THE MODERN PROBLEMS OF TURKOLOGY
95
Açar sözlər: türkologiya, türklərin yaranma problemi, türklərin təşəkkül problemi,
türklərin fərqlənmə problemi, müasir türk dünyası
НИЗАМИ ДЖАФАРОВ
СОВРЕМЕННЫЕ ПРОБЛЕМЫ ТЮРКОЛОГИИ
Р е з ю м е
Тюркологическая наука, сформировавшаяся в конце ХIХ – нач. ХХ в., всегда была
богата как методологическими, так и политико-идеологическими проблемами. Неслучайно
тюркологов образно называют «врачами всякого рода заболеваний».
Современные проблемы тюркологии можно сгруппировать следующим образом:
I. Происхождение тюркского этноса.
II. Формирование тюркских народов.
III. Современный тюркский мир: дифференциация и интеграция.
Когда специалист-тюрколог делает попытку решить на том или ином уровне любую
из этих проблем, он обязан:
а) глубоко изучить историю проблемы (теории и суждения, выдвинутые в различные
периоды);
б) найти и систематизировать соответствующую литературу и другие источники по
лингвистике, этнографии, мифологии, фольклору, письменной литературе, исторической
географии, общественно-политической истории (известные и неизвестные тюркологии ма-
териалы, а также те, что выявлены исследователями);
в) использовать современные научные методы исследования, опирающиеся на един-
ство мировой истории.
В статье рассматривается история каждой из трёх проблем и обобщается отношение к
ним самого автора.
Ключевые слова: тюркология, проблема происхождения тюрков, проблема
становления тюрков, проблема дифференциации тюрков,
современный тюркский мир
Ünvan: AZ1001. Baku-1, Tarlan Aliyarbeyov, 5 – corresponding member’s – dr. filol. sci.
e-mail: m123t@mail.ru
Çapa təqdim edən
Tofiq Hacıyev –
«Türkologiya» jurnalının
baş redaktoru
NIZAMI JAFAROV
96
Məqalənin redaksiyaya
daxil olma tarixi
10.VI.2015
Təkrar işlənməyə
göndərilmə tarixi
25.VI.2015
Çapa göndərilmə tarixi
19.X.2015
________
T Ü R K O L O G İ Y A
№ 3
2015
VAHİD ZAHİDOĞLU
KİTAB-I DEDE KORKUT’TA BİR KELİMENİN OKUNUŞ HATASI
Ö z e t. Arap harfleri ile yazılmış klasik metinlerde bir harfin veya kelimenin okunuş hatası
metnin tahrifine yol açabildiği gibi metin üzerine inceleme yapan araştırmacıları dahi yanlış
istikametlere yönlendirebilir. Bu türlü hatalar Dede Korkut Kitabı’nın yayınlarından da yan
geçmemiştir. Destanın mevcut yayınlarında oñ kelimesinin öñ gibi okunmasıyla ortaya çıkan
anlaşılmazlık da bunu açık göstermektedir. Bu kelimeye destanın 11. boyunda Kazan Han΄ın
soylamasında rastlanır: Oŋın koyup tersin okur [kafirin] kızı gelini... Bu dizenin mazmunu
araştırmacılar tarafından epeyce tartışılmış, bugüne kadar tatmin edici bir sonuca varılmamıştır.
Buradaki oŋın
ﻦﮐوا
‘düzgününü, doğrusunu’
kelimesi Dede Korkut Kitabı’nın bütün yayınlarında
öñin ‘ön tarafını’ gibi okunmuş ve çoğunlukla kafir kız gelinlerinin kitabı, yazıyı ve s. ters
okumaları şeklinde izah olunmuştur. O.Ş.Gökyay ve S.Tezcan ifadenin Arap ve Latin alfabelerine
göre okunuş tarzı ile bağlanmasına karşı çıkarak burada kadınla sapık cinsel ilişkiden söz
edildiğini gösterirler. Bu izahlar kabul edilemez. Fikrimizce, yayınlarda öŋin ‘ön tarafını’ gibi
okunmuş kelime oŋın ‘düzgününü’ şeklinde düzeltilmeli ve oku- fiili ‘çağırmak, seslemek’
anlamında değerlendirilmelidir. Bu durumda dize şöyle açıklanabilir: ‘Düzgününü koyup tersini
çağırır kafirin kızı gelini’. Burada kafir kız geliniyle bağlı etnografik nitelikli bir olaydan,
yalnızca kadınlara özgü kelime kadrosundan ve çağırış biçiminden söz edilmektedir.
Anahtar kelimeler: Kitab-ı Dede Korkut, oñ kelimesi, okunuş, yanlışlık, düzeltme
M.Fuzuli Türkçe dîvânı’nın dîbâcesinde
yazıyordu:
Kalem olsun eli ol kâtib-i bed-tahrirüñ
Ki fesad-ı rakamı sözümüzi şûr eyler.
Gâh bir harf sukûtiyle kılur nâdiri nâr
Gâh bir nokta kusûriyle gözi kûr eyler [
1. S.46–47].
Büyük Fuzuli kötü istinsah alışkanlığı
olan kâtiplerin (müstensihlerin) çekimleme
zamanı bir harfi düşürmekle nâdir’i (az bulu-
nanı) nâr (ateş), bir nokta eksik koymakla
göz’ü kör kılmaklarından yakınıyordu. Orta
Çağ΄da müstensihler yazarla okuyucu arasında
önemli bir vasıta-köprü rolünü oynuyordu. İs-
tinsah ettikleri metnin orijinale uygun şekilde
okuyucuya aktarılmasında onların müstesna
hizmetleri vardı. Bugün artık müstensihler de-
ğil de yayıncılar aynı yükümlülüğü taşıyorlar.
Zaman ve mekan şartları değişilse de klasik
7 «Türkologiya», № 3
Dostları ilə paylaş: |