N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 7,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ключевые слова
- Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi 4.VII.2014 Təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi
- T Ü R K O L O G İ Y A № 3 2015
VAHİD ZAHİDOĞLU 102 13. İnan Abdülkadir. Altay Türklerinde Kadınlar Diline Mahsus Kelimeler // Maka- leler ve İncelemeler. Ankara, 1987. C. 1. 14. Samoyloviç Aleksandr Nikolayeviç. Altay Türklerinde Kadınlara Özgü Kelimeler / Rusça΄dan çevirenler: Vahid Zahidoğlu, S.Bekki. Türk Kültürü. Sayı 459. Temmuz 2001. VAHID ZAHIDOGHLU ABOUT ONE WORD IN «THE BOOK OF DADA GORGUD» READ MISTAKENLY S u m m a r y Reading mistakenly of a letter or a word in any classical texts in Arabic alphabet causes alteration of a meaning reversing direction of the researches. These mistakes exist in the text of the «Book of Dada Gorgud» too. The misunderstanding caused by erroneous reading of the word oñ as a word öñ in the fragment of the 11-th Story of the epos proves it obviously. Oŋın koyup tersin okur kızı gelini. In this hemistich, the word oŋın was read in all publications as öŋin that is, though the girls and brides of giaours were reading the book from the end to the beginning. O.Sh.Kokyay has objected to this opinion indicating that comparisons between the alphabets without any basis were inadmissible. To his mind, the girls and brides of giaours offer their butt to the men in spite of their cunt. It would be revealed that one Turkic tribe (Muslim Oghuz) accuses another Turkic tribe (non Muslim Kipchak tribe) in immorality. The meaning of the hemistich will be as follows: ‘The giaours’ girls and brides call the wrong instead of right’. The matter is that there are some words used only by women in Kazakh, Kirghiz, Altay and other people. Because of psychological prohibition, the women didn't use the words used by men. For that reason they were obliged to use other words. Since this taboo was not spread out between the Oghuz people, Gazan khan emphasizes it as a negative quality of the giaours’ girls and women. Key words: «Book of Dada Gorgud», word, reading, distortion, correction ВАХИД ЗАХИДОГЛУ ОБ ОДНОЙ ТРАНСЛИТЕРАЦИОННОЙ ОШИБКЕ В «КИТАБИ ДЕДЕ КОРКУД» Р е з ю м е При транслитерации классических текстов ошибочное прочтение одной буквы или одного слова приводит к их неверному толкованию и к искусственным исправлениям в KİTAB-I DEDE KORKUT’TA BİR KELİMENİN OKUNUŞ HATASI 103 процессе подготовки к печати. Искажённый текст вынуждает учёных приспосабливаться к логике мышления издателей, в результате чего исследования очень часто ведутся в не- верном направлении. Такого рода ошибки имеются и в тексте эпоса «Китаби Деде Коркуд». В известных его изданиях прочтение слова oñ ‘правильный, верный’ как öñ в значении ‘передний’ – одна из подобных ошибок. В XI сказании эпоса это слово употреблено в полустишии O ñın qoyub tərsin oqur [kafiriñ] qızı-gəlini, которое при правильном прочтении означает следующее: ‘Жёны и дочери [неверных], оставив верный вариант, говорят неправильно’. Здесь речь идёт о неком этнографическом обычае (табу) некоторых кыпчакских племён. В языке этих племён есть слова, которые могут употреблять только мужчины. Женщины же используют их синонимы. В этом Газан-хан видит отрицательный момент, в чём и упрекает женщин и девушек. Ключевые слова: «Китаби Деде Коркуд», слово oñ, транслитерация, ошибка, исправление Ünvan: AZ1143. Bakı-143, Hüseyn Cavid pr., 115. AMEA-nın Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu – aparıcı elmi işçi, fil.