Navoiy davlat pedagogika instituti tabiiy fanlar fakulteti

2.1.Janubiy qutbni kashf etilishi. 
1820 yilning yanvarida kemalar yana muzli materikka qarab yo’l 
olib, yana uch marta qutb chizig’ini kesib o’tishadi: ikki marta ular 
materikka juda yaqin kelishadi. Uchinchi marta urinishda ular 
quruqlikning aniq nishonalarini ko’rishadi. Sharqqa burib ruslar 68
0
50
1
janubiy kenglik va 90
0
30
1
g’arbiy uzoqlikda quruqlikni ko’rishadi. Bu 
haqda ekspeditsiya shunday ma’lumot beradi: “Bulutlar orasidan quyosh 
chiqqanda, uning nurlari qor bilan qoplangan, baland cho’qqili orolni 
yoritdi. 11-yanvar kuni ertalab biz aniq orolni ko’rdik, biz oroldan 15 
mil uzoqlikda bo’lib, uni o’rab turgan katta muz tufayli orolga 
yaqinlasholmadik. Matroslar buni ko’rib, quvonchdan uch marta “Ura” 

---

deyishdi. Ochiq orolni rus flotining asoschisi Petr I nomiga nomladik 
(Novosilskiy). Uning maydoni-250 kv.km, balandligi 1160 m.
1821 yilning 28 yanvarida ochiq ob-havoli kunda biz uning 
janubida baland burunni va qoyali qirg’oqni ko’rdik. Bellinsgauzen uni 
“Aleksandr I- qirg’og’i” deb nomladi”. 
“Vostok” va “Mirniy” kemalari qirg’oqqa muz tufayli 
yaqinlasholmaydi. Shimoldan muzlikni aylanib o’tib, Bellinsgauzen 
yana sharqqa buradi va Tinch okeanning XX asrda Bellinsgauzen deb 
nomlangan dengizidan o’tib, Dreyk bo’g’oziga o’tadi. Bu yerda u 
“Yangi Shotlandiyani” axtaradi. Uni tasodifan 1819 yilda ingliz Vilyam 
Smit Valparaisodan Buenos Ayresga ketishda to’fon tufayli janubga 
surib tashlanganda kashf etilgandi. Smit uni janubiy materikning 
chiqqan joyi deb o’ylaydi. Rus ekspeditsiyasi yangi yerni o’rganib, bu 
orollar 
xalqasi 
ekanligini, 
sharqiy 
yo’nalishda 
600 km 
ga 
cho’zilganligini isbotlaydi. Janubiy Shotlandiya orollariga dengizchilar 
Napoleon I –bilan bo’lgan jang kartasiga bag’ishlab: