Ne Yapmalı?
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
partiyi geriye doðru sürüklemek demektir. Raboçeye Dyelo vaýzýna þöyle devam ediyor: Devrimci sosyal-demokratýn görevi, sadece, kendi [sayfa 64] bilinçli çalýþmasýyla nesnel geliþmeyi hýzlandýrmaktýr, bu geliþmeyi ortadan kaldýrmak, ya da kendi öznel planlarýný bunun yerine koy- mak deðildir. Ýskra bütün bunlarý teoride bilir; ama, marksizmin bilinçli devrimci çalýþmaya haklý olarak yüklemiþ olduðu büyük önem, Ýskra yý, uygulamada, taktikler konusundaki doktriner görüþleri yüzünden, geliþmenin nesnel ya da kendiliðinden unsu- runun önemini küçümsemeye sürüklemektedir. (s. 18) Bay V. V. ve ortaklarýna layýk olaðanüstü bir teorik kargaþa- lýðýn bir baþka örneði. Filozofumuza þunu sormak isteriz: Öznel planlar hazýrlayan bir kimse, nasýl olur da nesnel geliþmeyi küçüm- seyebilir? Bu, ancak, nesnel geliþmenin bazý sýnýflarý, tabaka ya * Ein Jahr der Verwirrung [Bir Fikir Kargaþalýðý Yýlý], Mehringin Alman Sosyal- Demokrasisinin Tarihi adlý kitabýnda, sosyalistlerin yeni durum karþýsýnda plan-olarak- taktikler seçmede baþlangýçta gösterdikleri duraksama ve kararsýzlýðý anlatan bölümüne koyduðu baþlýktýr. ** Ýskra , n° 1, baþyazýsý. [Bkz: Collected Works , Vol. 4, s. 369. -Ed.] 53 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? da gruplarý, bazý uluslarý ya da ulus gruplarýný vb. yarattýðýný ya da güçlendirdiðini, yýktýðýný ya da zayýf düþürdüðünü, ve böylelikle nesnel geliþmenin güçler arasýnda belirli bir uluslararasý siyasal mevzilenmeyi, ya da devrimci partiler tarafýndan takýnýlan tutumu vb. belirlediði gerçeðini gözden kaçýrmakla olabilir. Eðer planlarý hazýrlayan bunu yaptýysa, onun suçu kendiliðinden unsuru küçüm- semek olmayacak, tersine, bilinçli unsuru küçümsemek olacaktýr; çünkü o zaman, plan hazýrlayýcýnýn nesnel geliþmeyi anlamada gerekli bilinçten yoksun olduðunu göstermiþ olacaktýr. Onun için kendiliðindenlikle bilinçliliðin göreli öneminin deðerlendirilmesi (italikler Raboçeye Dyelo nundur) konusundaki bu sözlerin kendi- si tam bir bilinç yoksunluðunu açýða vurmaktadýr. Eðer geliþme- nin bazý kendiliðinden unsurlarý, genel olarak, insan bilinci ta- rafýndan kavranabiliyorsa, bu durumda bunlarýn yanlýþ deðerlendi- rilmesi, bilinçli unsurun küçümsenmesi ile ayný þey olacaktýr. Ama eðer bunlar, kavranamýyorsa, bu durumda bunlarý bilemeyiz ve üzerinde konuþmamýz olanaksýzdýr. Öyleyse B. Kriçevski neden sözediyor? Eðer Ýskra nýn öznel planlarýnýn yanlýþ olduklarý [sayfa 65] görüþünde ise (ki, bu görüþte olduðunu bildiriyor), bu planlarýn hangi nesnel olgularý hesaba katmadýklarýný göstermesi, ve ancak o zaman bunlarý göremediði için Ýskra yý siyasal bilinçten yoksun olmakla , ya da onun sözcüklerini kullanarak bilinç unsurunu küçümsemekle suçlamasý gerekirdi. Ama eðer o, nesnel planlar- dan memnun kalmayarak, bize karþý kendiliðinden