Namangan davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish
Yüklə 0,8 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- N a m a n g a n – 2 0 15 Mavzu: Ekologiya va tabiatni muhofaza qilishning
| O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI EKOLOGIYA VA TABIATNI MUHOFAZA QILISH FANI BO’YICHA MA’RUZALAR MATNI Tuzuvchi: N.Alimdjanov N a m a n g a n – 2 0 15 Mavzu: Ekologiya va tabiatni muhofaza qilishning ilmiy va nazariy asoslari Reja: 1. Fanning o’zrganish ob’ekti va predmeti, metodologiyasi. 2. Umumiy ekolgiya, tabiatdan foydalanish va tabiatni muhofaza qilishning asoslari. 3. Ekologiya va tabiatdan foydalanishning tarixi. 4. Ekololgik muxit, ekologik omillar va ekologik muammolar. 5. Ekologiya fanining boshqa fanlar bilan aloqasi O’zbekiston Respublikasining «Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida»gi qonunining(1992) 4-moddasida «.barcha turdagi ta’lim muassasalarida ekologiya o’quvining majburiyligi» ta’kidlanadi. Ekologik ta’limning bosh maqsadi aholining barcha qatlamlarida, jumladan, oliy ta’lim talabalarida atrof-muhitni asrash muammolariga ongli munosabatni shakllantirishdan iborat. Universitetlarda o’qitilayotgan «Ekologiya» kursi talabalarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirishi va amaliy faoliyatga yo’naltirishga xizmat qilishi lozimdir. Hozirgi kunda uzluksiz, ilgarilovchi ekologik ta’lim tizimini joriy qilish muhim ahamiyat kasb etadi. Bo’lg’uvsi oliy ma’lumotli mutahassislar faqatgina bugungi kunning ekologik muammolarini o’rganish bilan cheklanib qolmasliklari kerak. Ular mavjud ekologik muammolarning oqibatlarini oldindan ko’ra bilishlari va faoliyatlarini shunga mos holda tashkil qilishlari zarurdir. Buning uchun ilm izlash, o’rganish va unga amal qilish lozimdir. Ekologiya yunoncha "oikos" (eykos) – yashash joyi, makon va «logos» – fan, so’zidan olingan bo’lib, tirik organizmlarning tevarak atrofdagi muhit bilan o’zaro munosabatini o’rganadigan biologik fan hisoblanadi. Ekologiya muhit omillarining o’simlik va hayvonlar organizmiga ta’sirini, organizm va populyatsiyaning muhit omillariga ko’rsatadigan reaktsiyalarini, populyatsiyalar soni va tizimini bir xil saqlovchi mexanizmlarni (jarayonlarni), tabiiy guruhlarning biologik mahsuldorligini, biogeotsenozlar yoki ekosistemalarning harakatlanish qonuniyatlarini va biosferani o’rganadi. Tirik tabiat qanday tuzilgan, qaysi qonunlar asosida mavjud va rivojlanadi, u inson ta’siriga qanday javob beradi bularning bar- chasi ekologiyaning predmetidir. Inson borki, hayot uchun kurashadi, tabiatning barcha injiqliklariga moslashishga intiladi, har bir kishi tabiat in’omlaridan foydalanadi, quradi, bunyod etadi. Odatda inson biror maqsadni ko’zlab tabiatning muayyan bir sohasida ijobiy yoki ko’pincha salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Kishilar o’zlari uchun istiqomat joylari barpo etar ekanlar, buni atrof-muhitning o’simlik va hayvonot dunyosiga qandaydir salbiy ta’siri bo’ladi, natijada tabiat kambag’allashib boradi. Inson qurilish materiallari sifatida tabiiy o’rmonlarni keragidan ortiqcha kesadi, demak o’simlik dunyosi qisqarib, u o’z navbatida atmo- sfera havosini musaffo bo’lishiga rahna tug’diradi, tuproq eroziyaga uchraydi, yer osti suvlari kamaya boradi, ko’chkilar paydo bo’lib, sel natijasida jarliklar hosil bo’lishi mumkin. Bu lavha insonning tabiatga ko’rsatgan ta’siridan bir parcha xolos. Tabiatga nisbatan ko’r-ko’rona yondoshish, uning ehsonlaridan ayovsiz foydalanish pirovardida og’ir asorat qoldirishi mumkin. Bizni o’rab turgan butun tabiat, borliq, ming yillar mobaynida shunday bir muvozanatga kelganki, uning bir bo’lagiga yetkazilgan ozor boshqa bo’laklariga ham salbiy ta’sir ko’rsatmay qolmaydi. Tabiatga ta’sir etishda ba’zi jiddiy xatolarga yo’l qo’yilishi mumkin ekanligini Orol fojiasi misolida yaqqol ko’rsatish mumkin. Hozirgi zamon ekologiyasi odam va biosfera o’rtasidagi o’zaro munosabat masalalarini jadal o’rganmoqda. Hozirgi zamon ekologiyasining yana muhim vazifalaridan biri bu biologik resurslardan oqilona foydalanish, odam faoliyati ta’sirida tabiat o’zgarishlarini oldindan ko’ra bilish, tabiatda kechayotgan jarayonlarni boshqarish yo’llarini o’rganish, zararkunandalarga qarshi kurashning zararsiz va samarador usullarini yaratish, sanoat korxonalarida chiqindisiz texnologiyani ishlab chiqish va joriy etish. Ekologiya Yüklə 0,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|