MüNDƏRİcat giriş. Birinci bölmə: pedaqoji elmin nəZƏRİ-metodoloji
Yüklə 3,23 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 14.9. Müəllimlərin attestasiyası, ixtisaslarının artırılması və təkmilləşdirilməsi
- 14.10. Pedaqoji innovasiyalar
- Sual və taşırıqlar
4.
Şagirdlərin peşəyönümü ilə əlaqədar aparılan işlərə nəzarət; 5.
Açıq və binar dərslərin təşkilinə nəzarət; 6.
Müəllim-şagird münasibətlərinin tənzimlənməsinə nəzarət; 7.
Tərbiyə işlərinin düzgün qurulmasına nəzarət; -
ideya-siyasi, əxlaq, vətənsevərlik, fiziki, ağıl, əmək, halallıq, estetik, iqtisadi, ekoloji, şüurlu intizam tərbiyəsi ilə bağlı gürülən işlərə nəzarət; -
nəzarət; -
sosial-pedaqoji mahiyyət kəsb edən işlərə nəzarət; 8.
Yeni pedaqoji texnologiyaların təlim-tərbiyə prosesinə tətbiqinin səmərəli olmasına nəzarət; 9.
10.
Məktəbdə metodiki işin keyfiyyətinə nəzarət. 14.9. Müəllimlərin attestasiyası, ixtisaslarının artırılması və təkmilləşdirilməsi Təhsil sahəsində mövcud direktiv sənədlərin tələblərinə müvafiq olaraq müəllimlər hər 5 ildən bir attestasiyadan keçirilir və onlar ixtisasartırma, təkmilləşdirmə kurslarına cəlb olunurlar. İxtisasartırma və təkmilləşdirmə kursları adətən müvafiq institutlarda həyata keçirilir. Bakı şəhərinin və Respublikamızın rayon və kənd məktəblərinin müəllimləri Pedaqoji Şuranın qərarına və öz şəxsi tələblərinə uyğun olaraq təhsil direktivlərində nəzərdə tutulan müddətdə onların ixtisaslarının artırılması, təkmilləşdirilməsi və yenidən hazırlanması ilə bağlı kurslara cəlb olunurlar. Həmin kurslarda onlar ən təcrübəli alimlərin, metodistlərin mühazirələrini dinləyir, müxtəlif xarakterli praktik məşğələlər keçir, imtahan və məqbul sessiyalarında müvəffəq qiymətlər aldıqdan sonra yenidən öz işlərini davam etdirirlər. Müəllimlərin attestasiyasının keçirilməsi üçün isə yuxarı təşkilatlarla razılaşmalar əsasında yaradılmış attestasiya komissiyası müəyyən mərhələlər üzrə işlər həyata keçirirlər. 590 Birinci mərhələdə komissiya tərəfindən müvafiq metodik göstərişlər, təlimatlar, Qanunvericilik aktları, attestasiya parametrləri və s. bu kimi sənədlərlə müəllimlər məlumatlandırılırlar. Sonrakı mərhələdə, əsasən attestasiyaya qədər və ya attestasiya ərəfəsində attestasiyadan keçiriləcək müəllimlərə bir sıra metodik köməkliklər göstərilir. Belə ki, onların elmi, pedaqoji, metodik, psixoloji hazırlıqlarını artırmağa istiqamət verən məlumatlar, informasiyalar, ideyalar, müddəalar və tövsiyyələr əsasında onlar bir növ maariflənmə mərhələsi keçirlər. Bu mərhələni keçdikdən sonra onlardan aşağıdakı hazırlıq səviyyəsinə və peşəkarlıq keyfiyyətlərinə malik olmaları tələb olunur. Attestasiya komissiyası da onları bu tələbləri meyar götürməklə onların fəaliyyətini qiymətləndirir: 1.
2.
Tədris etdiyi fənni bilməsi, pedaqogika və psixologiya sahəsində biliklərə necə yiyələnməsi; 3.