unsuru küçüm- semenin dýþýnda bir iddia ileri süremiyorsa (!), bu, þunu gösterir: l° teorik olarak, marksizmi, Beltov 52 tarafýndan yeteri kadar alaya alýnan Karayev ve Mihaylovski tarzýnda anladýðýný; ve 2° pratikte le- gal marksistlerimizi bernþtayncýlýða doðru, ve sosyal-demokratlarý- mýzý da ekonomizme doðru çekmiþ olan geliþmenin kendiliðinden unsurlarý ile pekâlâ tatmin olduðunu, ve Rus sosyal-demokrasisini her ne pahasýna olursa olsun kendiliðinden geliþme yolundan ayýrmaya kesin karar vermiþ olanlara karþý öfke ile dolu olduðu- nu. Bundan sonra gerçekten eðlendirici olan þeyler gelmekte- dir. Ýnsanlar nasýl, doðal bilimlerin bütün keþiflerine karþýn, gene eski biçimde üreyeceklerse, yeni bir toplumsal düzenin doðuþu da, gelecekte, toplumsal bilimlerdeki keþiflere ve bilinçli savaþçýlarýn sayýsýnýn artmasýna karþýn, esas olarak kendiliðinden bir patlama- 54 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? nýn sonucu olarak gerçekleþecektir. (s. 19.) Týpký atalarýmýzýn o eski tarz bilgelikleriyle, Herkes dünyaya bir çocuk getirebilir de- meleri gibi, bugün de (Nartsis Tuporilov tarzýnda) 53 modern sos- yalistler, kendi bilgelikleriyle, yeni bir toplumsal düzenin kendiliðinden doðuþuna herkes katýlabilir, demektedirler. Biz de herkesin katýlabileceði görüþündeyiz. Bu tür katýlma için gerekli olan tek þey, ekonomizm egemen olduðunda ekonomizme, [sayfa 66] ve terörizm ortaya çýktýðýnda da terörizme teslim olmaktýr . Nite- kim Raboçeye Dyelo bu yýlýn ilkyazýnda, terörizm salgýnýna karþý uyarýcý birkaç söz söylemenin o kadar önemli olduðu bir anda, kendisi için yeni olan bu sorunla karþý karþýya gelince þaþýrýp kaldý. Ve þimdi altý ay sonra, sorunun azçok küllendiði bir sýrada, þöyle bir beyanla ortaya çýkýyor: Biz, terörist duygularýn yükselme- sine karþý çýkmanýn sosyal-demokrasinin görevi olmadýðý ve olma- masý gerektiði görüþündeyiz. ( Raboçeye Dyelo , n° 10, s. 23.) Bu konuda bir de Konferans kararýný ileri sürüyorlar: Konferans, si- stemli ve saldýrgan nitelikte terörün zamansýz olduðu görüþündedir. ( Ýki Konferans , s. 18.) Bütün bunlar ne kadar açýk-seçik ve tutarlý! Karþý çýkmamak ama zamansýz ilân etmek, ve bu da öyle bir biçim- de ilân ediliyor ki, sistemli ve saldýrgan nitelikte olmayan terör, kararýn kapsamýna girmiyor. Böyle bir kararýn son derece tehli- kesiz, ve hataya karþý güvence altýna alýnmýþ bir karar olduðunu teslim etmek gerekir; týpký konuþup da bir þey söylemeyen bir kimsenin kendisini hataya karþý güvence altýna almýþ olmasý gibi. Böyle bir kararý kaleme almak için gerekli olan tek þey, hareketin kuyruðunda gidebilme yeteneðini göstermektir. Ýskra , terör soru- nunu yeni bir þey olarak ilân ettiði için Raboçeye Dyelo yu alaya aldýðýnda,* bu gazete, Ýskra yý, Parti örgütüne, 15 yýlý aþan bir süre önce, bir göçmen yazarlar grubu tarafýndan önerilen taktik sorun- larla ilgili çözümleri dayatmak gibi inanýlmaz bir küstahlýk ile suçla- dý (s. 24). Gerçekten küstahlýk, hem de bilinç unsurunun aþýrý bir önemsenmesi: önceden teorik sorunlarý bir çözüme baðlayacak- sýn, sonra da örgütü, partiyi ve yýðýnlarý bu çözümün doðru olduðu- na inandýrmaya çalýþacaksýn.