Ne Yapmalı?
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
| BÝRÝNCÝ BASKI NE YAPMALI? HAREKETÝMÝZÝN CANALACI SORUNLARI V. Ý. LENÝN 1901 yazýyla Þubat 1902 arasýnda yazýldý. Ýlk kez, Mart 1902de Dietz tarafýndan Stuttgartta yayýnlandý. [V. Ý. Leninin Çto delat? (1902) adlý yapýtýný, Muzaffer Ardos Ýngilizcesinden ( What Is To Be Done? Burning Questions of Our Movement , Progress Publishers, Moscow 1970) ve Fransýzcasýndan ( Que faire? Les questions brûlantes de notre mouvement , Editions So- ciales, Paris 1966) Türkçeye çevrilmiþtir. Sol Yayýnlarý. (Birinci Baský: Kasým 1968, Ýkinci baský: Mart 1977, Üçüncü baský: Ekim 1990)] Eriþ Yayýnlarý tarafýndan düzenlenmiþtir, 2003. erisyay@kurtuluscephesi.com http://www.kurtuluscephesi.com http://www.kurtuluscephesi.net http://www.kurtuluscephesi.org ÝÇÝNDEKÝLER 9 Ö n s ö z, N. Lenin 12 BÝR Dogmacýlýk ve Eleþtiri Özgürlüðü 12 A. Eleþtiri Özgürlüðü Ne Demektir? 16 B. Eleþtiri Özgürlüðünün Yeni Savunucularý 21 C. Rusyada Eleþtiri 27 D. Teorik Mücadelenin Önemi Konusunda Engels 33 ÝKÝ Yýðýnlarýn Kendiliðindenliði ve Sosyal-Demokratlarýn Bilinçliliði 34 A. Kendiliðinden-Gelme Kabarmanýn Baþlangýcý 38 B. Kendiliðindenlik Önünde Eðilme. Raboçaya Mysý l 47 C. Öz Kurtuluþ Grubu ve Raboçeye Dyelo 57 ÜÇ Trade-Union cu Siyaset ve Sosyal-Demokrat Siyaset 58 A. Siyasal Ajitasyon ve Bunun Ekonomistler Tarafýndan Sýnýrlandýrýlmasý 68 B. Martinov, Plehanovu Nasýl Derinleþtirdi? 71 C. Siyasal Teþhirler ve Devrimci Eylem Eðitimi 76 D. Ekonomizm ile Terörizm Arasýndaki Ortak Yan Nedir? 80 E. Demokrasi Uðruna Mücadelenin Öncüsü Olarak Ýþçi Sýnýfý 95 F. Bir Kez Daha Ýftiracýlar, Bir Kez Daha Aldatmacýlar 99 DÖRT Ekonomistlerin Ýlkelliði ve Devrimciler Örgütü 100 A. Ýlkellik Nedir? 104 B. Ýlkellik ve Ekonomýzm 110 C. Ýþçiler Örgütü ve Devrimciler Örgütü 124 D. Örgütsel Çalýþmanýn Kapsamý 130 E. Komplocu Örgüt ve Demokratçýlýk 139 F. Yerel Çalýþma Ve Rusyayý Kapsayan Çalýþma 149 BEÞ Bütün Rusya Ýçin Bir Siyasal Gazete Planý 150 A. Nereden Baþlamalý Makalesinden Kim Alýndý? 155 B. Bir Gazete Kollektif Bir Örgütleyici Olabilir Mi? 166 C. Bize Gerekli Olan Nasýl Bir Örgüttür? 173 S o n u ç 177 EK Ýskra yý Raboçeye Dyelo ile Birleþtirme Giriþimi 184 Ne Yapmali?y a Ýliþkin Bir Düzeltme 186 Açýklayýcý Notlar 205 Adlar Dizini ... Parti mücadeleleri, bir partiye güç ve canlýlýk kazandýrýr; bir partinin zayýflýðýnýn en iyi kanýtý, daðýnýklýk ve açýk-seçik sýnýrlarýn bulanýklaþmasýdýr; bir parti kendisini arýndýrarak güçlenir. ... ( Lassallein Marxa 24 Haziran 1852 tarihli mektubundan ) 9 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ÖNSÖZ YAZARIN ilk planýna göre, bu kitapçýk, Nereden Baþlamalý 2 ( Ýskra , 3 n° 4, Mayýs 1901)* baþlýklý makalede belirtilen düþünceleri ayrýntýlý bir biçimde geliþtirecekti. Bu yazýda verdiðimiz sözü (ki bu söz, birçok sorulara ve özel mektuplara verdiðimiz yanýtlarda yine- lenmiþtir) yerine getirmekte geciktiðimiz için, okurdan özür dile- memiz gerekir. Bu gecikmenin nedenlerinden biri, geçen yýlýn ha-- ziranýnda (1901), bütün yurtdýþý sosyal-demokrat örgütlerin bir- leþtirilmesi giriþimidir. Bu yoldaki çabalarýn sonucunu beklemek doðaldý; çünkü, bu çaba [sayfa 9] baþarýlý olsaydý, belki de Ýskra nýn örgüt anlayýþýný biraz farklý bir yaklaþýmla açýklamak gerekecekti; herhalde böyle bir baþarý, Rus sosyal-demokrat hareket içindeki iki eðilimin varlýðýna çok çabuk bir son vermeyi vaadediyordu. * Bkz: V. I. Lenin, Collected Works , c. 5, s. 13-24. -Ed. 10 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Okurun da bildiði gibi, bu giriþim baþarýsýzlýða uðradý, 4 ve ilerde göstereceðimiz gibi de, Raboçeye Dyleo nun 5 n° 10da ekonomiz- me doðru yönelmesinden sonra, baþarýsýzlýða uðramaya mahküm- du. Daðýnýk ve belirsiz, ama bu yüzden de daha inatçý ve kendisini çeþitli biçim-lerde yeniden dayatmaya daha da yetenekli bu eðili- me karþý kesin bir mücadele baþlatmanýn mutlak bir zorunluluk olduðu görüldü. Buna uygun olarak kitapçýðýn ilk planý deðiþtirildi ve oldukça geniþletildi. Kitapçýðýn temel konusu Nereden Baþlamalý makalesinde ortaya atýlan üç sorun olacaktý siyasal ajitasyonumuzun niteliði ve temel içeriði; örgütsel görevlerimiz; ve bütün Rusyayý kucakla- yacak militan bir örgütü ayný anda ve çeþitli yönlerden kurma pla- ný. Bu sorunlar, Raboçaya Gazeta yi 6 yeniden canlandýrma yolun- daki baþarýsýz giriþimlerden biri sýrasýnda, bunlarý ayný gazetede ortaya atmaya çalýþmýþ olan yazarýn kafasýný uzun zamandýr kurca- lýyordu (bkz: Beþinci Bölüm). Ama bu kitapçýðý yalnýzca bu üç so- runun tahliliyle sýnýrlandýrma, görüþlerimizi hiç ya da hemen hemen hiç bir polemiðe giriþmeksizin, olabildiðince olumlu biçimde sun- ma yolundaki ilk plan, iki nedenden ötürü gerçekleþememiþtir: bir yandan ekonomizm bizim sandýðýmýzdan çok daha dirençli çýk- mýþtýr [burada ekonomizm terimini, bu kitapçýðýn, deyim yerin- deyse, bir taslaðý olan ve Ýskra , n° 12de yayýnlanan (Aralýk 1901) Ekonomizmin Savunucularýyla Bir Konuþma* adlý makalede açýk- landýðý biçimde, geniþ anlamýyla kullanmaktayýz]. Sözü edilen üç [sayfa 10] sorunun çözümü konusundaki ayrýlýklarýn, ayrýntýlar ko- nusundaki ayrýlýklardan çok, Rus sosyal-demokrat hareket içinde- ki iki eðilim arasýndaki temel anti-tez ile açýklanabilirliði, kuþkuya yer býrakmayacak bir biçimde açýða çýktý. Öte yandan, Ýskra daki görüþlerimizin pratiðe uygulanýþýnýn ekonomistlerde yarattýðý þaþkýnlýk, çok kez, iki ayrý dil konuþtuðumuzu ve bu yüzden, iþe ta baþýndan baþlamadýkça bir anlaþmaya varamayacaðýmýzý , ve bütün ekonomistlerle bütün temel görüþ ayrýlýklarýmýzý sistematik bir biçimde açýklýða kavuþturmak için, sayýsýz ve somut örneklerin de göstermiþ, olduðu gibi, olabildiðince basit bir üslupla bir giriþimde bulunmanýn gerekli olduðunu açýkça göstermiþtir. Ve ben, bu ki- tapçýðýn hacmini büyük ölçüde geniþleteceðini ve yayýnlanmasýný * Bkz: V. I. Lenin, Collected Works , v. 5, s. 313-320. -Ed. 11 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? geciktireceðini çok iyi bildiðim halde, böyle bir açýklýða kavuþturma giriþiminde bulunmaya karar verdim; Nereden Baþlamalý baþlýklý makalede verdiðim sözü yerine getirmenin bir baþka yolunu bulamadým. Dolayýsýyla, gecikme yüzünden dilediðim özürlere, bu kitap-çýðýn içerdiði ciddi yayýnsal yetersizlikler için ol- anlarý da eklemeliyim. Çeþitli öteki görevlerin sýk sýk kesintiye uð- rattýðý büyük bir ivedilik içerisinde çalýþmak zorunda kaldým. Yukarda sözü edilen üç sorunun incelenmesi, gene de bu kitapçýðýn ana konusu olarak kalmaktadýr; ama daha genel nitelik- te baþka iki sorunla söze baþlamayý gerekli buldum