elmi fikirlərinin əyani folklor materialları kontekstində çağdaĢ oxucuya çatdırılması, zənnimizcə, müstəqil respublikamızda gedən ədəbi-mədəni inkiĢafın göstəricilərindən biri və Cavidlər irsinə verilən qədirĢünaslıq örnəyi olacaqdır. Respublikanın rəhbərliyinin, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti, YUNESKO-nun və ĠSESKO-nun xoĢməramlı səfiri, Azərbaycanın birinci xanımı Mehriban Əliyevanın sevgi və diqqətlə həyata keçirdikləri qayğı nəticəsində artıq Azərbaycan muğamı və Azərbaycan aĢıq yaradıcılığı YUNESKO tərəfindən bəĢəriyyətin qeyri-maddi mənəvi sərvətləri siyahısına daxil edilmiĢdir. Bunu da söyləmək xoĢdur ki, 10 cildlik nəĢrə daxil olan materialların əksəriyyəti məhz mədəni irsimizin bu iki qoluna aiddir və onların nəĢri bu baxımdan təkcə ölkəmiz üçün deyil, bütün bəĢəriyyət üçün, baĢqalarının mədəniyyətinə hörməti öz mədəniyyətinə hörmətin təsdiqi kimi qəbul edən xalqlar və insanlar üçün əhəmiyyət daĢıyır. Açar sözlər:folklor, mahnı, nağıllar, dastan, aĢıq NUH HAQQINDA ƏFSANƏLƏRĠN YAYILMA SAHƏLƏRĠ, SÜJET VƏ OBRAZLARI SEYFƏDDĠN RZASOY AMEA Folklor Ġnstitutu seyfeddin_rzasoy@mail.ru Nuh peyğəmbər haqqında əfsanələrə Azərbaycanın bütün folklor mühitlərində rast gəlinir. Lakin onlar Azərbaycanın qədim diyarı Naxçıvan və onun ətrafındakı bölgələrdə daha çox yayılmıĢdır. Naxçıvan folklor mətnlərində Nuh adı çox məĢhurdur. Bölgənin yer-yurd adları, dağları, müxtəlif təbii- coğrafi obyektlərinin bir çoxu Nuhu yada salır. Nuh peyğəmbərin adı burada, ümumiyyətlə, Naxçıvan torpağının yaranması ilə əlaqələndirilir. Heç təsadüfi deyildir ki, M.Cəfərli bölgənin xalq yaradıcılığını «Nuhdan və mifdən baĢlanan Naxçıvan folkloru» kimi səciyyələndirmiĢdir. Nuhla bağlı Azərbaycan əfsanələrini ümumiləĢdirdikdə onların vahid obraz-süjet kompleksini təĢkil etdiyini görürük. Əfsanələr üçün səciyyəvi olan obrazlar aĢağıdakılardır: Yüklə 2,49 Mb. Dostları ilə paylaş:
|