ü.f.d. e-mail: vahid.zahidoglu@rambler.ru Çapa təqdim edən Əbülfəz Quliyev – «Türkologiya» jurnalının redaksiya heyətinin üzvü, Əzizxan Tanrıverdiyev – «Türkologiya» jurnalının sahə redaktoru Məqalənin redaksiyaya daxil olma tarixi 4.VII.2014 Təkrar işlənməyə göndərilmə tarixi 18.V.2015 Çapa göndərilmə tarixi 19.X.2015 ________ T Ü R K O L O G İ Y A № 3 2015 ASİF HACIYEV (ŞİRVANELLİ) «DƏDƏ QORQUD KİTABI»NDA İŞLƏNMİŞ BİR SOYLAMA PARÇASININ MƏNA AÇIMI X ü l a s ə. «Dədə Qorqud» eposunun ərəb əlifbası ilə yazıya alınması bəzi söz, ifadə və hətta mətn parçalarının düzgün oxunub açıqlanmasında hələ də mübahisə yaratmaqdadır. Abidənin mövcud nəşrlərində fərqli variantlarda təqdim edilən belə məqamlardan biri də gərdəyin qurulması ilə bağlıdır ki, məqalədə bu problemli məsələyə münasibət bildirilmişdir. «Kitab»ın orfoqrafiyasından və boyların məzmununda əksini tapmış gərdəkqurma ritualından çıxış edilərək giriş hissədə verilmiş bir soylama parçası əslinəuyğun şərh olunmuşdur. Açar sözlər: mətn, soylama parçası, yañal (‘qırmızı’), uymaq (‘uyğun olmaq’), urmaq (‘nəsil artırmaq’), tınğı (‘ehtiras’) Türk-oğuz epik düşüncəsinin ən möhtəşəm abidəsi sayılan «Dədə Qorqud» eposunu bənzər- siz sənət nümunəsi səviyyəsinə qaldıran amillər- dən biri bədii mətnin böyük bir hissəsinin soyla- ma adlanan nəzm parçaları ilə işlənilməsidir. Boyları düzüb qoşan Dədə Qorqudun, söyləyici ozanın və ayrı-ayrı obrazların dilindən verilmiş bu soylamalar yüksək şeiriyyəti və söz ehtiyatının zənginliyi ilə diqqəti çəkir. Ən önəmlisi budur ki, soylamaların qopuzun müşayiəti ilə müəyyən ahəng və ritmlə oxunması əsərin lüğət tərkibinin qədim layını saxlamağa imkan yaratmışdır. Belə ki, eposun nəsr hissəsi ilə müqayisədə nəzm for- masında deyilən bu soylamalar yarandığı və for- malaşdığı dövrlərin dil elementlərini daha çox mühafizə etmiş, sonrakı nəsil ozanlarının, eləcə də boyları ilk dəfə şifahi nitqdən yazıya alan və ya ilk nüsxədən üzünü köçürən katiblərin müda- xiləsinə az məruz qalmışdır. Görünür, elə buna görə də bəzi soylamaların açıqlanması ilə bağlı fikir müxtəlifliyi qorqudşünaslıqda geniş yer al- mışdır. Bəzən əsassız yozumlar üzərində qurulmuş müəyyən mülahizələr soylamaların mahiyyətcə yanlış açıqlanmasına gətirib çıxarmışdır ki, bu tipli nöqsanlarla həm abidənin mövcud nəşrlərində, həm də ayrı-ayrı tədqiqat əsərlərində mütəmadi şəkildə qarşılaşmaq olur. İstər oxunuş, istərsə də mənalandırma baxımından fərqli şərh olunan belə mübahisəli məqamlardan biri də «Kitab»ın mü- qəddimə hissəsində «Dədə Qorqud»un dilindən verilmiş aşağıdakı soylama parçası ilə bağlıdır: Yañal ala uyanında dikilsə, gərdək görkli. Urunca tınğı görkli. Oğul görkli [D–7. 1–3]. Abidənin mövcud nəşrlərində getmiş oxu- nuşlardan tamamilə fərqli şəkildə verdiyimiz bu Yüklə 7,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|