Наиля сямядова
Yüklə 4,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
l əkə düşmüşdü. O, Bayılda yaşayan göz həkiminin yanına ge- dir. H əkim onun gözünü iki aya qədər sağaltmağı söz verir. Bunun üçün 150 manat z əhmət haqqı istəyir. Hacı bu sözü eşitdikdə hirslənib deyir: Siz d əli olubsunuz, nədir? Bir göz üçün də 150 manat verm ək olar? Mən razıyam 150 manat siz mənə verin, o biri gözüm ə də ağ ləkə salın. H.Abasov bu əhvalatı Sabirə danışır. O isə gülümsəyərək deyir: H acaŞ a, Ş air evi yŞ xŞ lm Ş Ş özünd ən uydurmayıb: Nuri- çeşmanımmısan, ey pul, ya canımmısan? Qism ətim, namusum, irzim, qeyrətim, qanımmısan? Hörm ətim, fəxrim, cəlalım, şövkətim, şanımmısan? Müsh əfim, Məkkəm, Mədinəm, qibləm, ərkanımmısan? M əzhəbim, dinimmi, ayinimmi, i manımmısan? Ədəbiyyatşünas A.Bayramoğlu M.Ə.Sabirin elmi tərcü- meyi- halını tərtib edərkən A.Səhhət, S.M.Qənizadə, S.Hüseyn t ərəfindən yazılan məqalə və xatirələrdən, şairin avtobioqrafik əsərlərindən, Qafqaz həyatına və Şamaxının ümumi vəziyyə- tin ə dair mövcüd yazılardan yararlanmışdı. Bunlarla yanaşı araşdırıcı 1903-1911-ci illərdə nəşr olunan dövri mətbuatdan, A.Şaiq, C.Cəbrayılbəyli, M.Mərdanov və digər ədəbiyyat və m ədəniyyət xadimlərinin xatirələrindən istifadə edərək böyük şairin həyat və yaradıcılıq yolunu elmi əsaslarla izləmişdir. M.Ə.Sabirin ömür yolunun işıqlandırılmasında avtobioqrafik s əciyyəli şeirlərinin də müəyyən əhəmiyyəti olmuşdur. Sabir- şünaslığın və Səhhətşünaslığın bəzi qaranlıq və mübahisəli m əsələlərini işıqlandırmaqda tədqiqatçı-ədəbiyyatşünas Sal- man Mümtazın bu şəxslər haqqında xatirələri daha çox diqqət 76 ç əkir. Sabir və Səhhətlə dostluq əlaqələrində olan Mümtaz bu şəxslər haqqında yazdığı xatirələrində Sabirin qeyri-mətbu şeirlərinin aqibəti haqqında bunları bildirir: «Tiflisdə Səhhətlə etdiyimiz söhb ətlərdən biri, həm də ən ümdəsi Sabirin Səhhətə vermiş olduğu qeyri-mətbu şeirlərinin divana salınmaq məsə- l əsi idi. Sabir vəfatına bir gün qalmış Səhhətə ağzı bağlı bir paket içind ə bir neçə şeir verərək, lakin vəfatından yalnız on il sonra açılıb nəşr edilməsini tapşırmışdı və ona qəliz andlar ver ərək vəsiyyətinə əməl edəcəyinə söz almışdı. Mən nə qədər s əy etdimsə Səhhət sözündən dönmədi, «bu mənim tərəfimdən Sabir ə qarşı xəyanət olar» dedi. 1913-cü ildən sonra daha S əhhət ilə görüşə bilmədim. O şeirlər Səhhətdə qaldı. Səhhətin qeyri-m ətbu əsərləri «Səyavuş», «Volqa səyahətnaməsi», «Əli v ə Aişə» romanı, «Demon» tərcüməsi və s. ibarətdir. Güman edir əm ki, bu əsərlər Səhhətin Şamaxıdakı evində və yainki Qalabazardakı qohumlarında qalmışdı. Xülasə, Səhhətin əsər- l əri harada isə Sabirin qeyri-mətbu şeiri də orada olmalıdır. Bunları axtarmaq və axtarmaq lazımdır» [173, s.441]. Araşdırıcılar M.