eleþtiri öz- gürlüðü gibi bunca masum ve doðal bir slogan niye bizim için gerçek bir savaþ çýðlýðý olsun ve kendiliðinden yýðýn hareketi karþý- sýnda sosyal-demokratlarýn rolü gibi temel bir sorunda niye görüþ birliðine varamayalým? Bundan baþka, siyasal ajitasyonun niteliði ve içeriði konusundaki görüþlerimizin açýklanmasý, [sayfa 11] trade - union cu politika ile sosyal-demokrat politika arasýndaki farkýn açý- klanmasý, ve örgütsel görevler konusundaki görüþlerimizin açýklanmasý da, ekonomistleri doyuran amatörce yöntemler ile bi- zim vazgeçilmezliðini savunduðumuz devrimcilerin örgütlendiril- mesi arasýndaki farkýn açýklanmasý halini aldý. Ve ayrýca, bütün Rusyayý kucaklayan bir siyasal gazete planý üzerinde daha da ýsrarla durmaktayým. Çünkü buna yapýlan itirazlar tutarsýzdýr ve çünkü Nereden Baþla-malý baþlýklý makalede ortaya attýðým soru- na, gereksindiðimiz örgütü her yönden ve ayný zamanda yaratma iþine nasýl giriþeceðimiz sorununa henüz gerçek bir yanýt verilmiþ deðildir. Ve nihayet, sonuç kýsmýnda, ekonomistlerle kesin bir kopuþu, her þeye karþýn kaçýnýlmaz olan bir kopuþu önlemek için, elimizden gelen her þeyi yaptýðýmýzý; Raboçeye Dyelo nun özel bir anlam, ya da dilerseniz tarihsel bir anlam kazandýðýný, çünkü tutarlý ekonomizmi deðil, Rus sosyal-demokrasisi tarihinin bütün bir döneminin ayýrýcý özelliði olan fikir karýþýklýðýný ve sallantýlarý tam olarak ve çarpýcý bir biçimde ifade ettiðini; ve bu yüzden de, ilk bakýþta, Raboçeye Dyelo ile aþýrý ölçüde ayrýntýlý gibi görünen polemiðin de anlam kazandýðýný, çünkü bu döneme kesin bir son vermedikçe hiç bir ilerleme gösteremeyeceðimizi ortaya koymaya çalýþtým. [sayfa 12] Þubat 1902 N. LENÝN 12 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? BÝR DOGMACILIK VE ELEÞTÝRÝ ÖZGÜRLÜÐÜ A. ELEÞTÝRÝ ÖZGÜRLÜÐÜ NE DEMEKTÝR? Eleþtiri özgürlüðü, hiç kuþkusuz, günümüzün en moda sloganý ve tüm ülkelerde sosyalistler ve demokratlar arasýndaki tartýþmalarda en sýk kullanýlan slogandýr. Ýlk bakýþta, tartýþmaya gi- ren taraflardan birinin eleþtiri özgürlüðüne ciddiyetle baþvurmasýn- dan daha garip gözüken bir þey olamaz. Avrupa ülkelerinin ço- ðunluðunun, bilim ve bilimsel araþtýrma özgürlüðünü güvence altý- na alan anayasa hukukuna karþý, ileri partiler içerisinde sesler mi kesilmiþtir? Her fýrsatta yinelenen bu moda sloganý duyan ama tartýþanlar arasýndaki anlaþmazlýðýn özüne henüz girememiþ olan dýþardan bir gözlemcinin yorumu, burada yanlýþ bir þeyler olsa gerek olacaktýr; besbelli [sayfa 13] ki, bu slogan, týpký lakaplar gibi kullanýla kullanýla meþru hale gelen ve neredeyse genel terimler halini alan, alýþýlagelen sözlerden biridir. 13 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Aslýnda da, bugünkü uluslararasý sosyal-demokrasi * içeris- inde bu iki eðilimin oluþmuþ olduðu, kimse için bir sýr deðildir. Bu iki eðilim arasýndaki çatýþma kimi zaman alev alev parlamakta, kimi zaman da ateþkes kararlarýnýn heybetli külleri altýnda sön- meye yüz tutmakta ve içten içe yanmaktadýr. Artýk eskimiþ doð- macý marksizme karþý eleþtirel bir tutum benimseyen bu yeni eðilimin özü, Bernstein tarafýndan yeterli açýklýkta sunulmuþ ve Millerand tarafýndan sergilenmiþ bulunmaktadýr. Sosyal-demokrasi bir toplumsal devrim partisi olmaktan çý- kýp, toplumsal reformlarýn demokratik bir partisi haline gelmelidir. Bernstein bu siyasal istemi, koskoca bir iyi uyum saðlanmýþ yeni kanýtlar ve nedenlemeler dizisiyle kuþatmýþtýr. Yadsýnan, sosyaliz- mi bilimsel bir temel üzerine oturtma ve tarihin materyalist kavrayýþý açýsýndan onun gerekliliði ve kaçýnýlmazlýðýný sergileme olanaðý idi. Yadsýnan, artan yoksulluk, proleterleþme süreci, ve kapitalist çeliþkilerin yeðinleþmesiydi; nihai amaç kavramý bile geçersiz ilan edildi, ve proletarya diktatörlüðü [sayfa 14] düþüncesi ise tümden reddedildi. Yadsýnan, liberalizm ve sosyalizm arasýndaki ilke yö- nünden karþýtlýklardý. Çoðunluðun iradesine uygun olarak yöneti- len tam demokratik bir topluma bunun uygulanamayacaðý, vb. tezine dayanýlarak yadsýnan þey, sýnýf mücadelesi teorisi idi. Böylelikle, devrimci sosyal-demokrasiden burjuva toplum- sal-reformculuðuna kesin bir dönüþ istemine, marksizmin tüm temel düþüncelerinin, burjuvaca eleþtirisine daha az kesin olmay- an bir dönüþ eþlik ediyordu. Marksizmin bu eleþtirisinin uzun za- mandan beri siyasal kürsülerden, üniversite koltuklarýndan, sayýsýz broþürlerde ve bilgiççe yazýlmýþ bir dizi incelemelerde yönlendiril- * Yeri gelmiþken belirtelim ki, modern sosyalizmin tarihinde bu, belki eþi olmayan ve kendine göre pek avutucu, yani sosyalist hareket içerisinde çeþitli eðilimlerin çekiþme- lerinin ulusal olmaktan uluslararasý olmaya dönüþtüðü bir olaydýr. Eskiden lasalcýlar ile ayzenahçýlar 7 arasýnda, guesdcilerle olanakçýlar 8 arasýnda, fabiyanlarla 9 sosyal- demokratlar 10 arasýnda, ve Narodnaya Volya 11 yandaþlarý ile sosyal-demokratlar arasýnda sürdürülen an-laþmazlýklar, tamamen ulusal çerçeveler içerisinde, tümüyle ulusal özellikleri yansýtan, ve sanki farklý yüzeyler üzerinde yürütülen sýnýrlar içerisinde kalýyordu. Þimdi ise [þimdi açýklýða kavuþtuðu gibi], Ýngiliz fabiyanlarý, Fransýz bakanlýkçýlarý 12 , Alman bernþtayncýlarý, ve Rus eleþtiricileri 13 - bunlarýn hepsi de ayný aileden, hepsi de birbirlerini övmektedir. Birbirlerinden öðrenmektedir, ve doðmacý marksizme karþý birlikte silaha sarýlmaktadýr. Sosyalist oportünizmle bu ilk gerçek uluslararasý savaþta, uluslararasý devrimci sosyal-de-mokrasi, Avrupada uzun zamandan beri hüküm süren siyasal gericiliðe bir son vermede belki de yeterli güce ulaþacaktýr. 14 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? mekte olduðu olgusu karþýsýnda, eðitim görmüþ sýnýflarýn genç ku- þaklarýnýn tümünün on yýllar boyunca sistemli bir biçimde bu doðrul- tuda yetiþtirilmesi olgusu karþýsýnda, bu yeni eleþtirel eðilimin sosyal-demokrasi içerisinde, týpký Minervanýn Jupiterin kafasýn- dan fýrlamasý gibi, eksiksiz olarak fýrlayýp çýkmasýnda þaþýrtýcý bir þey yok. Bu yeni eðilimin içeriðinin büyümesine ve biçimlenmesi- ne gerek yoktu, burjuva yazýnýndan sosyalist yazýna olduðu gibi aktarýlmýþtý. Devam edelim, eðer Bernsteinin teorik eleþtirisi ve siyasal özlemleri kimileri için hâlâ bulanýk kalýyorduysa, Fransýzlar, bu yeni yöntemi çarpýcý bir biçimde sergileme zahmetine katlandýlar. Bu kez de Fransa, tarihsel sýnýf mücadelelerinin, her seferinde, her- hangi baþka bir yerde olduðundan daha fazla, kesin karara kadar sürdürüldüðü ... ülke (Engels, Marxin Der 18 Brumaire ine Giriþ)* olma yolundaki eski ününü kanýtladý. Fransýz sosyalistleri teori yap- maya deðil, eyleme