MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ümumtohsil məktəblərinin tədris planları üçün tədris fənlərinin seçilməsi.
tərbiyəsinin və təhsilinin məqsədlərinə müvafiq olaraq seçilmiş bu və ya digər elmin, yaxud incəsənətin əsaslarının öyrədilməsi nəzərdə tutulur.
Məktəb bəşəriyyətin topladığı çoxsaylı və müxtəlif elmlərin sistemləşdirdiyi həyat haqqında bütün biliklər sistemindən öyrənmək üçün əsası seçir. Bunsuz peşəsindən asılı olmayaraq, müasir, təhsilli insanı təsəvvür etmək olmaz. Hərtərəfli təhsilin məzmununu nə təşkil etməlidir? Müəyyən olunmuşdur ki, elmlərin düzgün, metodoloji cəhətdən əsaslandırılmış təsnifatının nəzərdən keçirilməsi belə bir məzmuna xidmət edə bilər. Məlumdur ki, elm sahələri üç şöbəyə ayrılır. Cansız təbiəti öyrənən elmlərə riyaziyyat, astronomiya, mexanika, fizika, kimya və s. aiddir. Canlı orqanizmi öyrənən elmlər ikinciyə aiddir. Tarixi varisliyi, insanların mövcudluq şərtlərini, ictimai münasibətlər, onların ideoloji üstqurumu ilə hüquqi və dövlət formalarını öyrənən elmlər üçüncüyə aiddü*. Bəşər cəmiyyətinin inkişafınm müasir mərhələsində yuxarıda göstərilən hər bir elm qrupunda böyük differensasiya mövcuddur. Aydındır ki, ümumtəhsil məktəbləri üçün çoxlu elmlər arasından yalnız daha çox ümumi, cəmiyyətin bütün üzvləri üçün zəruri olan 0 elmlər seçilir ki, ümumi təhsili başa vurduqdan sonra onlar həmin elmlər üzrə ixtisaslaşsınlar. Bununla belə məktəbin tədris planmda bütün adları çəkilən qruplar təmsil olunmalıdır ki, şagirdlərin hərtərəfli inkişafmı məktəb təmin etmiş olsun. Buna görə də məktəbin tədris planında tədris fənləri elə bölünməlidir ki, fizika, riyaziyyat, biologiya və humanitar təyinatlı digər fənlərə kifayət qədər vaxt ayrılsın. Bu elmlərin əsaslarının öyrənlməsi təhsili davam etdirmək, baş verən hadisələri dərk etmək və ölkənin ictimai həyatında şüurlu iştirak etmək üçün hər bir insana tamamilə zəruridir. Ümumtəhsil məktəbinin tədris planına ictimai elmlərdən etnoqrafiya, arxeologiya, etika, sənətşünaslıq, siyasi iqtisad və bir çox başqaları daxil edilmir. Onların bir çoxu tədris planına ona görə daxil edilmir ki, həmin elmlər xüsusi xarakter daşıyır və yalnız mütəxəssis üçün zəruridir, digərləri isə ümumtəhsil məktəbində (məsələn, siyasi iqti 107 sad, fəlsəfə) sistemli və dərindən öyrənmək üçün çətin və mürəkkəbdir. Ümumtəhsil məktəblərində tədris planında daha çox saatlarm miqdarı ana dilinə ayrılır. Ana dilinin yaxşı öyrənilməsi digər fənləri də mənimsəmək üçün zəruri şərtdir. Dil insanların bir-birilə ünsiyyət saxladığı vasitədir, silahdır. Onun köməyi ilə fikir mübadiləsi aparılır və qarşılıqlı etimada nail olunur.