Metodik yanaşmaları bilməsi, fənnin tədrisində tətbiq etməyi bacarması; 4.
olması; 5.
Təlim prosesində bilikləri çatdırmaq bacarığına malik olması; 6.
Tədris prosesində yeni pedaqoji texnologiyaları tətbiq etmək bacarığı; 7.
nistləşdirməyə düzgün münasibət bəsləməsi; 8.
Təlimin bütün təşkilati formaları üzrə işlərdə səriştəlilik; 9.
Tərbiyə texnologiyaları üzrə nümunəvi işinin olması; 10.
Şagird-müəllim münasibətini düzgün qura bilməsi; 11.
12.
Pedaqoji prosesdə şagirdlərin aktivliyini təmin edə bilməsi, fəal təlim üsullarını bilməsi; 13.
Gündəlik mütaliə səviyyəsinin yüksək olması; 14.
verilməsi bacarığına yiyələnməsi; 591 15.
Təbiətdə, cəmiyyətdə, sosial mühitdə baş verənləri düzgün, obyektiv şərh etməyi bacarmaq; 16.
Öz işinə məsuliyyətlə yanaşmağı bacarmaq; 17.
etməyi bacarmaq. 14.10. Pedaqoji innovasiyalar “İnnovasiya” sözü latın sözü olub “yeniləşmə”, “yenilik- gətirmə”, “əsaslı dəyişiklik etmək”, “hər hansı bir yeniliyin üzə çıxarılması” kimi məna çalarlarmı daşıyır. “İnnovasiya” bir termin olaraq 60-cı illərdən pedaqoji terminologiya statusu almışdır. Hələ 60-cı illərin ortalarında Avropada, ABŞ-da tətbiq olunan bütün yenilikləri innovasiyalar adlandırırdılar. Hazırda Qərbin, ABŞ-ın, inkişaf etmiş Asiya ölkələrinin, xüsusilə Rusiyanın ümumtəhsil məktəblərində tətbiq edilən innovasiyaların çeşidi çox zəngindir. İnnovasiyanı yenilikgətirmə ilə məhdudlaşdırmaq olmaz. Çünki, gətirilən yeniliklərin təcrübədə tətbiqi də zəruri sayılır. Ona görə innovasiyanı xalq təsərrüfatının bütün sahələrinə, yəni hər hansı bir sosial təşkilata, cəmiyyət qurumlarından birinə, hətta kiçik bir qrupa məqsədyönlü və planlı şəkildə gətirilən yeniliklər, aparılan dəyişikliklər və onların stabil elementləri kimi izah etmək lazım gəlir. Elmi pedaqoji ədəbiyyatda innovasiya həm üsullar sistemi, həm də proses kimi təqdim olunur. Unutmaq olmaz ki, innovasiyaları yerinə görə həm proses, həm də üsullar kimi işlətmək olar. Elmi ədəbiyyatda innovasiyalar sisteminin, mərhələləri, sxemləri, bir sözlə elmi mexanizmi müxtəlif tərzlərdə işlədilir, şərh olunur. Təqdim olunan mexanizmdə mütəxəssislər adətən dinamik mərhələlər sistemi yaratmağa daha çox üstünlük verirlər. Araşdırılan elmi ədəbiyyatda innovasiya prosesinin mərhələlərini ümumiləşdirərək aşağıdakı şəkildə sistemləşdirməyi məqsədə müvafiq hesab etdik: -yeni ideyaların, müddəaların, konsepsiyaların doğulması, meydana gəlməsi mərhələsi. Bu mərhələ bəzi hallarda şərti olaraq “açılış mərhələsi” də adlandırılır; 592 -doğulan, meydana gələn kəşfin, tapıntının, konseptual ideyanın nəzəri cəhətdən sistemə salınması mərhələsi; -kəşf olunmuş yeniliklərin təcrübədə tətbiqi imkanlarının, səmərəli yollarının müəyyənləşdirilməsi mərhələsi; -innovasiyaların təcrübədə tətbiqi zamanı üzə