baþladýlar. Fransadaki demokratik olarak ol- dukça yüksek bir düzeye ulaþmýþ [sayfa 15] siyasal koþullar, bütün sonuçlarýyla birlikte bernþayncýlýðý pratiðe hemen koymaya olanak saðlamýþtý. Millerand, pratik bernþtayncýlýðýn kusursuz bir örneðini verdi; Bernstein ve Vollmarýn onu böylesine büyük bir gayretkeþlikle savunmalarý ve övmeleri nedensiz deðildir. Gerçekten de, eðer sosyal-demokrasi, özünde salt bir reform partisi ise ve bunu apaçýk kabul etmek yürekliliðini göstermek zorunda ise, o zaman, bir sosyalist, yalnýzca burjuva hükümetine katýlma hakkýna sahip ol- makla kalmaz, bu yolda her zaman çaba göstermek zorundadýr da. Eðer demokrasi, özünde, sýnýf egemenliðinin ortadan kaldýrýl- masý anlamýna geliyorsa, öyleyse niçin bir sosyalist bakan, tüm burjuva dünyasýný sýnýf iþbirliði üzerine söylevlerle büyülemesin? Ýþçilerin jandarmalar tarafýndan kurþunlanmasý, sýnýflarýn demok- ratik iþbirliðinin gerçek niteliðini yüzlerce ve binlerce kez gözler önüne serdikten sonra bile, niçin bu bakan hükümette kalmasýn ki? Bugün Fransýz sosyalistlerinin knouteur, pendeur et déporta- teur ** adýnda. baþka bir ad vermedikleri çarýn selamlanmasýna niçin katýlmasýn ki? Ve bütün dünyanýn gözleri önünde sosyaliz- * Bkz: Karl Marx, Louis Bonaparteýn 18 Brumairei , Üçüncü Almanca Baskýya [1885] Friedrich Engelsin Önsözü, Sol Yayýnlarý, Ankara 1976, s. 11. Ed. * * Cellat, kýrbaççý ve sürgüncü. -ç. 15 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? min böylesine aþaðýlanmasý ve kendi kendini alçaltmasýnýn karþýlý- ðýndaki ödül, çalýþan yýðýnlarýn zaferimizi güvenceye alabilecek bu biricik temelin sosyalist bilincinin çürümesi karþýlýðýndaki ödül, bütün bunlarýn ödülü, zavallý reformlar, aslýnda burjuva hükümetl- erden daha da fazlasý elde edilmiþ bulunan bu zavallý reformlar için þatafatlý projelerdir ! Gözlerini bilerek kapatmayan bir kimse, sosyalizm içindeki bu yeni eleþtirel eðilimin, oportünizmin yeni bir türünden ne da- ha fazla ne de daha az bir þey olmadýðýný görmemezlik edemez. Ve eðer insanlarý kuþandýklarý parlak üniformalarý ya da kendileri- ne verdikleri gösteriþli [sayfa 16] unvanlarýyla deðil de, eylemleriyle ve gerçekte savunduklarý þeylerle deðerlendirirsek, eleþtiri özgürlüðü- nün, sosyal-demokrasi içinde oportünist bir eðilim özgürlüðü, sos- yal-demokrasiyi demokratik bir reform partisine dönüþtürme öz- gürlüðü, sosyalizme burjuva düþüncelerini ve burjuva unsurlarýný sokma özgürlüðü anlamýna geldiði apaçýk ortaya çýkacaktýr. Özgürlük büyük bir sözcüktür, ama sanayi özgürlüðü bay- raðý altýnda en yaðmacý savaþlar verilmiþtir, emek özgürlüðü bayra- ðý altýnda çalýþan halk soyulup soðana çevrilmiþtir. Eleþtiri özgür- lüðü teriminin modern kullanýmý, doðuþtan taþýdýðý ayný sahteliði içermektedir. Bilimde ilerlemeler kaydettiklerine kendilerini ger- çekten inandýrmýþ olanlar, eski görüþlerle yanyana yürümek için yeni görüþlerin özgürlüðünü istemezler, eskilerin yerine yeni görüþ- lerin konulmasýný isterler. Bugün iþitilmekte olan yaþasýn eleþtiri özgürlüðü, boþ fýçý masalýný pek fazla anýmsatýyor. Kaynaþmýþ bir grup halinde, sarp ve zorlu bir yolda, birbiri- mizin ellerine sýký sýkýya sarýlmýþ olarak ilerliyoruz. Düþman tarafýn- dan her yandan sarýlmýþ durumdayýz ve bunlarýn ateþi altýnda he- men hemen hiç durmadan ilerlemek zorundayýz. Özgürce benim- sediðimiz bir kararla, düþmanla savaþmak amacýyla, daha baþýnda kendimizi tek baþýna bir grup olarak ayýrdýðýmýz için ve uzlaþma yolu yerine mücadele yolunu seçmiþ olduðumuz için, bizi suçla- yan kimselerin bulunduðu yakýnýmýzdaki bataklýða çekilmemek amacýyla birleþmiþ bulunuyoruz. Ve þimdi aramýzdan bazýlarý þöyle baðýrmaya baþlýyorlar: gelin bataklýða gidelim! Ve onlarý ayýplama- ya baþladýðýmýz zaman da, karþýlýklarý þu oluyor: ne geri insanlar- sýnýz! Sizi daha iyi bir yola çaðýrma özgürlüðünü bize tanýmamaktan utanmýyor musunuz? Evet beyler! Yalnýzca bizi çaðýrmakta deðil, 16 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? istediðiniz yere, hatta bataklýða bile gitmekte [sayfa 17] özgürsünüz. Aslýnda bize göre sizin gerçek yeriniz bataklýktýr, oraya ulaþmanýz için size her türlü yardýmý yapmaya da hazýrýz. Yeter ki ellerimizi býrakýn, yakamýza yapýþmayýn ve o büyük özgürlük sözcüðünü kir- letmeyin, çünkü biz de dilediðimiz yere gitmekte özgürüz, yal- nýzca bataklýða karþý deðil, yüzlerini bataklýða doðru çevirenlere karþý da savaþmakta özgürüz.! B. ELEÞTÝRÝ ÖZGÜRLÜÐÜNÜN YENÝ SAVUNUCULARI Þimdi, bu slogan (eleþtiri özgürlüðü sloganý) son zaman- larda Yurtdýþý Rus Sosyal-Demokratlar Birliðinin ( Union ) 14 organý Raboçeye Dyelo (n° 10) tarafýndan bir teorik postulat olarak deðil, bir siyasal istem, Yurt-dýþýnda faaliyet gösteren sosyal-demokrat örgütleri birleþtirmek olanaklý mýdýr? sorusuna bir yanýt olarak ile- ri sürülmüþtür: Dayanýklý bir birlik için eleþtiri özgürlüðü olmalýdýr (s. 36). Bu sözlerden iki kesin sonuç çýkar: l° Raboçeye Dyelo nun, genel olarak, uluslararasý sosyal-demokrasideki oportünist akýmý kanadý altýna aldýðý, ve 2° Raboçeye Dyelo nun Rus sosyal-demo- krasisi içerisindeki oportünizm için özgürlük istediði. Bu sonuçlarý inceleyelim. Raboçeye Dyelo , Ýskra ve Zarya nýn 15 uluslararasý sosyal- demokrasi içerisindeki Montagne ile Gironde 16 arasýnda bir kopma kehanetinde bulunma eðiliminden özellikle hoþnut deðildir.* [sayfa 18] Genel olarak söylemek gerekirse diye yazýyor Raboçeye Dyelo editörü B. Kriçevski, sosyal-demokrasinin saflarýnda iþitilen bu Montagne ve Gironde sözleri, yüzeysel bir tarihsel andýrýþmayý temsil eder, bu da bir marksistin kalemine yakýþmayan bir þeydir. * Devrimci proletarya saflarýnda iki akým [devrimci ve oportünist akýmlar] ile 18. yüzyýlda devrimci burjuvazi saflarýnda iki akým [ Montagne diye anýlan jakobenler ile jirondenler] arasýndaki kýyaslamayý, Ýskra n° 2de yayýnlanan baþyazýsýnda [Þubat 1901] yapmýþtý. Baþyazýyý yazan Plehanovdu. Kadetler, BezzaglavtsiIer 17 ve menþevikler, bugüne dek, Rus sosyal-demokrasisi içindeki jakobciliðe atýfta bulunmaktan hoþ- lanmýþlardý. Ama nasýl oldu da Plehanov bu kavramý sosyal-demokrasinin sað kanadýna karþý uygulamaya kalktý? Onlar bu konuda susmayý ya da bunu unutmayý yeðlemek- tedirler. [Yazarýn 1907 baskýsýna notu.] 17 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Toplumsal düþünce tarihçilerinin sanabilecekleri gibi, Montagne ve Gironde farklý anlayýþlarý ya da entelektüel eðilimleri temsil et- miyorlardý, onlar ayrý sýnýflarý ya da tabakalarý temsil etmekteydiler: bir yandan orta burjuvazi, öte yanda küçük-burjuvazi ve proleta- rya. Oysa modern sosyalist hareket içinde sýnýfsal çýkar