N ə s I m I a d ı n a d I l ç İ L i k I n s t I t u t u
Yüklə 0,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ОНОМАСТИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ В КЛАССИЧЕСКОМ АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЛИТЕРАТУРНОМ ЯЗЫКЕ ХV – НАЧ. XVI В. Р е з ю м е
- ONOMASTIC UNITS IN THE CLASSICAL AZERBAIJANIAN LITERARY LANGUAGE OF THE XV – AT THE BEGINNING XVI CENTURIES
21
biəti, daxili imkanları, sözlərdəki məna rənginliyi, dilin tarixi, siyasi-ictimai inkişaf mərhələlərində qazandığı ənənə, digər tərəfdən, klassik şairlərimizin biliyi, zəkası, dünya görüşü, bədii təfəkkürü və yüksək sənətkarlıqları ilə bağ- lıdır.
«Klassik poeziya qiymətli astronomik-kosmoloji informasiyalar daşıması baxımından da çox qiymətli, həm də maraqlı məxəzdir. Bu əsərlərin məxəzlərin müəlliflərinin istedadının çoxcəhətliliyi, idrakının dərinliyi insanda heyrət və heyranlıq doğurur. Klassik poeziyamızın görkəmli nümayəndələri olan müdrik insanlar təbiətlə kosmos, insanla kosmos arasındakı ierarxik nizamı görürdülər» [27. S. 205].
Beləliklə, bədii ədəbiyyatdan, xüsusilə klassiklərdən onomastik vahidlərin toplanması, tədqiq edilməsi, xalqın yaddaşında əsrlərdən bəri həkk olmuş, müasir dilimiz üçün bəlkə də unudulmuş, lakin dilimizin tarixi, xalqımızın mədəniyyəti, etnoqrafiyası üçün çox qiymətli olan faktları üzə çıxarmaq, öz tarixi ilə bağlamaq baxımından böyük əhəmiyyətə malikdir. Çünki onomastik vahidlər, xüsusilə toponimlər, antroponimlər, etnonimlər xalqı soy kökü, qədim tarixi ilə bağlayan ən möhtəbər mənbələrdəndir. Məqalənin elmi yeniliyi və tətbiqi əhəmiyyəti. XV–XVI əsrin əvvəllərində Azərbaycan ədəbi dilində işlənmiş onomastik vahidlər (toponim, kosmonimlər) ilk dəfə tarixi, üslubi-poetik istiqamətdə təsnif və təhlil edilmiş, bədii mətndə mənaları, vəzifələri müəyyənləşdirilmişdir. Bu vahidlərin dilçilik baxımından tədqiq edilməsinin xalqın, dilin tarixinin, tarixi və poetik onomastika məsələlərinin işlənməsi üçün nəzəri əhəmiyyəti vardır. Hazırda dilçiliyin xüsusi şöbəsini təşkil edən onomastika üzrə dərsliklərin, proqramların hazırlanmasında bu mövzu ilə bağlı magistr işlərinin yazıl- masında təcrübi əhəmiyyəti vardır.
1
kitabına yazdığı «Ön söz». Bakı, 2009. 2 Azərbaycan onomastikası problemləri. Bakı, 1988. C. 2. 3 Azərbaycan onomastikası problemlərinə dair konfransın materialları. Bakı, 1986. 4
5 Həbibi. Şeirlər. Bakı, 1980. 6 Kişvəri. Əsərləri. Bakı, 1984. 22
7 Mir Cəlal. Füzuli sənətkarlığı. Bakı, 1958. 8 Xətai Şah İsmayıl. Keçmə namərd körpüsündən: Əsərləri. Bakı, 1988. 9
10
11
12
13
avtoref. Naxçıvan, 2005. 14 Onomastika: Elmi-onomastik j. Bakı, 2007. 15 Qurbanov A. M. Müasir Azərbaycan ədəbi dili. Bakı, 2003. C. 1. 16 Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. Bakı, 1983. C. 3. 17 Ərəb və fars sözləri lüğəti. Bakı, 1967. 18 Xətai Şah İsmayıl. Seçilmiş əsərləri. Bakı, 1964. 19 Cəfərsoylu İlhami. Türk dillərində teonim və etnonimlər. Bakı, 2010. 20
21
22 Planetlər haqqında məlumatlar «Azərbaycan sovet ensiklopediyası» [23] və «Ərəb və fars sözləri lüğəti»ndən [17] götürülmüşdür. 23
Azərbaycan sovet ensiklopediyası. Bakı, 1981. C. 5; 1978. C. 2. 24
Dok. dis. avtoref. Bakı, 2003. 25
26
Bakı, 2008. 27
РАХИЛЯ МАГЕРРАМОВА, ШАХРИБАНЫ АЛЛАХВЕРДИЕВА ОНОМАСТИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ В КЛАССИЧЕСКОМ АЗЕРБАЙДЖАНСКОМ ЛИТЕРАТУРНОМ ЯЗЫКЕ ХV – НАЧ. XVI В.
Статья посвящена ономастическим единицам – топонимам и кос- монимам, употреблявшимся в классическом азербайджанском литературном языке ХV – нач. XVI в. В первом разделе рассматриваются хоронимы – названия материков, стран, государств и
23
астионимы – названия городов, во втором – космонимы – названия небесных тел (планет, звезд) вместе с их синонимами арабского и персидского происхождения. На основе богатейшего фактического материала анализируются поэтические и стилистические особенности топонимов и космонимов, их функционирование в художественной литературе. В результате автор приходит к выводу, что ономастические единицы, обозначающие географические названия, употребляются в художественных текстах в основном в поэтических целях и служат более образному и эмоциональному выражению мысли. Ключевые слова: ономастика, топоним, хороним, астионим, космоним, планета, классический
RAKHILA MAHARRAMOVA, SHAKHRIBANY ALLAHVERDIYEVA ONOMASTIC UNITS IN THE CLASSICAL AZERBAIJANIAN LITERARY LANGUAGE OF THE XV – AT THE BEGINNING XVI CENTURIES S u m m a r y
The article deals with onomastic units – toponyms, cosmonyms – used in the classical Azerbaijanian literary language. The article consists of two parts: 1 – toponyms; 2 – cosmonyms. In the first part are examined: a) horonyms – names of the continents, countries, states; b) astionyms – names of cities. In the second part are studied cosmonyms – names of celestial bodies (planets, stars) with their Arabic- Persian synonyms, poetical and stylistic peculiarities of toponyms and cosmonyms, their functions in fiction and poetry on the basis of the rich factual material. The research makes it possible to come to the following conclusion: onomastic units that indicate geographical names are used in fiction and poetry with poetical purpose and serve figurative, expressive, emotional expression of ideas. Yüklə 0,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|