çıxan, özünü göstərən, ziddiyyətlərin, uyğunsuzluqlarm və çatışmazlıqların aradan qaldırılması mərhələsi; -davamlı effektin alınması mərhələsi; -kəşf olunmuş yeniliklərin tətbiqi və təsviri mərhələsi, yəni yeniliyin yayılması mərhələsi; -kəşf olunan yeniliyin konkret fəaliyyət sahəsinə tətbiq olunması və davamlı effektin yüksəldilməsi mərhələsi; -tətbiq olunan innovasiyaların yenilərlə əvəz olunması. Yeni innovasiyaların gücü ilə meydana gələn məhsulun davamlı effektivliyinin yeni kateqoriyalara bölünməsi mərhələsi. Buna yüksək kateqoriyanın müəyyənləşdirilməsi mərhələsi də deyilir; -axtarışların davam etdirilməsi və s. Pedaqoji elmin ayrı-ayrı sahələrində tətbiq olunan innova- siyalar yuxarıdakı mərhələlər üzrə sistemləşdirilir. Pedaqoji innovasiyalar ənənəvi olaraq iki növə ayrılır: 1.
olunması nəzərdə tutulan qanunauyğunluqların, prinsiplərin, tələblərin, üsulların, yolların, priyomlarm, elmi fərziyyələrin nəzəri əsaslarının müəyyənləşdirilməsi daxildir. Hansı ki, bu nəzəri əsaslar aparılan elmi tədqiqatlar, araşdırmalar, eksperimental işlər nəticəsində nəzəriyyə şəklində sistemləşdirilir. 2.
Praktik (təcrübi) innovasiyalar. Buraya didaktikanın ayrı-ayrı sahələrində, tərbiyə prosesində və məktəbin idarəolun- masında tətbiq olunan yeni innovasiya, kommunikasiya texnologiyalarından audial, vizual, audo-vizual vasitələrdən, kompüter texnologiyalarından, yeni metodikalardan, yeni qaydalardan, proqram və layihələrdən praktik əsaslar üzrə istifadə olunması daxildir. Elmi pedaqoji ədəbiyyatda innovasiya yeniliklərinin “mütləq yenilik”, “nisbi yenilik”, “qondarma yenilik”, “yalançı yeni 593 lik” növləri də təhlil olunur və innovasiyalardan formal şəkildə istifadə olunmasının yolverilməz olduğu qeyd olunur. Bütün bunları nəzərə alaraq innovasiyalarm “yenilikgətir- mə” kimi təqdim olunduğu hazırki şəraitdə onları aşağıdakı növlərini göstərmək olar: 1.
Fərdi yenilikgətirmə. Hər bir novator müəllimin, yenilik- çi maarifçinin, tədqiqatçının, mütəxəssisin layihəsi əsasında müəyyənləşdirilərək nəticələrilə təcrübədə yüksək səmərə verən innovasiyalar; 2.
layihələrin bir ölkə daxilində milliləşdirilərək tətbiq olunan innovasiyalar; 3.
novator müəllimin və digər mütəxəssislərin layihələri əsasında müəyyənləşdirilən və həm bir ölkə daxilində, həm də beynəlxalq mühitdə istifadə olunması qəbul edilən innovasiyalar. Bunlarla yanaşı innovasiyalarm “yeniliklərin həcminə görə”, “əmələgəlmə mənbəyinə görə”, “tətbiq olunma yerlərinə və spesifikasına görə” kimi təsnif olunan innovasiyalar və eləcə də texniki innovasiyalar, metodik innovasiyalar, təşkilati innovasiyalar, idarəetmə innovasiyaları, iqtisadi innovasiyalar, hüquq
innovasiyaları, sosial innovasiyalar, psixoloji innovasiyalar kimi növləri də vardır. Sual və taşırıqlar 1.