çatýþmasý yoktur; bütün [italikler Kriçevskinindir] çeþitli biçimleriyle sosya- list hareket, tüm olarak, en aþýrý bernþtayncýlar dahil, proletaryanýn sýnýf çýkarlarý ve onun siyasal ve iktisadi kurtuluþu için sýnýf müca- delesi zemini üzerinde oluþmaktadýr. (s. 32-33.) Cüretli bir iddia! Acaba Kriçevski, uzun zamandan beri belirtilmiþ bir gerçeði, bernþtayncýlýðýn bu kadar hýzla yayýlýþýnýn, son yýllarda, bir akademik tabakanýn sosyalist harekete geniþ bir biçimde katýlmasý yüzünden olduðu gerçeðini,hiç iþitmemiþ mi- dir? Ve en önemlisi, yazarýmýz, en aþýrý bernþtayncýlarýn bile, pro- letaryanýn siyasal ve iktisadi kurtuluþu için sýnýf mücadelesi zemini üzerinde durduklarý yolundaki görüþünü neye dayandýrmaktadýr? Bilinmez. En aþýrý bernþtayncýlarýn bu kararlý savunusu hiç bir kanýt ya da nedenleme ile desteklenmemektedir. Besbelli ki, yazar, en aþýrý bernþtayncýlarýn kendi kendileri için söyledikleri þeyi yineleye- cek olursa, iddialarýnýn hiç bir kanýt gerektirmeyeceðine inanmakta- dýr. Ama bir akým hakkýnda, o akýmýn temsilcilerinin kendileri için söylediklerinden baþka bir þeye [sayfa 19] dayanmayan bir yargýdan daha yüzeysel bir þey düþünülebilir mi? Partinin geliþmesinin izleyeceði iki ayrý yol, hatta birbirinin tam karþýtý iki ayrý tür ya da yol konusunda buradan kaynaklanan vaýzlardan daha yüzeysel bir þey olabilir mi? ( Raboçeye Dyelo , s. 34-35.) Bir baþka deyiþle, Alman sosyal-demokratlarý eksiksiz eleþtiri özgürlüðünü kabul et- mekteyken, Fransýzlar buna karþýymýþlar, ve iþte hoþgörü yoksun- luðunun kötülüklerini tanýtlayan Fransýzlarýn örneðiymiþ. Bunun karþýsýnda söyleyebileceðimiz tek þey, B. Kriçevski örneðinin marksist sýfatýn, bazan, tarihi, Ýlovaiski biçiminde anla- yan kimseler tarafýndan da benimsendiðine tanýklýk ettiðidir. Al- man Sosyalist Partisinin birliðini ve Fransýz Sosyalist Partisinin bölün- müþlüðünü açýklamak için bu iki ülkenin tarihinin özelliklerini ince- lemenin, birindeki askeri yarý-mutlakiyet koþullarý ile ötekindeki cumhuriyetçi parlamentarizm koþullarýný kýyaslamanýn, Paris Ko- mününün etkileri ile Sosyalistlere Karþý Yasanýn etkilerini tahlil et- menin, iki ülkenin iktisadi yaþamýný ve iktisadi geliþmesini kýyas- 18 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? lamanýn, ya da Alman demokrasisinin eþi görülmedik geliþme- sinin, sadece yanlýþ teorilere karþý deðil (Mühlberger, Dühring,* [sayfa 20] Katheder -Sosyalistler 20 ), ayný zamanda, yanlýþ taktiklere karþý da (Lassalle), sosyalizm tarihinde eþine raslanmadýk çetin müca- delelerle gerçekleþmiþ olmasý, vb. vb. üzerinde durmanýn hiç gere- ði yok. Bütün bunlar gereksiz! Fransýzlar hoþgörüden yoksun ol- duklarý için aralarýnda kavga ediyorlar; Almanlar iyi çocuklar ol- duklarý için birlik halindeler. Ve dikkat ediniz ki, bu eþi bulunmaz fikri derinlik ile, bernþ- tayncýlarýn savunmasýný tamamen yýkan bir doðru çürütülmek istenmektedir. Bernþtayncýlarýn proletaryanýn sýnýf mücadelesi ze- mini üzerinde durup durmadýklarý sorusu, ancak tarihsel deneyim- le tam ve kesin olarak yanýtlandýrýlabilecek bir sorudur. Bunun sonucu olarak, Fransa örneði, bu bakýmdan çok büyük anlam taþýr, çünkü, bernþtayncýlarýn, Alman kafadarlarýnýn yürekten onayý ile (kýsmen de Rus oportünistlerinin onayýyla; bkz: Raboçeye Dyelo , n° 2-3, s. 83-84), baðýmsýz olarak kendi ayaklarý üzerinde doðrul- maya çalýþtýklarý tek ülke Fransadýr. Fransýzlarýn hoþgörü yoksun- luðundan ( Nozdriyov 21 tarzýnda) sözetmek, tarihsel anlamý dýþýn- da, son derece nahoþ gerçekleri öfkeli küfürlerle örtbas etme ça- basýndan baþka bir þey deðildir. Zaten bizim, Almanlarý, B. Kriçevskiye ve diðer bir sürü eleþtiri özgürlüðü savunucularýna terketmeye niyetimiz yok. Eðer en aþýrý bernþtayncýlarýn varlýðý, Alman partisi saflarýnda hâlâ hoþ- görüyle karþýlanýyorsa, bu Bernsteinýn tadil teklifini kesin olarak reddetmiþ olan Hannover kararýna 22 ve (diplomatik bir dille yazýlmýþ olmakla birlikte) Bernsteina doðrudan doðruya bir ihtar niteliðin- * Engels, Dühringe darbesini indirdiði zaman, Alman sosyal-demokrasisinin birçok temsilcileri Dühringin görüþlerine yakýnlýk duymaktaydýlar. Ve Engels, bir parti kongresinde bile, aþýrý sertlikle, hoþgörü yoksunluðuyla, yoldaþlýkla baðdaþmayan polemiðe giriþmekle vb. açýkça suçlandý. 18 1877 Kongresinde, Most ve yandaþlarý, okurun büyük çoðunluðunu ilgilendirmediði iddiasýyla Engelsin Vorwärts deki 19 makalelerinin yayýnlanmasýnýn yasaklanmasý için bir karar taslaðý getirdiler, ve Vahlteich da Engelsin yazýlarýnýn yayýnlanmasýnýn partiye büyük zararý olduðunu, Dühringin de sosyal-demokrasiye hizmetleri bulunduðunu söyledi: Partinin çýkarlarý için herkesten yararlanmalýyýz: eðer profesörler kendi aralarýnda polemiðe giriþmek istiyorlarsa, varsýn giriþsinler, ama bunun yeri Vorwärts deðildir [ Vorwärts , n° 65, 6 Haziran 1877]. Ýþte size bir baþka eleþtiri özgürlüðü savunusu örneði daha, ve Almanlarý bize örnek olarak göstermekten o kadar büyük zevk duyan legal eleþtiricilerimiz ve illegal oportünistlerimiz bunun üzerinde düþünseler iyi ederler! 19 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? de olan Lübeck kararýna 23 boyuneðdikleri içindir. Alman partisinin çýkarlarý bakýmýndan diplomatik bir tutumun doðru olup olmadýðý ve bu durumda kötü bir barýþýn iyi bir kavgadan daha iyi olup olmadýðý tartýþýlabilir; kýsacasý, bernþtayncýlýðýn reddinde hangi yön- teme [sayfa 21] baþvurulmasýnýn gerektiði konusunda ayrý görüþler bulunabilir, ama Alman partisinin, bernþtayncýlýðý iki vesile ile reddetmiþ olduðu, kimsenin görmezlikten gelemeyeceði bir olgu- dur. Onun için Alman örneðinin en aþýrý bernþtayncýlarýn prole- taryanýn siyasal ve iktisadi kurtuluþu için sýnýf mücadelesi zemini üzerinde durduklarý tezini doðruladýðýný sanmak, gözümüzün önünde olup bitenleri hiç anlamamak demektir.