N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
110 111 112 RNT-in 4 növü məlumdur. Bunlar miqdarına, tərkiblərinə, xassələrinə və funksiyalarına görə bir-birindən fərqlənirlər. 1) Ribosom-rRNT-si hüceyrədə olan bütün RNT kütləsinin 80-85%-ni təşkil edir. Onun molekul kütləsi 1,7 mln Da şatır. 3-6 min nukleotiddən əmələ gəlir. Onların 80-84%-i spirallaşmış haldadır. Sadə zülallarla birləşərək ribonukleoproteid hissəcikləri yəni ribosomları əmələ gətirir. rRNT-in funksiyası tam aydınlaş- dırılmamışdır. 2) Nəqliyyat-nRNT-si hüceyrədə olan bütün RNT kütləsinin 15% - ə qədərini təşkil edir. Onların molekul kütləsi 35000 Da çatır 60-90 mononukleotiddən təşkil olunmuşdur. nRNT-in funks- yası hüceyrədə aminturşularını zülalların sintez olunduğu yerə- ribosoma daşımaqdan ibarətdir. nRNT hüceyrədə həll olmuş haldadır. Onun molekulunda minor aminturşularının sayı digər RNT-dən artıqdır. 3) Məlumat-mRNT hüceyrədə olan bütün RNT - kütləsinin 5% - ə qədərini təşkil edir. Onun molekul kütləsi 300 min-dən 4 mln Daltona çatır. mRNT-sı hüceyrə nüvəsində DNT-ın iştirakı ilə sintez olunur. mRNT-sı funksiyası sintez olunacaq zülal mole- kulunun quruluşu haqqında olan məlumatı hüceyrənin nüvəsindən ribosoma aparmaqdır. Orqanizmdə saysız hesabsız zülal molekulu sintez olunur. Bunların hər birinin sintezi spesifik mRNT-sı vasi- təsilə idarə edilir. 4) Virus - vRNT-sı virusların və faqların tərkib hissəsidir. Onlar virusun (hüceyrə sahibinin) çoxalmasında informasiya rolu- nu oynayır. Molekul kütləsi 2 - 15 mln Dalton arası dəyişir. 113 4.2 DNT və NT- in birinci quruluşu Nuklein turşularının molekulunda nukleotidlərin yerləşmə ardıcıllığına, onların birinci quruluşu deyilir. Bu birləşmələrin birinci quruluşunu öyrənmək çox çətindir. Azot əsaslarının miqda- rı analiz üsulu bu çətinliyi (E. Carqaff) qismən aradan qaldırdı. ―Carqaff‖ qaydaları adı almış bu qanunauyğunluq aşağıda- kılardan ibarətdir. 1. DNT - molekulunda quanın və adeninin (purin əsasları) molyar qatılığı miqdarca sitozın və timinin (pirmidin əsaslarının) molyar qatılığına bərabərdir A + Q = S + T. Bu qanunauyğunluq RNT - molekulunda özünü doğrultmur. 2. DNT molekulunda adenin molekulları qlığının sayı timi- nə, quanın molekulları qalığının sayı isə sitozinə bərabər A = T; Q = S. RNT molekulu üçün bəzi hallarda bu bərabərlik yaxınlaşsa da, əksər hallarda özünü doğrultmur. 3. Quaninlə sitozini molyar miqdarının cəminin adeninlə timinin molyar miqdarının cəminə nisbəti T A S Q DNT-ın spesfik göstəricisi olub hər bir canlı növü üçün sabit kəmiyyətdir. Bu kəmiyyət DNT-ın spesfik göstəricisi adlanır. Çox vaxt müx- təlif mənbələrdən alınmış DNT – molekulunda A+T > Q+S. olur, belə olduqda onları adenin timin tipli (DNTAT) adlandırırlar. Bütün heyvan və bitkilərin, həmçinin bəzi mikroorqanizmlərin DNT-sı adenin timin tiplidir. Mikroorqanizmlərin (xüsusən bakte- riyaların) əksəriyyəti quanin sitozin tipinə mənsubdur. Q+S>A+T onları quanin sitozin tipli (DNTQS) adlandırırlar. DNT-ın spesifik göstəricisi DNTAT tiplilərdə vahitdən az, DNTQS tipli DNT- lərdə isə vahiddən çox olur. İnsan DNT-ın spesifik göstəricisi 114 0,66-dır. Canlılardan DNT-ın spesifik göstəricisi ən çox olan şüalı köbələkdir (aktinomiset) onun spesifik göstəricisi 2,73-ə bəra- bərdir. DNT molekulu nukleotidlərin miqdarca (Carqaff qaydaları) münasibəti RNT-ın tərkibi üçün xarakterik deyil. RNT-ın monomerlərinin miqdarca münasibətində yanız bir qanunauyğunluq vardır; burada altıncı karbon atomu ikiqat rabitə ilə oksigenlə birləşmiş azot əsasların (ketoqruplar) sayı, həmin vəziyyətdə amin qurupu yerləşən azot əsaslarının (aminqurup) sayına bərabərdir. Q+Y=A+S RNT molekulu bir ədəd polinukleotid zəncirindən ibarətdir. Bu zəncirdə monomerlərin yerləşmə ardıcıllığı RNT-ın birinci quruluşunu zarakterizə edir. RNT-ın zənciri çox mütəhərrik oldu- ğuna görə onun fəza konfiqurasiyası sabit deyil, dəyişkəndir. Son zamanlar DNT-ın birinci quruluşunda nukleotidlərin düzülmə ardıcıllığını müasir, tez təyin olunan üsullarla müəyyən olunur. Ən çox birinci quruluşu aydınlaşdırılan nəqliyat nRNT molekullarıdır. Çünki onların tərkibində 75-90 nukleotid olur. nRNT-ın tərkibində A,Q,U,S əsaslarından başqa 10% minar azot əsasları da mövcutdur. 1965-ildə R.U.Xolli və əməkdaşları çörək məmulatlarında alanin nRNT-ın tam nukleotid ardıcıllığını ver- mişdir. Aşağı temperaturda xüsusi fermentlərin köməyi ilə alanin nRNT-si oliqonukleotidlərə, sonra isə kimyəvi üsulla nukleotid ardıcıllığı açıqlanmışdır. Az sonra A. A. Bax və əməkdaşları valin nRNT-sının birinci quruluşu açıqlanmışdır. Hazırki vaxtda 2000- dən çox nRNT-ın birinci quruluşu məlumdur. Yüksək molekullu n RNT-dən birinci quruluşu ən çox öyrə- niləni ana bətində uşaqlığın RNT quruluşudur. Beynəlxalq ―İnsanların geni‖ proqramının məqsəd və vəzi- Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|