Məktəbşünashq, məktəbin idarə olunması, idarəetmə deyəndə nə başa düşülür? 2.
direktorunun vəzifələri hansılardır? Bəs,
müavinlərinin? 3.
Məktəb şuraları barədə danışın. 4.
Müəllimlərin təkmilləşdirilməsi, ixtisaslarının artırılması və yenidən hazırlanması nə deməkdir? 5.
6.
Yeni innovasiyalar barədə danış. 594 İSTİQFADƏ EDİLƏN ƏDƏBİYYAT 1.
Əliyev H.Ə. Müstəqilliyimiz əbədidir, (çıxışlar, məktublar, müraciətlər, fərmanlar) bakı, Azərbaycan nəşriyyatı, 1997- 2007. 2.
Abbasov. A. N. Əlizadə N.Ə. Pedaqogika. Bakı, Renesans, 2000,202 s. 3.
zamanı şagirdlərdə aüə həyatının mənəvi və psixoloji əsaslarmm formalaşdırılmasınm imkanlan. Bakı, 1991,64 s. 4.
tükənməzdir. Azərbaycan məktəbi, Bakı, 2005, № 3. 5.
Ağayev Ə. A. Azərbaycan maarifpərvərləri şəxsiyyətin formalaşması haqqmda. Bakı, Maarif. 6.
antologiyası. Moskva: Pedaqogika, 1989 7.
Ağayev Ə.A. və b. Pedaqogika. Bakı: Adiloğlu, 2003 8.
Ağayev Ə.A. Vətəndaş olmağa borclusan. Bakı: Maarif, 1987, 124 s.
9.
Ağayev Ə.A. Azərbaycan ictimai pedaqoji fikrində şəxsiyyətin formalaşdırılması problemi. B, Avropa, 2005, 288 s. 10.
Ağayev M.H. Nəzərov A. Qabaqcıl təcrübənin ünvanı. Bakı: ADPU-nun nəşri, 2004. 11.
ASE. 10 cilddə, 1,4,6,7,9,11-ci cildlər, Bakı: ASE-nin mətbəəsi, 1978-1986 12.
Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. 2 cilddə, Bakı: ASA-nın nəşri, 1960. 13.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası. Bakı: Qanun, 2002, lOOs. 14.
Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanunu. Bakı: Öyrətmən, 1993,40 s. 15.
Budaqov B. Türk uluslarının yer yaddaşı. B., Elm, 1994, 272 s. 16.
2006, 284 s. 595 17. 18.
19. 17. 21
22 . 23.
24. 25.
26. 27.
28. 29.
30. 31.
32. 33.
34. 35.
36. 37.
38. 39.
Bünyatova F. Abdulla B. Təlim və tərbiyədə interaktiv tex- nologiya. Bakı: Ozan, 2000. Cəfərli H. Didaktik oyunlar. Bakı: Maarif, 1982, 104 s. Danilov M.A. Orta məktəb didaktikası. Moskva, 1975. Dədə Qorqud dünyası. «Öndər» nəşriyyatı, 2004. Dilbazi M Seçilmiş əsərləri. Bakı: Lider, 2004. Əhmədov B.A. və b. Pedaqogikadan mühazirə konspektləri. Bakı: Maarif, 1983. Əliyev R.İ. Tərbiyə psixologiya. B., Nurlan, 2006,196 s. Əliyev R.İ. Psixologiya. Bakı: Qamma servis, 2003,176 s. Əliyev R.İ. Şagird şəxsiyyətinin formalaşmasmda milli xüsusiyyətlərin nəzərə alınması. Bakı: Maarif, 1995,104 s. Əliyev R.İ. Şəxsiyyət və onun formalaşmasmm etnopedaqoji əsaslan. Bakı: Araz, 2000, 196 s. Əlizadə Ə.Ə. Abbasov A.N. Ailə. Bakı: Maarif, 1989, 312 s. Əlizadə Ə.Ə. Müasir Azərbaycan məktəbmin psixoloji problemləri. Bakı: Ozan, 1998, 368 s. Əlizadə H.