** Öyle yapacaðýna þimdiye kadar * Bkz: Collected Works , Vol. 5, s. 18-20. -Ed. ** Þu da unutulmamalýdýr ki, terör sorununu teorik bakýmdan çözüme baðlarken, Emeðin Kurtuluþu grubu, daha önceki devrimci hareketlerin deneyimini genelleþtirmiþtir . 55 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? [sayfa 67] söylenmiþ þeyleri yineleseydin, ve hiç kimseye hiç bir þey dayatmadan, her dönemeçte, bazan ekonomizm doðrultusun- da, bazan terörizm doðrultusunda zikzaklar çizseydin ne kadar daha iyi olurdu. Raboçeye Dyelo , dünyasal bilgeliðin bu büyük kuralýný bile genelleþtiriyor ve Ýskra ile Zarya yý programlarýný þe- kilsiz kaos üzerinde dolaþan bir ruh gibi, hareketin karþýsýna çýkar- makla (s. 29) suçluyor. Ama sosyal-demokrasinin iþlevi, kendi- liðinden hareketin üzerinde dolaþan bir ruh olmak ve bununla yetinmeyip bu hareketi kendi programý düzeyine yükseltmek de- ðildir de nedir? Bu iþlev, herhalde hareketin kuyruðunda sürüklen- mek olamaz; bu, en iyi durumda bile harekete hiç bir yarar sað- lamaz, ve en kötüsü hareket için son derece zararlý olur. Ama Raboçeye Dyelo , sadece bu süreç-olarak-taktikleri izlemekle kal- mýyor, onu, ilke düzeyine yükseltiyor, öyle ki, bu gazetenin eðilimi- ni oportünizm olarak deðil ( kuyruk sözcüðünden gelen) kuyruk- çuluk olarak nitelendirmek daha doðru olacaktýr. Ve teslim etmek gerekir ki, hareketi arkadan izlemeye, onun kuyruðu olmaya az- metmiþ olan kimseler, geliþmenin kendiliðinden unsurunu küçüm- semeye karþý, kesin olarak ve sonsuza dek güvence altýna alýn- mýþlardýr. * Ve böylece, Rus sosyal-demokrasisinde, yeni akým tarafýn- dan iþlenen temel hatanýn, bu akýmýn kendiliðindenliðe boyuneð- mesi ve yýðýnlarýn kendiliðindenliðinin biz sosyal-demokratlardan yüksek derecede bir bilinç gerektirdiðini anlayamamýþ olduðu sonu- cuna varmýþ bulunuyoruz. Yýðýnlarýn kendiliðinden kabarýþý, ne ka- dar büyük ve hareket de ne kadar yaygýn olursa, sosyal-demokra- sinin teorik, siyasal ve örgütsel çalýþmasý için daha yüksek bir bi- linç göstermesi gereði de o ölçüde artar. Rusyada yýðýnlarýn kendiliðinden kabarýþý, [sayfa 68] öyle büyük bir hýzla geliþti (ve halen de geliþmektedir) ki, genç sosyal-demok- ratlarýn bu devasa görevleri yerine getirmekte hazýrlýksýz olduklarý ortaya çýktý. Bu hazýrlýksýzlýk, hepimizin ortak talihsizliðidir, bütün Rus sosyal-demokratlarýnýn talihsizliðidir. Yýðýnlarýn kabarýþý kesin- tisiz bir süreklilikle geliþti ve yayýldý; sadece baþladýðý yerlerde de- vam etmekle kalmadý, yeni yörelere, toplumun yeni katlarýna yayýldý 56 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? (iþçi