* Üstelik Raboçeye Dyelo , gördüðümüz gibi, bununla da ye- tinmeyerek, eleþtiri özgürlüðü istiyor ve Rus sosyal-demokrasisi önünde bernþtayncýlýðý savunuyor. Besbelli ki, bu gazete, bizim, eleþtiricilerimize ve bernþtayncýlara haksýzlýk ettiðimize kendisini inandýrmýþ. Ama hangilerine? Kime? Nerede? Ne zaman? Bu hak- sýzlýk neymiþ? Bunlar hakkýnda tek bir sözcük yok. Raboçeye Dye- lo , tek bir Rus eleþtiricisinin ya da tek bir bernþtayncýnýn adýný anmýyor! Bu durumda iki olanaklý varsayýmdan birini seçmemiz gerekiyor. Ya , haksýzlýða uðrayan Raboçeye Dyelo nun kendisin- den baþkasý deðildir (n° 10daki iki makalede sadece, Raboçeye Dyelo nun, Zarya ve Ýskra [sayfa 22] tarafýndan haksýzlýða uðratýldýðýn- dan sözedilmesi, bunu doðrulamaktadýr). Eðer durum bu ise, bernþ- taycýlarla her türlü dayanýþmadan uzak durduðunu ýsrarla iddia eden Raboçeye Dyelo nun, en aþýrý bernþtayncýlarý ve eleþtiri öz- * Belirtmek gerekir ki, Raboçeye Dyelo , Alman partisinde bernþtayncýlýkla ilgili olgu- larýn sözünü etmekle yetinmiþ ve kendi görüþünü ifade etmekten tamamen kaçýnmýþtýr. Örneðin n° 2-3teki [s. 66] Stuttgart Kongresi 24 raporlarýna bakýnýz. Burada bütün görüþ ayrýlýklarý taktiklere indirgenmektedir ve büyük çoðunluðun daha önce kabul edilmiþ olan devrimci taktiklere baðlý kaldýklarýna deðinilip geçilmektedir. Ya da n° 4-5te [s. 5 ve devamý] Hanover Kongresindeki söylevlerin yinelenmesi dýþýnda hiç bir þey yer almamakta ve Bebelin karar tasarýsýnýn metni sunulmaktadýr. Burada, Bernsteinýn görüþlerinin açýklanmasý ve eleþtirisi [n° 2-3te olduðu gibi] bu kez de bir özel makalede ele alýnmak üzere ertelenmektedir. Tuhaf olan þey, n° 4-5te [s. 33] þunlarý okumamýzdýr: ... Bebelin savunduðu görüþler, Kongrenin büyük çoðunluðu tarafýndan desteklenmiþtir ve birkaç satýr sonra da: ... David, Bernsteinýn görüþlerini savundu. ... Her þeyden önce, Bernstein ve arkadaþlarýnýn, her þeye karþýn [ aynen böyle !], sýnýf mücadelesi zemini üzerinde dur- duklarýný ... göstermeye çalýþtý. ... Bu, Aralýk 1899da yazýlmýþtýr, ve Eylül 1901de, görünüþte artýk Bebelin haklý olduðuna inanmayan Raboçeye Dyelo , David in söylediklerini kendi görüþleriymiþ gibi yineliyor! 20 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? gürlüðünü savunmadan, doðrudan doðruya kendisini savunama- masý garip olgusu nasýl açýklanacaktýr? Ya da , haksýzlýða uðrayan, bazý üçüncü þahýslardýr. Eðer durum bu ise, bunlarýn adlarýný bil- dirmemek için ne gibi nedenler olabilir? Görüyoruz ki, Raboçeye Dyelo , kurulduðu günden beri oynamýþ olduðu saklambaç oyununu (ki bunu aþaðýda da göstere- ceðiz) sürdürüyor. Ve ayrýca, ünlü eleþtiri özgürlüðünün bu ilk pratik uygulanýþýný da kaydedelim. Gerçekte bu, sadece, her türlü eleþtiriden kaçýnmaya indirgenmekle kalmamýþ, ayný zamanda, baðýmsýz fikirleri ifade etmekten tamamen kaçýnmaya da indir- genmiþtir. Sanki utanýlacak bir hastalýkmýþ gibi Rus bernþtayncý- lýðýnýn sözünü etmekten kaçýnan Raboçeye Dyelo nun kendisi (Staroverin yerinde deyimini kullanacak olursak 25 ) hastalýðýn teda- visi için, hastalýðýn Alman çeþidi için olan en son Alman reçetesi- nin sözcüðü sözcüðüne kopya edilmesini önermektedir! Eleþtiri özgürlüðü yerine, kölece (daha kötüsü: maymunca) taklitçilik! Ul- uslararasý modern oportünizmin bu ayný toplumsal ve siyasal içe- riði, kendisini, ulusal özelliklere göre çeþitli biçimlerde ortaya koy- maktadýr. Oportünistler bir ülkede uzun zamandan beri ayrý bir bayrak altýnda birleþmiþlerdir; bir diðerinde teoriyi savsaklamýþlar ve gerçekte radikal sosyalistlerin siyasetini izlemiþlerdir; bir üçüncü- sünde devrimci partinin bazý üyeleri oportünizm kampýna gelmiþler ve amaçlarýna, ilkeler ve yeni taktikler uðruna açýk mücadeleyle deðil, partilerini yavaþ yavaþ, hissedilmez ve, deyim yerindeyse, cezalandýrýlamaz bir biçimde yozlaþtýrarak ulaþmaya çalýþmýþlardýr; bir dördüncü ülkede ise, [sayfa 23] ayný cinsten kaçaklar, legal ey- lemle illegal eylemi tamamen orijinal bir biçimde birleþtirerek, siyasal köleliðin karanlýklarýnda ayný yöntemlere baþvurmaktadýrlar, vb.. Eleþtiri özgürlüðünden ve bernþtayncýlýktan, Rus sosyal-demok- ratlarýnýn birliðini saðlamanýn bir koþulu olarak sözetmek ve Rus bernþtayncýlýðýnýn kendisini nasýl ortaya koyduðunu ve bunun ne gibi özel sonuçlar verdiðini açýklamamak, hiç bir þey söylememek amacýyla laf etmektir. Raboçeye Dyelo nun söylemek istemediðini (ya da, belki de kavrayamadýðýný), birkaç sözcük ile de olsa, biz kendimiz söyle- meye çalýþalým. 21 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? C. RUSYADA ELEÞTÝRÝ Ýncelemekte olduðumuz konu bakýmýndan Rusyanýn baþlýca ayýrýcý özelliði, bir yandan iþçi sýnýfýnýn kendiliðinden hareketinin baþlangýcýnýn, ve öte yandan ilerici kamuoyunun marksizme yö- nelmesinin, heterojen unsurlarýn, ortak düþmana karþý (zamanýný doldurmuþ siyasal ve toplumsal dünya görüþüne karþý) savaþmak üzere tek bir bayrak altýnda bileþmeleri sonucunu vermiþ olmasý- dýr. Legal marksizmin en canlý olduðu günlerin sözünü ediyoruz. Genel olarak söylemek gerekirse, bu, 80lerde ya da 90larýn baþla- rýnda olanaklýlýðýna kimsenin inanmayacaðý tümüyle ilginç bir ol- guydu. Otokrasinin egemen olduðu bir ülkede, tamamen köleleþ- tirilmiþ bir basýnla, en küçük bir siyasal huzursuzluk ve karþý gelme filizlenmesinin ezildiði kudurgan bir siyasal gericilik döneminde, devrimci marksizmin teorisi, birdenbire, sansür altýnda bulunan yazýna girme yolunu buluyor ve Ezop dilinde ifade edilmekle bir- likte, ilgili herkes tarafýndan anlaþýlýyor. Hükümet, sadece, (ih- tilâlci) Narodnaya Volya nýn teorisini tehlikeli saymaya kendisini alýþtýrmýþtýr, ve [sayfa 24] alýþýlageldiði gibi bu organýn geçirdiði iç evri- mi izleyememektedir ve ona karþý yöneltilen her eleþtiriyi sevinçle karþýlar. Hükümetin olup biteni anlamasýna kadar, ve koca sansür- cüler ve jandarmalar ordusu yeni düþmeni keþfedip üzerine çulla- nana kadar (bizim Rus ölçülerimize göre) epey zaman geçti. Oysa bu süre içinde, marksist kitaplar birbiri ardýndan yayýnlanýyordu, marksist dergiler ve gazeteler kuruluyordu; hemen hemen herkes marksist olmuþtu, marksistler övülüyorlardý, onlara binbir iltifat yaðýyordu, yayýnevleri marksist yapýtlarýn olaðanüstü hýzlý satýþýndan çok memnundular. Bu yüzden bu ortama kendini kaptýrmýþ ace- mi marksistler arasýnda, birden fazla kendini beðenmiþ yazar... 26 bulunmasý çok doðaldý. Þimdi artýk, bu dönemden rahatça, geçmiþte kalmýþ bir olay olarak sözedebiliriz. Marksizmin yazýn alanýnda çiçek açtýðý bu kýsa dönemin aþýrý ve çok ýlýmlý görüþ sahibi kimseler arasýndaki itti- faktan ileri geldiði bir sýr deðildir. Aslýnda, bu ýlýmlý unsurlar, burju- va demokratlardý; bu durum (ki bu onlarýn daha sonra gösterdikleri eleþtirel geliþme ile açýkça doðrulanmýþtýr), daha henüz ittifak yürürlükte iken, bazýlarý tarafýndan anlaþýlmýþtý.