Ə. Tərbiyənin demoqrafik problemləri. Bakı: Maarif, Gəncəvi N. Lirika, İsgəndəmamə, Xosrov və Şirin, Sirlər xəzinəsi, Leyli və Məcnun, Yeddi gözəl. Bakı: Lider, 2004 Həsənov A. Ağayev Ə.Pedaqogika, B. Nasir, 2007,496 s. Həsənova Gülşən. Təhsilin humanistləşdirilməsi pedaqoji kadr hazırlığının mühüm prinsipi kimi. B. BBU-nun nəşri, 2007,196 s. Həşimov Ə.Ş., Sadıqov F.B. Azərbaycan xalq pedaqogikası. Bab: Patronat, 1994 Həşimov Ə.Ş. SadıqovF.B. Azərbaycan xalq pedaqogikasmın antologiyası. Bakı: 1996 Həşimov Ə.Ş. Sadıqov F.B. Azərbaycan xalq pedaqogikası (dərslik). Bakı: Ünsiyyət, 2000, 272 s. Həşimov Ə.Ş. Sadıqov F.B. Pedaqogika. Bakı: Təbib, 1994 Xəlilov V.C. Muğamlarm öyrədilməsi təcrübəsindən. Bakı, 1982.
İlk allahım, son allahım mübarizə. Bakı: Gənclüc, 1999 Kaşğarı M. Divani-Kitabi-Lüğət-İt Türk. İstanbul, 2000, 4 cilddə.
40. 41.
42. 43.
44. 45.
46. 47.
48. 49.
50. 51.
52. 53.
54. 55.
56. 57.
58. 59.
60. 61
62. Kazımov N.M. AğIm sönməz məşəli. Dərs vaisiti. Bakı: Maarif, 1999 Kazımov N.M. Ali məktəb pedaqogikası. Dərslik. Bakı: Nicat, 1999 Kazımov N.M. Həşimov Ə.Ş. Pedaqogika. Bakı: Maarif, 1996 Kazımov N.M. Məktəb pedaqogikası. Dərslik. Bakı: Çaşıoğlu, 2002 Kazımov N.M. Milli pedaqogika yollarmda. Dərslik. Bakı: Adiloğlu, 2001 Kazımov N.M. və b. Pedaqogika kafedrası üzrə təhsil proqra- mı (kurrikulum). Bakı, 2005. Kazımov N.M. Müqayisənin nəzəri və əməli problemləri. Ağlın sönməz məşəli. B., Çaşıoğlu 2005 Kərimov Y.Ş. Oxu (2-ci sinif üçün dərslik) Kərimov Y.Ş. Oxu (3-cü sinif üçün dərslik) Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı: Yazıçı, 1988,266 s. Komenski Y.A. Seçilmiş pedaqoji əsərləri. 1939 Qaralov Z.İ. Tərbiyə, I cild. Bala: Pedaqogika, 2003,268 s. Qaralov Z.İ. Tərbiyə, II cild, Bakı: Pedaqogika, 2003, 304 s. Qaralov Z.İ. Tərbiyə, IH cild, Bakı: Pedaqogika, 2003, 304 s. Kazımov N.M. Mərhələli tərbiyə nəzəriyyəsi. Bakı, Əlfərul, 2007, 116s. Lordkipanidze D.O. Didaktika. Moskva, 1985 Marağalı Ə. Cami-Cəm. Bakı: Lider, 2004 Mehdizadə M.M. və b. Pedaqogüca 2 cilddə, Bakı, 1958 Mehrabov A.O. Təlim prosesində konstruktiv öyrənmə və sosial münasibətlərin formalaşma xüsusiyyətləri /Azərbaycan məktəbi, 2005, №3, səh. 24-33 Mehrabov A., Abbasov A., Zeynalov Z., Həsənov R. Pedaqoji texnologiyalar. B., Mütərcim, 2006 Mehrabov A., Azərbaycan təhsilinin müasir problemləri. B., Mütərcim, 2006 Muradxanov. M.Ə., Həşimov Ə.Ş. və b. Pedaqogika, Bakı, 1964
Mustafayeva R.Ş. Mustafayeva S.Ə. Pedaqogika. Bakı: ADPU-nun nəşri, 2004 597 84. Sadıqov F, Əliyeva G, Abbasov M Ekoloji tərbiyənin etnopedaqoji əsaslan, Bakı, 2007, səh 184. Sadıqov F.B. Pedaqogika, Bakı, BBU-nun nəşri, 2006, səh 556.