Ə.Sabirin həyatından bəhs edərkən əsasən A.S əhhətin böyük şairə həsr etdiyi «Tərcümeyi-hal» kitabın- dan [221 ] yararlanmışlar. Ə.Mirəhmədovun «Sabir» monoqra- fiyası da [167] bu qəbildəndir. Əksər hallarda tərcümeyi-hallar da xatirələr kimi sifarişlə yazılır. Məsələn, XİX əsrin sonları X X əsrin əvvəllərində Az ərbaycan ədəbiyyatında və ictimai-siyasi fikir tarixində ön əmli yer tutan Mirzə Əbdürrəhim Talıbov (1834-1911) tər- cümeyi- halını Firidun bəy Köçərlinin sifarişi ilə yazmış və «m əktubunda bildirmişdir ki, Firidun bəy onun yazdığını ar- tırıb-əskiltmədən öz məcmuəsində dərc etdirsin. Firidun bəy m əqaləsində Talıbovun yazdığı məktubu olduğu kimi vermiş, yalnız ədibin harada və nə vaxt anadan olduğunu, hazırda ha- rada v ə nə işlə məşğul olması, habelə yazdığı əsərlərin adlarını göst ərmişdir» [160, s.52]. «Səda» qəzetinin redaktoru Haşım b əy Vəzirov M.Ə.Talıbov haqqında qəzetin 1911-ci il 6 mart 77 tarixli sayında dərc etdirdiyi məqaləsində ədəbin tərcümeyi- ha lını şərh etmişdir. Hələ qəzetin 28 fevral 1911-ci il tarixli 48- ci sayında nəşr olunmuş məqalədə «Vəzirov ədibə yüksək qiym ət vermişdir. O, Talıbov haqqında bəzi xatirələr nəql edir, iki il əvvəl onun evində gördüyü misilsiz qonaqpərvərlikdən da nışır» [160, s.23]. Daha önc ə qeyd etdiyimiz kimi, orta əsr müəllifləri xatirə- l ər, tərcümeyi-hallar, həyat və yaradıcılıqlarını tam əks etdirən əsərlər yazmamışlar. Onların həyat və fəaliyyətləri haqqında müasirl ərinin əsərlərinə, müxtəlif qaynaqlara, təzkirələrə isti- nad ən, ən əsası da müəlliflərin bilavasitə öz əsərlərinin elmi şəkildə tədqiqi əsasında fikir söylənilmişdir. Bu ənənə sonralar da davam v ə inkişaf etdirilmişdir. Belə ki, tərcümeyi-halına dair bir sıra faktların əsərlərinə əsasən açılmasına mollanəsrəd- dinç i şair Bayraməli Abbaszadənin də (1869-1926) yaradıcılı- ğında müşahidə etmək olar. Belə ki, tədqiqatçı Asif Rüstəmli B.Abbaszad əyə həsr etdiyi monoqrafiyasında şairin ömür yo- lunu əsasən əsərlərinə istinad edərək canlandırır. A.Rüstəmli haqlı olaraq yazır: «Çox zaman onun düçar olduğu məhrumiy- y ətlər şeir və məqalələrinin mövzusuna çevrilir, həyat həqiqət- l ərini realist qələmlə təsvir edirdi. Həyatının son illərinin bir anını qələmə almış şairin güzəranını olduğu kimi təsəvvür et- m ək üçün onun «Rövzə» adlı xatirəsi fikrimizcə kifayət qədər maraqlı material verir» [209, s.26]. «Hambal» imzası ilə «Molla N əsrəddin» jurnalının 1925-ci il, 17 yanvar (№ 3) sa- yında dərc olunmuş xatirədə sovet dövründə sadə zəhmət ada- mının acınacaqlı durumu bütün çılpaqlığı ilə əks olunmuşdur. B.Abbaszad ənin hazırcavab şair olması, bədahətən satirik şeir- l ər deməsi, Bakının o zamanki ədəbi-ictimai həyatı ilə qayna- yıb-qarışması Süleyman Rüstəmin xatirələrinə əsasən təsdiq- l ənir. Araşdırıcı bu mənbədən də istifadə etməklə şairin tərcü- meyi- halının daha dolğun təsvir olunmasına müvəffəq olmuş- dur. AMEA M.Füzu li adına Əlyazmalar İnstitutunun saxlancın- 78 Yüklə 4,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|