* Durum bu olduðuna göre, sonraki fikir karýþýklýðýnýn baþlýca 22 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? sorumlularý, geleceðin eleþtiricileri ile ittifaka girmiþ olan devrim- ci sosyal-demokratlar deðil midir? Bu soru, olumlu yanýtýyla birlik- te, çok katý görüþlü kimselerden, zaman zaman iþitilmektedir. Ama böyleleri tamamýyla yanýlmaktadýrlar. Güvenilmez kimselerle bile olsa, geçici ittifaklara girmekten korkanlar, ancak [sayfa 25] kendisine güvenemeyenlerdir; böyle ittifaklar olmasaydý tek bir siyasal parti varolamazdý. Legal marksistlerle birleþme, bir bakýma, Rus sosyal- demokratlarýnýn girdikleri gerçekten siyasal ilk ittifaktý. Bu ittifak sayesindedir ki, narodniklere karþý þaþýlacak hýzla zafer kazanýldý ve marksist düþünceler (kaba bir biçimde de olsa) çok yaygýnlaþtý. Üstelik bu ittifak hiç bir koþula dayandýrýlmamýþtý. Bunun kanýtý, Rusyanýn Ýktisadi Geliþmesi Sorunu Üzerine Materyal adlý marks- ist koleksiyonunun, 1895te, sansür tarafýndan yakýlmasýdýr. Eðer legal marksistlerle yapýlan yazýnsal anlaþma bir siyasal ittifakla kýyas- lanabilirse, o zaman bu kitap da bir siyasal antlaþmayla kýyaslana- bilir. Baðlarýn kopmasý, elbette ki, müttefiklerin burjuva demo- krat olduklarýnýn anlaþýlmasý yüzünden olmadý. Tersine, burjuva demokrasisi akýmýnýn temsilcileri, Rusyanýn bugünkü durumu de- mokratik görevleri ön plana çýkardýðý sürece, sosyal-demokrasinin doðal ve özlenen müttefikleridirler. Ama böyle bir ittifakýn zorunlu koþulu, sosyalistlerin, iþçi sýnýfýna, onlarýn çýkarlarýnýn burjuvazinin çýkarlarýna taban tabana karþýt olduðunu gösterme olanaðýna tam olarak sahip bulunmalarý olmalýdýr. Legal marksistlerin çoðunluðu- nun kapýldýðý bernþtayncýlýk ve eleþtirel eðilim ise, sosyalistleri bu olanaktan yoksun býrakmaktaydý ve marksizmi kabalaþtýrarak, toplumsal çeliþkileri körletme teorisini savunarak, toplumsal de- vrim ve proletarya diktatörlüðü düþüncesinin saçma olduðunu ilân ederek, iþçi sýnýfý hareketini ve sýnýf mücadelesini dar trade - union- culuða ve küçük tedrici reformlar uðruna gerçekçi mücadeleye indirgeyerek, sosyalist bilinci baltalamaktaydýlar. Bu, sosyalizmin baðýmsýzlýk hakkýnýn ve bunun sonucu olarak da varlýk hakkýnýn burjuva demokrasisi tarafýndan yadsýnmasýyla ayný anlama geli- yordu; bu, o zamanlar, henüz baþlangýç [sayfa 26] aþamasýnda olan * Burada K. Tulinin, Struveye karþý yazmýþ olduðu bir makaleye deðiniliyor, [Bkz: Collected Works , Vol. I, s. 333-507. -Ed.] bu makale, Marksizmin Burjuva Yazýnýnda Yansýmasý 27 baþlýklý bir denemeye dayandýrýlmýþtý. [Yazarýn 1907 baskýsýna notu.] 23 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? iþçi sýnýfý hareketini, pratikte, liberal hareketin bir eklentisi haline getirmesiyle ayný anlama geliyordu. Bu koþullar altýnda, kopuþ, doðal olarak zorunluydu. Ama Rusya nýn kendine özgü özelliði, kendisini, bu kopuþun, sosyal- demokratlarýn en ulaþýlabilir ve yaygýn legal yazýndan safdýþý edil- mesi anlamýna geliþinde ortaya koydu. Eleþtiri bayraðýna sarýlan ve marksizmi yýkmanýn neredeyse tekelini elinde bulunduran eski marksistler, bu legal basýnda mevzilendiler. (Þimdi Raboçeye Dyelo tarafýndan benimsenen) ortodoksluða karþýyýz ve yaþasýn eleþtiri özgürlüðü sloganlarý moda oldu. Ve sansürün ve jandarma- larýn bile bu modanýn karþýsýnda duramadýklarýnýn kanýtý, ünlü Bernsteinýn (Herostratean anlamýnda ünlü) yapýtýnýn 28 üç Rusça baskýsýnýn yayýnlanmasý ve Bernsteinýn, Bay Prokopoviç ve öteki- lerin yapýtlarýnýn Zubatov 29 tarafýndan salýk verilmesidir ( Ýskra , n° 10). Þimdi sosyal-demokratlara, zaten çetin olan, ama dýþtan yara- týlan engellerle büsbütün çetinleþen bir görevi yerine getirmek dü- þüyordu yeni akýmla mücadele etme görevi. Ama bu akým, ken- disini, yalnýzca yazýn alanýyla sýnýrlamýyordu. Eleþtiriciliðe doðru eðilim ile birlikte, pratik içinde olan bazý sosyal-demokratlar, eko- nomizme kapýldýlar. Legal eleþtiricilikle illegal ekonomizm arasýndaki iliþki ve baðýmlýlýðýn ortaya çýkýþ ve geliþme biçimi ilginç bir konudur; özel bir makalenin ana konusunu oluþturabilecek bir konu. Biz, bura- da, bu baðýn tartýþma götürmez varlýðýný belirtmekle yetineceðiz. Credo nun haklý olarak eriþtiði kötü ün, bu baðlantýyý açýk sözlülük- le formüle etmesinden ve ekonomizmin temel siyasal eðilimini açýklamasýndan ileri gelmekteydi iþçiler, iktisadi mücadeleyi (ya da daha doðrusu, özgül iþçi sýnýf siyasetini de kucakladýðý için, trade - union cu mücadeleyi) yürütürlerken, [sayfa 27] marksist aydýn- larda siyasal mücadeleyi yürütmek için liberallerle birleþsinler. Halk arasýnda trade - union cu eyleme giriþmek bu görevin ilk ya- rýsýný yerine getirmekti, legal eleþtiri de ikinci yarýsýný. Bu sözler, ekonomizme karþý öyle kusursuz bir silahtý ki, Credo olmasaydý onu yaratmak gerekirdi. Credo yaratýlmadý; yazarlarýnýn izni alýnmadan ve belki de onlarýn isteklerine karþýn yayýnlandý. Her ne hal ise, yeni progra- mýn* günýþýðýna çýkarýlmasýna yardýmcý olan bu satýrlarýn yazarý, sözcülerin kendileri tarafýndan kâðýda aktarýlan görüþlerinin özeti- 24 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? nin çoðaltýlarak Credo baþlýðý altýnda daðýtýlmasýndan ve hatta buna karþý protestoyla birlikte basýnda yayýnlanmasýndan ötürü yakýn- malar ve suçlamalar duymuþtur! Bu olaya deðinmiyoruz, çünkü bu, ekonomizmimizin çok kendine özgü bir özelliðini açýða vur- maktadýr açýklýk korkusu! Bu, ekonomizmin genel bir özelliðidir, yalnýzca Credo nun yazarlarýnýn deðil. Bu özelliði ekonomizmin en açýk sözlü ve en dürüst savunucusu olan Raboçaya Mysýl , (Vade- mecumda 32 ekonomist belgelerinin yayýnlanmasýndan ötürü öf- keye kapýlan) Raboçeye Dyelo , iki yýl önce kendi profession de foi sýnýn 33 bunun reddi ile beraber yayýnlanmasýna izin vermeyen Kiev Komitesi** ve ekonomizmin birçok öteki bireysel temsilcileri de göstermiþlerdir. Eleþtiri özgürlüðü yandaþlarýnýn bu eleþtiri korkusu, yalnýzca kurnazlýk olarak açýklanamaz (ama kurnazlýðýn [sayfa 28] da zaman zaman burada iþin içine sokulduðundan kuþku yoktur; yeni aký- mýn genç ve henüz narin filizlerini muhaliflerin saldýrýlarýna maruz býrakmak ihtiyatsýzlýktýr!). Hayýr, ekonomistlerin çoðunluðu, (eko- nomizmin niteliði gereði) her türlü teorik çatýþmalara, hizip anlaþ- mazlýklarýna, geniþ siyasal sorunlara, devrimcileri örgütleme planlarýna vb. içten bir kýrgýnlýkla bakmamaktadýrlar. Oldukça tutarlý bir ekonomist, bir gün, bana, bütün bunlarý yurtdýþýndakilere býra- kalým! dedi, o, böylelikle çok yaygýn bir görüþü (ve gene salt tra- de - union cu bir görüþü) ifade ediyordu; bizi ilgilendiren iþçi sýnýfý hareketi, buradaki, kendi yöremizdeki iþçi örgütleridir; gerisi yalný- zca doktrinerlerin icadýdýr, Ýskra n° 12de yayýnlanan mektubun yazarlarýnýn Raboçeye Dyelo n° 10 ile uyum içerisinde ifade ettikle- ri gibi, ideolojinin abartýlmasýdýr. Þimdi þu sorun ortaya çýkýyor: Rus eleþtiriciliðinin ve Rus bernþtayncýlýðýnýn kendine özgü özelliði bu olduðuna göre, oportü- nizme yalnýz sözle deðil, eylemle karþý durma çabasýný göstermiþ olanlarýn görevi ne olmalýydý? Birincisi, legal marksizm döneminde * Credo ya Karþý Onyedilerin Protestosuna deðiniliyor. Yazar, bu protestonun yazýl- masýna katýlmýþtýr [1899 sonu]. 