N. Ş. Hüseynov
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Cədvəl 9 Yer səthində burulğan adveksiyasına görə siklon və
- Şək. 101. Siklonun asimmetrik əmsalına düzəliş qrafiki
ki, əhəmiyyətsiz dərəcədə dərinləşir. 700 hPa-dan başlayaraq istənilən hündürlükdə bu parametrlərin qiymətinin vaxt keçdikcə artması siklonun vəziyyətinin dəyişməyəcəyini göstərir. Digər hallarda isə siklon dolur, daha intensiv dolma isə H 2 və n H -in bütün hündürlüklərdə azalması zamanı baş verir. H 2 və n H -in qiyməti hündürlük boyu artdıqca, 0 z H n şərtinin 0 2 H z şərti ilə əlaqəsi zamanı siklonun əhəmiyyətli dəyişməsini gözləmək lazımdır. Siklon və antisiklonların gələcək inkişafı haqda nəticəni aşağıdakı fikirlər əsasında irəli sürmək mümkündür. 0 y v x H D şərti siklonların dərinləşməsinə və antisiklonların inkişafına səbəb olur. 0 D şərti isə əksinə, siklonların dolmasına, antisiklonların dağılmasına səbəb olur. Aşağı troposferdə isti adveksiya yer səthi üzərindəki təzyiqin düşməsinə, soyuq adveksiya isə təzyiqin artmasına səbəb olur. Siklonlar, adətən, 0 2 T t şərtində dərinləşir, antisiklonlar isə 0 2 T t şərtində inkişaf edirlər. Siklon və antisiklonların inkişafının sürət adveksiyasına görə dəyişməsi cədvəl 9-da göstərilmişdir. Cədvəl 9-un məlumatları ilə evolyusiyanın istiqamətini ehtimal etmək olar, buna görə bu məlumatlar proqnoz vermək üçün kifayət deyildir. Barik tendensiyalar. 1. Əgər sıfır izotendensiyası siklonun (antisiklonun) arxasından keçərsə və onun mərkəzində təzyiq düşməsi (qalxması) müşahidə olunarsa, o zaman siklon (antisiklon) dərinləşəcək (güclənəcək). 2. Əgər sıfır izotendensiyası siklonun (antisiklonun) önündən keçərsə və onun mərkəzində təzyiq qalxması (düşməsi) müşahidə olunarsa, o zaman siklon (antisiklon) dolacaq (dağılacaq). Cədvəl 9 Yer səthində burulğan adveksiyasına görə siklon və antisiklonların, zəifləməsi və güclənməsinin ehtimalı. Barik əmələgəlmə Evolyusiya H 500 dəyişməsi, gp.dkm. ≥0 ≤0 <-4 <-6 ≤0 <0 >3 Siklon Dərinləşmə Sabit Dolma 13 10 77 53 16 31 65 12 23 72 12 16 - - - - - - - - - Antisiklon Güclənmə Sabit Zəifləmə - - - - - - - - - - - - 32 19 49 58 16 26 73 9 18 3. İzotendensiya siklonun (antisiklonun) mərkəzindən nə qədər uzaq keçərsə onun evolyusiyası bir o qədər intensiv olur. 4. Əgər sıfır izotendensiyası siklonun mərkəzindən keçərsə, o zaman belə siklon (antisiklon) yaxın zaman ərzində öz intensivliyini dəyişməyəcək. Yadda saxlamaq lazımdır ki, intensivliyin dəyişməz qaldığı vaxt siklonlarda, antisiklonlara nisbətən qısadır (siklonlarda bir neçə saat, antisiklonlarda bir neçə gün). 5. Əgər sıfır izotendensiyası barik yalın arxasından keçərsə, o zaman o, dərinləşəcək (güclənəcək), əgər önündən keçərsə, o zaman dolacaq (dağılacaq). 6. Antisiklonun kənarında təzyiqin qalxma ocağının yerdəyişməsi baş verərsə, o zaman antisiklon dağılmağa başlayır. Barik tendensiya təzyiqin son üç saat ərzində dəyişməsini göstərir. Buna görə də barik əmələgəlmənin mərkəzini xəritələrdə tərtib edilən müddətdən bir saat yarım əvvəlki vaxtda olduğu yerdə qeyd etmək lazımdır. Barik tendensiya kəmiyyətindən siklon və antisiklonların mərkəzində atmosfer təzyiqinin sonrakı gedişatını hesablamaq üçün də istifadə etmək olar. Belə ki, siklonun önündə kiçik, arxasında isə böyük təzyiq qradiyenti müşahidə olunan zaman siklonun önündəki mənfi tendensiya onun arxasındakı müsbət tendensiyadan mütləq qiymətcə az olacaq. Hesablamalar siklonun mərkəzindəki təzyiqin artmasına səbəb olacaq, baxmayaraq ki, siklonun dolmaması da mümkündür. Belə hallarda assimmetrik göstəriciyə düzəliş vermək məsləhət görülür. Buna görə 24 saat ərzində siklonun (antisiklonun) gözlənilən yerdəyişməsini müəyyən edirlər. Daha sonra düz xətt üzərində siklonun mərkəzinin əmələ gəldiyi müddətdəki vəziyyətini 0 t , 24 saatda sonrakı 24 t vəziyyətini və 6 saat ərzində siklonun yerdəyişməsinin 6 t vəziyyətini qeyd edirlər. 0 t 24 t düz xəttini siklonun arxasına doğru davam etdirərək, sikonun 6 saatlıq yolu qədər mərkəzdən geri qalan 6 t nöqtəsini tapırlar (şək. 101). Şək. 101. Siklonun asimmetrik əmsalına düzəliş qrafiki Assimmetrik göstərişə düzəlişi tapmaq üçün aşağıdakı tənlikdən istifadə olunur: δp Δp Δp 12 . Siklonun və ya antisiklonun mərkəzindəki təzyiqin üzərinə həndəsi olaraq 12 Δp -ni gəlsək, siklonun 12 saatdan sonra mərkəzində olacaq təzyiqi tapmaq mümkündür. Siklonun mərkəzindəki təzyiqi tapmaq üçün tendensiyalardan istifadə həmişə uğurlu nəticə vermir. Belə ki, siklonun sürətli inkişafı zamanı bu üsulla proqnoz böyük səhvlərə səbəb olur. t -6 t 0 t 6 t 24 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|