sýnýfý hareketinin etkisi ile öðrenci gençlik arasýnda, genel ola- rak aydýnlar arasýnda ve giderek köylü arasýnda yeniden kaynaþma- lar oldu). Ama devrimciler bu kabarýþýn gerisinde kaldýlar , hem teorileriyle, hem de eylemleriyle gerisinde kaldýlar; onlar bütün harekete yön verebilecek olan deðiþmez ve sürekli bir örgüt kura- madýlar. Birinci Bölümde, Raboçeye Dyelo nun teorik görevlerimizi küçümsediðini ve moda olan eleþtiri özgürlüðü sloganýný kendi- liðindenlikle yineleyip durduðunu belirttik; bu sloganý yineleyen- ler, Almanyadaki ve Rusyadaki oportünist eleþtiricilerin tutumu ve devrimcilerin tutumunun birbirinin tam karþýtý olduðunu anla- yacak bilinçten yoksundular. Bundan sonraki bölümlerde kendiliðindenliðe bu boyun- eðiþin, siyasal görevler alanýnda ve sosyal-demokrasinin örgütsel çalýþmasýnda nasýl ifadesini bulduðunu göstereceðiz. [sayfa 69] 57 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ÜÇ TRADE-UNÝONCU SÝYASET VE SOSYAL-DEMOKRAT SÝYASET Sözümüze, gene, Raboçeye Dyelo yu övmekle baþlayacaðýz. Rabo-çeye Dyelo n° 10da, Martinovun Ýskra ile olan görüþ ayrýlý- klarýný inceleyen yazýya koyduðu baþlýk, Teþhir Yazýný ve Proleter Mücadeledir. Yazar görüþ ayrýlýklarýnýn özünü þöyle formüle edi- yor: Biz, [iþçi partisinin] geliþmesini engelleyen düzeni teþhir et- mekle yetinemeyiz. Biz, ayný zamanda, proletaryanýn bugünkü ivedi çýkarlarýný da savunmak zorundayýz. ... Ýskra ... aslýnda, devrimci muhalefetin, yurdumuzdaki durumu ve özellikle siyasal durumu teþhir eden bir organdýr... Biz ise, proletaryanýn mücadelesiyle sýký organik bað içinde, iþçi sýnýfýnýn davasý için çalýþmaktayýz ve [sayfa 70] çalýþacaðýz. (s. 63.) Bu formülden ötürü Martinova ancak gönül borcu duyulabilir. Bu formül, genel bir ilgiye lâyýktýr, çünkü, özün- de sadece Ra-boçeye Dyelo ile deðil, ayný zamanda, genel olarak 58 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? bizimle ekonomistler arasýnda, siyasal mücadele konusundaki mev- cut bütün fikir ayrýlýklarýný da kucaklamaktadýr. Ekonomistlerin si- yaseti tümüyle reddetmediklerini, durmadan siyasetin sosyal-de- mokrat anlayýþýndan trade - union cu anlayýþýna doðru saptýklarýný yukarda gösterdik. Martinov da iþte tamamen böyle bir sapma içindedir; ve bu yüzden de, bu sorun konusunda onun görüþlerini ekonomist yanýlgýnýn bir modeli olarak alacaðýz. Ne, Raboçaya Mysýl ýn Özel Eki nin yazarlarýnýn, ne Öz Kurtuluþ Grubu ve ne de Ýskra , n° 12de yayýnlanan Ekonomist Mektupun yazarlarýnýn bu seçimimizden ötürü bizi kýnamaya haklarý olamayacaklarýný tanýtlamaya çalýþacaðýz. A. SÝYASAL AJÝTASYON VE BUNUN EKONOMÝSTLER TARAFINDAN SINIRLANDIRILMASI Rus iþçilerinin iktisadi mücadelesinin,* iktisadi (çalýþma ve meslek) koþullarý teþhir eden yazýnýn yaratýlmasýyla zamandaþ olarak, yaygýn bir geliþme ve pekiþme gösterdiðini herkes bilir. Bildiriler esas