30 Bu protesto ve Credo 1900 yýlýnýn ilkyazýnda yurtdýþýnda yayýnlandý. [Bkz: Rus Sosyal-Demokratlarýn Bir Protestosu, Collected Works , Vol. 4, s. 167-182. -Ed.] Þimdi artýk, Bayan Kuskovanýn yazdýðý makaleden [sanýrým Byloye de 31 çýkmýþtýr], Credo yu kaleme alanýn kendisi olduðunu ve o sýrada Bay Prokopoviçin yurt- dýþýndaki ekonomistler arasýnda pek önemli bir yeri olduðunu bilmekteyiz. [Yazarýn 1907 baskýsýna notu.] * * Bildiðimiz kadarýyla, o zamandan bu yana Kiev Komitesinin bileþimi deðiþmiþtir. 25 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? henüz baþlamýþ olan ve yeniden yeraltýnda çalýþan yoldaþlarýn omu- zuna yüklenen teorik çalýþmayý baþlatma çabalarýna giriþmeliydiler. Böyle bir çalýþma olmaksýzýn hareketin baþarýlý bir biçimde büyü- mesi olanaksýzdý. Ýkincisi, halkýn kafasýný geniþ ölçüde karýþtýran legal eleþtiricilike karþý etkin olarak mücadeleye giriþmeliydiler. Üçüncüsü, programýmýzý ve taktiklerimizi aþaðýlama yolundaki her türlü bilinçli ya da bilinçsiz çabanýn içyüzünü açýða çýkararak ve çürüterek pratik hareketteki fikir kargaþalýðýna ve sallantýlara etkin biçimde karþý durmalýydýlar. Raboçeye Dyelo nun bunlardan hiç birini yapmadýðý iyi bi- linmektedir; aþaðýda bu çok iyi bilinen olguyu ayrýntýlý olarak ve çe- þitli yönlerden inceleme fýrsatýný bulacaðýz. Ama þimdilik, biz, yal- nýzca eleþtiri özgürlüðü istemiyle [sayfa 29] bizim yerli eleþtiriciliðimi- zin ve Rus Ekonomizminin özel çizgileri arasýnda varolan çarpýcý çeliþkiyi belirtmekle yetineceðiz. Bunun için, Yurtdýþý Rus Sosyal- Demokratlarý Birliðinin Raboçeye Dyelo nun görüþünü onayladýðý karar metnine bir gözatmak yetecektir. Sosyal-demokrasinin daha ileri ideolojik geliþmesinin çýka- rý bakýmýndan, sosyal-demokrat teorinin sýnýf ve devrimci niteliði- ne aykýrý düþmediði sürece, bu teorinin parti yazýnýnda eleþtirilmesi özgürlüðünün tanýnmasýný kesin olarak gerekli saymaktayýz. ( Ýki Konferans , s. 10.) Peki bunun nedeni nedir? Bu kararýn birinci bölümünün, Lübeck Parti kongresinde Bernstein hakkýnda alýnan kararla çakýþ- masý. ... Safdilliliklerinden ötürü birlikçiler bu kopyacýlýkla nasýl da kendi kendilerine bir Testimonium Paupertatis (yoksulluk tas- diknamesi) verdiklerinin farkýnda deðiller... Ama ... kararýn ikinci bölümü, eleþtiri özgürlüðünü, Lübeck Kongresinin yaptýðýndan çok daha fazla sýnýrlandýrmaktadýr. O halde Yurtdýþý Birlik, Rus bernþtayncýlarýný mý hedef al- maktadýr? Eðer almýyorsa, o zaman, Lübeck Kongresine yapýlan atýf tamamen anlamsýz kalýr. Ama kararýn eleþtiri özgürlüðünü sý- nýrladýðýný söylemek doðru deðildir. Hannover kararýný kabul eder- ken, Almanlar, Bernsteinin önerdiði tadilleri tek tek reddettiler, ve Lübeck kararlarýnda da, adýný anarak, þahsen Benstein a ihtarda bulundular. Bizim özgürlük taklitçilerimiz ise, Rus eleþtiriciliðinin ve Rus ekonomizminin tek bir belirtisine bir defacýk bile atýfta bu- lunmamaktadýrlar. Bu ihmal karþýsýnda, sadece teorinin sýnýf ve 26 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? devrimci karakterinden sözetmek, özellikle Yurtdýþý Birlik, ekono- mizm denen þeyi oportünizmle özdeþleþtirmeyi reddettiði zaman, yanlýþ yorumlara alaný boþ býrakmaktadýr. ( Ýki Konferans , s. 8, § 1.) Bütün bunlarý geçerken söylüyoruz. Asýl sorun, Rusyada, oportü- nistlerin, devrimci sosyal-demokratlar [sayfa 30] karþýsýndaki konum- larýnýn, Almanyadakinin tam karþýtý olduðunu belirtmektir. O ülkede, bildiðimiz gibi, devrimci sosyal-demokratlar, mevcut olaný evrensel olarak bilinen ve onyýllar boyu deneyimlerle bütün ayrýn- týlarýyla açýklýða kavuþturulmuþ olan eski program ve taktikleri muhafaza etmekten yanadýrlar. Ama eleþtiriciler, deðiþiklikler ge- tirmek istemektedirler; ve bu eleþtiriciler önemsiz bir azýnlýðý tem- sil ettiklerine göre, revizyonist çabalarýnda pek pýsýrýk davrandýkla- rýna göre, çoðunluðun yenilikleri sadece reddetmekle yetinme- sindeki nedenleri anlayabiliriz. Rusyada ise, mevcut olaný muhafaza etmekten yana olan eleþtiriciler ve ekonomistlerdir: eleþtiriciler kendilerini marksist saymaya devam etmemizi ve þimdiye kadar tam olarak yararlandýklarý eleþtiri özgürlüðünü kendileri için gü- vence altýna almamýzý istemektedirler (çünkü gerçekte bunlar hiç bir zaman herhangi bir parti baðýný* tanýmamýþlardýr, ve üstelik öðütlerde bulunma dýþýnda biz, eleþtiri özgürlüðünü sýnýrlayabile- cek genel olarak kabul edilmiþ bir parti örgütüne hiç bir zaman sahip olmadýk); ekonomistler, bugünkü hareketin egemen nite- liðini devrimcilerin tanýmasýný istemektedirler ( Raboçeye Dyelo , n° 10, s. 25) [sayfa 31] yani mevcut olanýn meþruluðunu kabul et- memizi istemektedirler; ideologlarýn, hareketi, maddi unsurlar- la maddi ortamýn karþýlýklý etkisi sonucu meydana gelen yolundan * Yalnýz parti baðlarýnýn ve parti geleneklerinin yokluðu olgusu bile, ki bu, Rusya ile Almanya arasýnda temel bir farký oluþturur, aklý baþýnda bütün sosyalistleri körükörüne bir taklitçiliðe karþý uyarmýþ olmalýydý. Ama eleþtiri özgürlüðünün Rusyada nerelere kadar vardýrýldýðýný gös-termek için bir örnek verelim. Rus eleþtiricisi Bay Bulgakov, Avusturyalý eleþtirici Hertzi þu biçimde azarlýyor: Vardýðý sonuçlar baðýmsýz olmakla birlikte, Hertz, bu noktada [kooperatif dernekler sorununda] besbelli ki, partisinin görüþlerine gereðinden fazla baðlý kalmaktadýr, ve bu görüþlerden ayrýntýlarda ayrýlmakla birlikte, ortak ilkeyi reddetmeye cesaret edememektedir. [ Kapitalizm ve Tarým , c. II, s. 287] Nüfusunun binde dokuzyüz doksandokuzunun iliðine kadar siyasal boyuneðiþle yozlaþtýðý ve parti onuru, parti baðlarý anlayýþýndan tamamen yoksun bulunan, siyasal bakýmdan köleleþtirilmiþ durumda bir devletin uyruðu, meþrutiyet düzeniyle yönetilen bir devletin yurttaþýný partisinin görüþlerine aþýrý ölçüde baðlý kaldýðý için tepeden bakan bir edayla azarlamaktadýr! Ýllegal örgütlerimizin, eleþtiri özgürlüðü konusunda kararlar çýkarmaktan baþka yapacak iþleri yoktur elbet... 27 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? saptýrmaya çalýþmamalarýný istemektedirler (Mektup, Ýskra n° 12de); bugünkü koþullarda iþçiler için olanaklý olan mücadelenin özlenen bir mücadele olduðunun ve þu anda gerçekten yürütülen mücadelenin olanaklý tek mücadele olduðunun kabul edilmesini istemektedirler. ( Raboçaya Mysýl ýn Özel Eki, s. 14) Biz devrimci sosyal-demokratlar ise, tam tersine, kendiliðindenliðe, yani þu an- da mevcut olana bu tapýnma ile yetinmiyoruz. Son yýllarda ege- men olan taktiklerin deðiþtirilmesini istiyoruz; birleþmeden önce ve birleþebilmemiz için, her þeyden önce saðlam ve kesin sýnýr çiz- gilerini çizmemiz gerekir diyoruz ( Ýskra nýn yayýna baþlama duyu- rusuna bakýnýz).