MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
Tədris planında humanitar, təbiət-riyaziyyat, əmək təlimi, təsviri incəsənət, musiqi, bədən tərbiyəsi arasında dürüst əlaqə və nisbət yaradılmışdır. Belə ki, humanitar fənlərə təqribən 40%, təbiət- riyaziyyat fənlərinə 32%, əmək təliminə 15%, təsviri incəsənət, musiqi, bədən tərbiyəsinə isə 13% ayrılır. Tədris planı təhsilin məzmununu əks etdirən ən başlıca sənəddir. Tədris planında tədris müəssisənin tipindən asılı olaraq öyrədilən fənlər, onlarm siniflər üzrə tədris ardıcıllığı, hər fənnə verilən saatların miqdarı əks olunur. Hər bir tədris müəssisənin özünəməxsus tədris planı olur və bunlar arasında müxtəliflik var. Lakin ümumi cəhətləri də nəzərdən qaçırmaq olmaz (tədris planının əsas sənəd olması, fənlərin adı, tədrisi, ardıcıllığı, hər fənnə ayrılan vaxt, təhsilin müddəti və s.). Tədris planı bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. Birincisi, tədris planı şəxsiyyətin hərtərəfli inkişafını təmin edir. Ona görə də həmin planlarda istər təbiət-riyaziyyat, istərsə də humanitar fənlərə eyni miqdarda saat verilir.
təhsilin məzmunca vahidliyi və varisliyidir. Üçüncü xüsusiyyət ondan ibarətdir ki, tədris planlarmda ümumi, politexnik və peşə təhsili arasında qarşılıqlı əlaqə öz əksini tapır. I sinifdən XI sinfə kimi bütün fənlər paralel öyrədilir. Tədris planına görə orta ümumtəhsil məktəblərində təhsil müddəti 11 ildir. Dördüncü xüsusiyyət tədris planlarında hər bir tədris fənninin yeri, saatların miqdarı, ardıcıllığının müəyyən edilməsidir. Tədris planında fənlər özünün elmi, tərbiyəvi və praktik əhəmiyyətinə görə müəyyən yer tutur. Tədris planında ana dili və riyaziyyat bütün fənlərin tədrisinin əsasını təşkil edir və onların təliminə ən çox yer verilir. Xüsusilə ibtidai siniflərdə dərs saatlarının əksəriyyəti ana dili və riyaziyyat fənlərinin öyrədilməsinə sərf edilir. Təhsil islahatı ilə bağlı tədris planında baş verən dəyişikliklər iş sisteminin yenidən qurulmasını tələb edir. Ana dilinə verilən saatların artırılması əlifba təliminin bir ay tez başa çatdırılmasına imkan verir. Rus dili və ətraf aləmlə tanışlıq fənlərinin tədris planından çıxarılması, ana dilinin tədrisinə 2 saatm artırılması məqsədəuyğım 110
sayılır. Riyaziyyat üzrə həftəlik saatların miqdarı 5 saatdan 4 saata endüHir. I siniflər aşağıdakı yeni tədris planı ilə fəaliyyət göstərir. I sinfin tədris planmda fakültətiv, fərdi və qrup məşğələləri də nəzərdə tutulur və bunlara 2 saat vaxt ayrılır. İbtidai siniflərdə ana dilinin, riyaziyyatın belə öyrənilməsi yuxarı siniflərdə ana dilinin elmi əsaslarının sistematik keçilməsində, şagirdlərə coğrafiyadan, tarixdən, təbiətşünaslıqdan ibtidai