Sadıqov F.B. Əliyeva Z, Mollayeva A. “İki əsrin məşəli”, Bakı, 2007, Sadıqov F.B. Əliyeva Z. Mollayeva A. “İki əsrin sönməz pedaqoji məşəli”, Bakı, 2007, Seyidov F.Ə. Dədə Qorquddan Şəhriyara qədər: Güney Azərbaycanda pedaqoji fikir. Bakı, Azərbaycan-Türkiyə Nəşriyyat Poliqrafiya mərkəzi, 2003 Şirinov A. Təhsilin mahiyyəti və başlıca istiqamətləri haqqında // Azərbaycan məktəbi, 2005, №3 Sokolova M.A. Kuzmina E.N., Radionova M.L. Sravnitelğnaə pedaqoqika. Moskva, Prosvehenie, 1978. Talıbov Y.R. Sadıqov F.B. Quliyev S.M. Azərbaycan məktəb və pedaqoji fikir tarixi. Bakı: Ünsiyyət, 2000 Talıbov Y.R. Sadıqov F.B. Quliyev S.M. Gənclərin mənəvi tərbiyə problemləri. Bakı: Ünsiyyət, 1998, 122 s. Təbrizi Ə. Mehr və Müştəri. Bakı: Yazıçı, 1982 Təbrizi S. Seçilmiş əsərləri. Bakı: Lider, 2004 Tusi N. Əxlaqi Nasiri. Bakı: Elm, 1980, 256 s. Türk sözlükləri lüğəti. 3 cilddə, İstanbul, 1999 Ümumtəhsil məktəblərinin II sinif proqramlan Bakı: Çaşıoğlu,
Uşinski K.D. Seçilmiş pedaqoji əsərləri. V cild, PEA-nın nəşri, 1988 Vahabzadə B. Seçilmiş əsərləri. 2 ciddə, Bakı: Öndər, 2004 100.
101.
Pedaqogika (P.İ.Pidkasistıyın redaktəsilə, obrazovanie, 2007). 102.
Pedaqogika (müllifi V.M. Krol) Moskva, vısşaya şkola, 2008. 85.
86 .
87. 88 .
89. 90.
91. 92.
93. 94.
95. 96.
97. 98.
99. Moskva, vışsee 599 Fərahim Sadıqov (Fərahim Balakişi oğlu Sadıqov) PEDAQOGIKA (dərs vəsaiti) Dizayner: Arif Hacıyev Tərtibatçı: Rahilə Məmmədova Çapa imzalanmışdır: 07.06.2009 Kağız formatı: 60x90 1/16 Həcmi: 37,5 ç.v.; Sifariş: 127 ; Sayı: 500 Kitab «ADİLOĞLU» nəşriyyatmda nəşrə hazırlanmışdır. Tel.: 498-68-25; 418-68-25 «İlay» MMC-nin mətbəəsində hazır diapozitivlərdən istifadə olunmaqla ofset üsulu ilə çap edilmişdir. Ünvan: Bakı şəh.,Şərifzadə küçəsi, 202 Tel.: 433-00-43 Yüklə 3,23 Mb. Dostları ilə paylaş:
|