MİLLİ GÖRÜŞ
11
bəhanəpərdaz (bəhanəsi olan) vəziyyətləri insanlığın
necə yanlış bir yola düşdüyünü və hələ də sülhü tərk edib
müharibəyə doğru üz tutduğunu göstərən ibrətamiz bir
mənzərədir.
Bu tablo qarşısında indi yer üzündə hüzur, sülh
və xoşbəxtliyin təsisi üçün artıq belə səhvlərə yol
verilməməsinin, yeni bir istiqamətdə hərəkət edilməsinin
və doğrulara tərəf qayıdılmasının zərurəti meydandadır.
Bax, yeni əsrə daxil olarkən, hətta yeni bir minilliyə,
yeni bir milada girərkən bu mövzuda yeni hədəflər
müəyyənləşdirilərkən:
– Həqiqətlərin bilinməsi və onlara diqqət edilməsi,
– Təşxislərin (diaqnozların) doğru və isabətli
aparılması,
– Keçmişdəki səhvlərin təkrar edilməməsi və artıq
bunlardan lazım olan dərslərin alınması bir zərurət kimi
ortaya çıxır.
Bütün bunlar İslam-Qərb Dialoqunun indi artıq hər
zamandan daha çox əhəmiyyət qazandığını göstərir.
B) TƏŞXİS (DİAQNOZ)
VƏ HƏQİQƏTLƏR
İslam və qərb mədəniyyətləri arasında “müharibə
yerinə sülhün”, “qarşıdurma yerinə dialoq və
əməkdaşlığın” əsas götürülməsi üçün hər şeydən
əvvəl bu mədəniyyətlərin əsas xüsusiyyətlərinin
doğru təxşisinin (diaqnozunun) müəyyən edilməsi və
həqiqətin ortaya qoyulmasında böyük fayda vardır. Biz
bu mövzuları açıqlaya bilmək üçün çox qısa şəkildə 4
mövzuya toxunmaqla bunu izah etməyə çalışacağıq:
B. I. İslam və Qərb Mədəniyyətlərinin Əsas
Xüsusiyyətləri.
B. II. Doğru və Yanlış Haqq Anlayışlarının Fərqi
və Bunun Mədəniyyətlər Tarixinə Təsiri.
B. III. İslamın İnsanlığın Xoşbəxtliyinə və
Mədəniyyətinə Etdiyi Böyük Xidmətlər.
B. IV. XXI Əsrin Əvvəlində XX Əsrdən Alınacaq
Dərslər.
B. I. İslam və Qərb Mədəniyyətlərinin Əsas
Xüsusiyyətləri
a) İnsana Verilən Məziyyətlər və Üstünlüklər:
Əlhəmdülillah ki, biz müsəlmanıq. Bu lütfünə və
nemətinə görə Cənabı-Haqqa sonsuz şükürlər olsun!
Çox yaxşı bilir və görürük ki, bu kainatı və bizi
yaradan Rəbbimiz sonsuz kamal sahibidir. Onun
əzəmətinin böyüklüyü və sonsuz kamal sifəti belə bir
kainatın yaradılması zərurətini ortaya çıxarmış, buna
görə də bu kainatı yaratmışdır. Kamal sifətinə görə
Allah əşrəfi-məxluqat olan insanı da yaratmışdır. İnsan
əşrəfi-məxluqatdır (məxluqatın ən şərəflisidir). Bütün
yaradılanların içərisində ən üstünü və mükəmməlidir.
İnsanı heyvanlardan və digər məxluqlardan ayıran
məziyyətlər Cənabı-Haqqın insana verdiyi 4 mühüm
məziyyətlə ortaya çıxır. Cənabı-Haqqın insana verdiyi
4 əhəmiyyətli məziyyət, bunların insan cəmiyyətində
ortaya qoyduğu nəticələr və bu məziyyətlərin təmin
etdiyi xüsusiyyətlər bunlardır:
1. Cənabı-Haqq insana düşüncə və mühakimə
məziyyəti/üstünlüyü vermiş, bunun nəticəsi olaraq
insan cəmiyyətlərində elm var olmuş, bu məziyyət
insan oğlunun doğru və yanlışı ayırd edə bilmə
qabiliyyətini təmin etmişdir.
2. Cənabı-Haqq insana hiss və sevgi məziyyəti
vermiş, bu vəsf insan cəmiyyətinin din/şəriət və əxlaq
sahibi olmalarına imkan yaratmışdır. Bu məziyyət
insanların yaxşı ilə pisi, gözəl ilə çirkini ayırd edə
bilmələrini təmin etmişdir.
3. Cənabı-Haqq insanlara iradə və istək məziyyətini
vermişdir. Bu məziyyət insan cəmiyyətində
iqtisadiyyatın var olmasına imkan yaratmışdır. Bu
məziyyət insanın faydalı ilə zərərlini ayırmasını təmin
edir.
4. Cənabı-Haqq insan oğluna ünsiyyət məziyyəti
vermişdir. Bu məziyyət insan cəmiyyətində siyasət,
idarəetmə və ədalətin var olmasına imkan yaratmışdır.
Və bu məziyyət insanın ədalətlə zülmü ayırma
qabiliyyətini təmin edir.
b) Səadət və xoşbəxtliyin şərtləri:
İnsanların məsud ola bilməsi üçün, yəni səadət
və xoşbəxtliyə qovuşa bilməsi üçün 5 şərtin həqiqət
tapması lazımdır. Bu şərtlər aşağıdakılardır:
1. Şəfqət, sevgi, sülh, hüzur, qardaşlıq, dözüm və
tolerantlıq.
2. Hürriyyət və insan haqlarının ən geniş mənada
var olması və istifadə edilə bilməsi.
3. Hər bir kəsin öz azadlığını yaşayarkən azadlıqlar
arasında toqquşma olduğu təqdirdə, bu toqquşmanın
həll edilməsi üçün azadlıqlar arasındakı sərhəddin
ədalətlə çəkilməsi.
4. Hüzur, hürriyyət və ədalət olduqdan sonra
insanların ehtiyaclarını bol və ucuz olaraq təmin edə
bilməsi, yəni Rifah.
5. Bütün bunlar kifayət etməz. Digər bir şərt də
izzət (yenilməzlik) və etibardır.
c) İslam Mədəniyyətinin Əsas Xüsusiyyətləri:
c. 1. İslam Etiqadının Əsas Xüsusiyyətləri:
Müsəlmançılıq etiqadının əsası şəfqət və sevgidir.
Qayəsi isə bütün insanların dünya və axirətdə səadət
və xoşbəxtliyə qovuşmasıdır. Açıq şəkildə bilinən
bu həqiqətlərin sübut olunması üçün əlahiddə cəhd
göstərməyə lüzum yoxdur.
Bizim kitabımız Quran-kərim “Bismillahir-
Rəhmanir-Rəhim!” ilə başlayır. Və Peyğəmbərimiz
“Rəhmətəllilaləmin” (“Aləmlərə rəhmət”) olaraq
göndərilmişdir. Sadəcə bu həqiqətlər belə hər şeyi
sübuta yetirmək üçün kifayətdir.
Buna görə də İslam dini günahsız insanlara zərər
verilməsinə və terrorizmə kökündən və qətiyyətlə
qarşıdır.
Və yenə buna görədir ki, İslam dini əsrlər boyu