məlumatların verilməsi botanika, coğrafiya və tarix fənlərinin öyrənilməsinə şərait yaradır. Şagirdlərin riyaziyyatdan aldıqları biliklər fizi- kanm tədrisini təmin edir və bu kursun müntəzəm keçilməsinə imkan verir. Əsas məktəbin V sinfindən başlayaraq müntəzəm tədris fənləri keçilir, biliklərin həcmi genişlənir, fənlərin sayı artır. Bir sıra fənlər düz xətt, bəziləri isə konsentr proqramları ilə öyrədilir. Əgər fizika, kimya, biologiya konsentrlər üzrə keçirilərsə, riyaziyyat düz xətlə keçilir. Bu isə elmin daha möhkəm və şüurlu mənimsənilməsinə zəmin yaradır. Əvvəlki illərdə rus dilinin tədris olunduğunu nəzərə alaraq, həmin fənnin öyrənilməsi üçün ayrılan saatlar fakültətiv, fərdi və qrup məşğələləri arasında bölünhür. Seçmə fənlər üzrə saatlar şagirdlərin maraq, meyil və qabiliyyətləri nəzərə alınmaqla müvafiq fənlərə verilir və bu məktəbin səlahiyyətinə aid edilir. 3.8. Baza tədris planı Elmi biliklərin, informasiyaların, texniki tərəqqinin yüksəkdə dayandığı bir dövrdə tədris planlarına hər bir elm sahəsini daxil etmək imkan xaricindədir. Ona görə də təlimin differensiallaşdırıl- ması, təhsilin məzmununu inteqrativ qurmaq zərurəti meydana çıxır. Orta ümumtəhsil məktəbinin baza tədris planı cəmiyyətin inkişafının yeni siyasi konsepsiyasını nəzərə alır. Baza tədris planına dövlət və məktəb komponenti daxildir. Baza tədris planının dövlət komponenti Respublika Təhsili Nazirliyi və yerli idarəetmə orqanları ilə birlikdə müəyyənləşdirilir. Təlim prosesinin müvəffəqiy 111
yətli təşkili tədris planında hər iki komponentin üzvi surətdə bir- biri ilə əlaqələndirilməsindən çox asılıdır. Tədris planmın fənn strukturu variantlarının təyini isə təhsili idarə edən respublika orqanlarınm səlahiyyətinə daxildir. Məktəb komponentininə ayrılması zamanı məktəbin konkret xüsusiyyətləri, kadr və maddi-texniki bazası, onun kollektivinin spesifik xüsusiyyətləri nəzərə alınn. Fakültətiv, fərdi və qrup məşğələləri məktəbin komponentinin əsas hissəsindən biridir. Bu, məktəb şurasmm səlahiyyətində olan təlimin fərdiləşdirilməsi üçün ayrılmışdır. Bu məşğələlərə ayrılmış tədris vaxtından sinif və ya qrup ilə, hətta bir şagirdlə də işləmək üçün istifadə edilə bilər. Baza tədris planında şagirdlərin meyli, marağı, qabiliyyəti nəzərə alınır. Tədris planı ümumi orta təhsilin əsasmı təşkil edən məcburi fənlər, şagirdlərin özləri tərəfindən seçilən məcburi fənlər və marağa görə qurulan fakültətiv məşğələlər adı altında 3 qrupa bölünür. İnteqrativ baza tədris planmda fənlər daxil olduğu blok üzrə verilir. Hər bir məktəb bu tədris planı əsasında tədris planı hazu-la- yarkən regional şəraiti, məktəbin xüsusiyyətini nəzərə aln-, şagkd- lərin marağı və meyli əsas götürülür. Tədris planında hər bir bloka daxil olan fənlərin konkret adı göstərilir. Məs. dillər, ədəbiyyat, təbiət fənləri, ictimai fənlər bloku və s.
Baza tədris planı 1999-2000-ci dərs ilindən etibarən ümum- təhsil məktəblərində internat məktəblərin, gimnaziyalar, məktəb- lisey, lisey və digər yeni tipli təhsil müəssisələrmdə tətbiq edilir. Baza tədris planı dövlət standartları əsasında hazırlanır. Bir sıra hallarda baza təhsil, tədris plan - proqramları təhsilin dövlət standartları ilə birləşdirilir. Təhsilin dövlət standartları təhsilin pillələri üçün nəzərdə tutulan minimum dövlət tələbidir. Məsələn, bakalavr hazırlığının məzmununa və səviyyəsinə qoyulan minimum tələblər bu pillənin hər bir ixtisas üzrə (istiqamət və ixtisas şifrələri üzrə) dövlət standartı hesab olunur. 112
Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|