* Kýsacasý Almanlar mevcut olaný savunuyorlar ve deðiþiklikleri reddediyorlar; biz ise mevcut olanýn deðiþmesini isti- yoruz, ve mevcut olana boyuneðmeyi, onunla uzlaþmayý reddedi- yoruz. Alman kararlarýnýn özgür kopyacýlarý, bu önemsiz farký gözden kaçýrmýþlardýr. D. TEORÝK MÜCADELENÝN ÖNEMÝ KONUSUNDA ENGELS Dogmacýlýk, doktrincilik partinin kemikleþmesi düþünce- nin zincire vurulmasýnýn sonucu olan kaçýnýlmaz ceza bunlar Raboçeye Dyelo daki eleþtiri özgürlüðünün þövalyece savunucu- larýnýn silaha sarýldýklarý düþmanlardýr. Bu sorunun gündeme alýn- masýndan pek memnunuz ve sadece bir baþka sorunun da eklenmesini öneririz: Peki yargýçlar kimlerdir? [sayfa 32] Önümüzde iki yayýncý duyurusu var. Biri, Yurtdýþý Rus Sos- yal-Demokratlar Birliðinin Yayýn Organýnýn Programý Raboçeye Dyelo ( Raboçeye Dyelo , n° 1den yeniden basýlmýþ) ve öteki, Eme- ðin Kurtuluþu Grubunun Yayýnlarýnýn Yeniden Baþlayacaðý Duyur- usu. Her ikisi de 1899 tarihini, marksizmin bunalýmýnýn uzun sü- reden beri tartýþma konusu olduðu bir tarihi taþýyor. Peki ne bu- luyoruz? Birinci duyuruda bu olayla ilgili herhangi bir deðinmeyi ya da bu sorunla ilgili olarak bu yeni organýn benimsemek eðiliminde olduðu konuma iliþkin belirli bir ifadeyi boþuna aramýþ olacaðýz. * Bkz: Collected Works , Vol. 4, s. 354. -Ed. 28 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Bu programda olsun, Yurtdýþý Birliðin 1901deki Üçüncü Kongre- sinde 34 benimsenmiþ olan ek kararda olsun (Ýki Konferans, s. 15- 18), teorik çalýþma konusunda ve þu anda karþý karþýya bulunduðu ivedi görevler konusunda tek bir sözcük söylenmemektedir. Bütün bu zaman boyunca Raboçeye Dyelo nun yazýkurulu, bu teorik sorun- larý, bu sorunlar bütün dünyadaki sosyal-demokratlarýn zihinlerini karýþtýran sorunlar olmasýna karþýn, görmezlikten gelmiþlerdir. Öteki duyuru ise, tersine, her þeyden önce son yýllarda teo- riye karþý azalan ilgiye parmak basýyor, proletaryanýn devrimci hareketinin teorik yönüne uyanýk bir dikkat gösterilmesini ýsrarla istiyor, ve hareketimiz içindeki bernþtayncý ve öteki karþý-devrim- ci eðilimleri amansýzca eleþtirmeye çaðýrýyor. Zarya nýn bugüne kadarki sayýlarý bu programýn nasýl yürütülmekte olduðunu göster- mektedir. Böylece, görüyoruz ki, düþünce kemikleþmesine vb. karþý üst perdeden söylenen sözler, teorik düþüncenin geliþmesi ko- nusundaki ilgisizliði ve çaresizliði gizlemektedir. Rus sosyal-demok- ratlarýnýn durumu, genel olarak Avrupadaki (çok önceleri Alman marksistleri tarafýndan da belirtilen) bir olguyu, yani o pek övülen eleþtiri özgürlüðünün [sayfa 33] bir teorinin yerine bir baþkasýnýn kon- masý demek olmayýp, bu türden bütünleþmiþ ve iþlenmiþ teoriden özgür olmak anlamýna geldiðini; seçmecilik ve ilke yoksunluðu anlamýna geldiðini açýkça göstermektedir. Hareketimizin gerçek durumuyla azçok tanýþýklýðý olanlar, marksizmin geniþ bir biçimde yaygýnlaþmasýnýn yanýnda, teorik düzeyin belli ölçüde düþmekte olduðunu görmemezlik edemezler. Pek çok insan, çok az bir teo- rik eðitimle, hatta hiç eðitilmeden, hareketin pratik önemi ve pra- tik baþarýlarý yüzünden, harekete katýlmýþlardýr. Bundan Raboçeye Dyelo nun, bir zafer havasýyla Marxýn þu sözlerini aktarýrken nasýl patavatsýz olduðunu deðerlendirebiliriz: Ýleriye doðru atýlan her adým, her gerçek ilerleme, bir düzine programdan daha önemli- dir.* Teorik kargaþalýk döneminde bu sözcükleri yinelemek týpký bir cenazede yaslýlara gözünüz aydýn! demeye benzer. Üstelik Marxýn bu sözleri, içerisinde ilkelerin formülasyonundaki seçme- * K. Marx, F. Engels, Gotha ve Erfurt Programlarýnýn Eleþtirisi . W. Brackeye Metnin Sunuluþunda Marx Tarafýndan Yazýlan Mektup - 5 Mayýs 1875, Sol Yayýnlarý, Ankara 1976, s. 20. -Ed. 29 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ciliði þiddetle mahküm ettiði , Gotha Programý 35 konusunda yazdýðý mektuptan alýnmýþtýr. Eðer birleþmek zorundaysanýz, diye yazýyor- du parti liderlerine Marx, hareketin pratik amaçlarýný karþýlayacak anlaþmalara girin, ama ilkeler konusunda herhangi bir pazarlýða izin vermeyin, teorik ödünler vermeyin. Marx bu düþüncede idi, ve hâlâ aramýzda onun adýna teorinin önemini küçümseme yo- lunu arayan kimseler var! Devrimci teori olmadan, devrimci hareket olamaz. Moda halinde oportünizm övgüsünün, pratik eylemin en dar biçimlerine delicesine bir kapýlmayla elele gittiði bir zamanda, bu düþünce üzerinde pek güçlü olarak direnilemez. Ancak Rus sosyal-demok- ratlarý için teorinin önemi, çoðu kez unutulan þu üç durumdan ötürü önem kazanmaktadýr: [sayfa 34] birincisi, partimizin sadece olu- þum sürecinde olmasý, özelliklerinin daha yeni belirlenmeye baþla- masý, ve hareketi doðru yolundan saptýrma tehdidinde bulunan devrimci düþüncenin öteki eðilimleriyle henüz hesaplaþmadan uzak oluþuyla. Tersine tam da þu yakýn geçmiþ, (Akselrodun uzun za- man önce ekonomistleri uyardýðý bir durum olan) 36 sosyal-demok- rat olmayan devrimci eðilimlerin yeniden canlanýþý ile damgalan- mýþtýr. Bu koþullar altýnda, ilk bakýþta önemsiz gibi görünen bir yanýlgý en kötü sonuçlara yolaçabilir ve ancak burnunun ötesini göremeyenler, hizip tartýþmalarýný ve görüþ ayrýlýklarý arasýndaki en keskin farklýlýklarý zamansýz ya da gereksiz sayabilir, Rus sosyal- demokrasisinin yazgýsý gelecek birçok yýllar boyunca þu ya da bu ayrýlýðýn güçlenmesine baðlýdýr. Ýkincisi, sosyal-demokrat hareket, özünde, uluslararasý bir harekettir. Bu, sadece ulusal þovenizmle savaþmak zorunda ol- duðumuz demek deðil, genç bir ülkede yeni bir hareketin ancak öteki ülkelerin deneyimlerinden yararlanacak olursa baþarýlý olabi- leceði demektir de. Bu deneyimlerden yararlanmak için bunlarý salt tanýmak ya da yalnýzca en son kararlarýný kopya etmek yet- mez. Gerekli olan, bu deneyimleri eleþtirici bir tutumla ele almak ve bunlarý baðýmsýz olarak sýnamadan geçirmektir. Modern iþçi sýnýfý hareketinin ne büyük ölçüde geliþtiðini ve dallandýðýný kavra- yan bir kimse, bu görevi yerine getirmek için nasýl bir teorik kuvvet- ler yedeðine ve siyasal (ayný zamanda da devrimci) deneyime ge- rek olduðunu anlayacaktýr. Üçüncüsü, Rus sosyal-demokrasisinin ulusal görevleri, 30 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? dünyada baþka hiç bir sosyalist partinin daha önce karþýlaþmadýðý türdendir. Ýlerde, halkýn tümünün otokrasinin boyunduruðundan kurtarýlmasý iþinin bize yüklediði siyasal ve örgütsel görevlere eðil- me fýrsatýný bulacaðýz. Þu noktada, yalnýzca, öncü savaþçý rolünün ancak en ileri teorinin [sayfa 35] kýlavuzluk ettiði bir Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|