Fikir reallığı dildə təzahür edir. Dilsiz cəmiyyətin mövcudluğu mümkün deyil. Dil insanların ünsiyyət vasitəsi olaraq cəmiyyətin mübarizə və inkişaf alətidir. Dil özlüyündə obyektiv aləmi dərk etməkdə mühüm vasitədir. Bütün bunlar dilin məktəbdə bir fənn kimi tədrisinin nə qədər əhəmiyyətli olduğunu sübut edir. Politexnik təhsilin məqsədləri üçün, xüsusilə fizika, kimya, biologiya, riyaziyyat və rəsmxət kimi fənlərin böyük əhəmiyyəti vardır. Lakin onlar zəruri istehsal-texniki bilikləri verə bilməz. Estetik tərbiyə vəzifələrinin həyata keçirilməsi məqsədi ilə iki fənn-təsviri incəsənət və musiqi tədris planına daxildir. Bundan əlavə, ədəbiyyatın və digər fənlərin tədrisi prosesində estetik tərbiyə vəzifələri də həyata keçirilir. Bədən tərbiyəsi fənni fiziki tərbiyə məqsədinə xidmət edir. 3.6. Tədris planında fənlərin yerləşdirilməsi sistemi Məktəbdə şagirdlərin müvəffəqiyyətli təlimi üçün tədris fənlərinin siniflər üzrə düzgün bölünməsinin böyük əhəmiyyəti vardır. Bütün fənlər eyni vaxtda öyrənilə bilməz, çünki onların hər biri başqalarını öyrənmədən mənimsənilə bilməz. Lakin digər tərəfdən, hər hansı bir fəım tam mənimsənilməyənə qədər bu və ya digər fənnin öyrənilməsini kənara qoymaq da düzgün deyildir. Araşdırdığımız pedaqogika dərsliklərində bu qəbildən olan təkliflərə rast gəlmək olur. Əvvəlcə riyaziyyat kursunu tam öyrənmək, sonra isə fizikaya keçmək təklif olunurdu. Fizikanı başa vurduqdan sonra, kimyaya başlamaq, kimyanı qurtardıqdan sonra isə coğrafiya və tarixi öyrənmək təklif olunurdu. 108 indiki tədris planlarında ümumi, politexnik və şagirdlərin pe- şəyönümü arasındakı qarşılıqlı əlaqə öz əksini tapır. Təbiət-riyaziyyat silsiləli fənlər I sinifdən XI sinfə kimi humanitar fənlərlə paralel öyrənilir. Bu, pedaqoji cəhətdən daha məqsədəuyğundur. Deməli, təlim illəri üzrə tədris bölgüsü törəmə və təsadüfi ola bilməz. O, müəyyən pedaqoji tələbləri təmin etməlidir. Təlimin vəzifələri onun hər pilləsinə uyğun gəlməlidir. Şagirdlərin yaş xüsusiyyətlərinin uçotu, onların inkişaf səviyyəsi təlimin hər bir pilləsində nəzərə alınmalıdır.
Dərs ilində dərs həftəsinin və dərs günlərinin düzgün müəyyənləşdirilməsi, təlim işlərinin müvəffəqiyyəti şagirdlərin fiziki inkişafı üçün əsas şərtlərdən biri olub, məktəbdə tədris məşğələlərinin uğurlu aparılmasına əsaslı təsir göstərir. Tədris ilinin strukturu Pedaqoji kollektivinin yəni müəllimlərlə, şagirdlərin fəaliyyət növləri ilə təmin olunur. Tədris ilinin təşkili, tədris-tərbiyə prosesində yüksək nəticələrin qazanılması şagirdlərin fiziki və mənəvi qüvvələrinin normal inkişafının təmin edilməsi vəzifələrinə tabe edilir. Məktəbdə tədris ilinin müddəti 213 tədris günündən (aşağı siniflərdə) 230 günə qədərdir (yuxarı siniflərdə). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin sərəncamına əsasən 2004-cü ildən etibarən orta ümumtəhsil məktəblərində dərslərin 15 sentyabrdan başlanması tö^iyə olunmuşdur. Əvvəlki tədris ilindəki bölgülər belə idi: I rüb - 1 sentyabrdan 4 noyabra, II rüb - 10 noyabrdan 29 dekabra, III rüb - 11 yanvardan 23 marta, IV rüb 1 apreldən yay tətilinə kimi. Dərs ili müddətində aşağıdakı tətillər keçirilirdi: payız tətili 5 gün (noyabrın 5-dən 9-dək); qış tətili 12 gün (dekabrın 30-dan yanvarın 1 O-dək); yaz tətili 8 gün (martın 24- dən 31-dək). Hazırkı tədris ilinin bölgüsü isə belədir: I yarım il 15 sentyabrdan 30 dekabra qədər (1-6 noyabr payız tətilidir). II yarım il 10 yanvardan 30 maya qədər (30 dekabrdan yanvarın 10-na qədər qış tətilidir).
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|