olarak fabrika sistemini teþhir ediyorlardý, ve böy- lece kýsa bir süre içinde iþçiler arasýnda gerçekleri teþhir etme tut- kusu ortalýðý sardý. Ýþçiler, sosyal-de-mokrat çalýþma çevrelerinin kendilerine, yoksul yaþamlarý konusunda, da-yanýlmaz aðýrlýktaki çalýþmalarý ve haklardan yoksun oluþlarý konusunda [sayfa 71] bütün gerçekleri açýklayan yeni türden bir bildiri sunmayý istediklerini ve bunu yapabileceklerini anlar anlamaz, bizi, fabrikalardan ve atel- yelerden gelen mektup yaðmuruna tutmaya baþladýlar. Bu teþhir yazýný, sadece bildiride sözü edilen fabrikada deðil, ama teþhir edilen gerçeklerin yayýlabildiði bütün fabrikalarda da büyük bir etki yaratmýþtýr. Ve ayrý ayrý iþletmelerde ve mesleklerde bulunan iþçiler arasýnda yoksulluk ve yoksunluk durumu hemen hemen ayný olduðuna göre, iþçilerin yaþamlarý konusundaki gerçekler herkesi harekete geçiriyordu. En geri iþçiler arasýnda bile basýnda kendilerinden sözettirme tutkusu uyandý soyguna ve baskýya * Herhangi bir yanlýþ anlamaya yolaçmamak için, burda ve bu kitapçýk boyunca [bizim aramýzdaki kabul edilmiþ kullanýmýna uygun olarak] iktisadi mücadeleden anladýðýmýz þeyin, Engelsin yukarda aktardýðýmýz pasajýnda kapitalistlere karþý direnme olarak tanýmladýðý ve özgür ülkelerde örgütlü emeðin sendikal ya da mesleki mücadelesi olarak bilinen pratik iktisadi mücadele demek olduðunu belirtelim. 59 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? dayanan mevcut toplumsal düzenin tümüne karþý, savaþýn bu ilkel biçimi için duyulan soylu bir tutkuydu bu. Ve çoðunlukla, bu bil- diriler, gerçekten bir savaþ ilânýydýlar, çünkü bu teþhirler, iþçileri harekete getiriyor, onlarý en göze batan haksýzlýklarýn kaldýrýlmasýný istemeye ve isteklerini grevlerle desteklemeye yöneltiyordu. Ni- hayet iþverenler de, bu bildirilerin savaþ ilâný anlamýný taþýdýklarýný kabul etmek zorunda kaldýlar, o kadar ki, birçok hallerde çatýþma- larýn patlak vermesini bile beklemediler. Her zaman olduðu gibi, bu teþhirlerin salt yayýnlanmasý bile, derhal etkili oluyordu ve güçlü bir manevi baský yaratýyordu. Birden çok durumda, bildirinin salt ortaya çýkýþý bile, öne sürülen istemlerin tümünün ya da bir kýs- mýnýn yerine getirilmesine yetiyordu. Tek sözcükle, iktisadi (fabri- ka) teþhirler, iktisadi mücadelenin önemli bir manivelasýydý, ve þimdi de öyledir. Ve iþçilerin kendi kendilerini savunmalarýný zorunlu kýlan kapitalizm varoldukça, bunlar, bu önemlerini korumayý sür- düreceklerdir. Avrupanýn en ileri ülkelerinde bile, geri bir sanayi kolundaki, ya da unutulmuþ bir ev sanayii kolundaki aþýrý haksýzlý- klarýn teþhir edilmesinin, sýnýf bilincinin uyanmasý için, sendikal mücadelenin baþlamasý [sayfa 72] ve sosyalizmin yayýlmasý için bir baþlangýç noktasý olabildiði hâlâ görülebilir.* Rus sosyal-demokratlarýnýn büyük çoðunluðu, son zaman- larda, he-men hemen bütün zamanlarýný fabrika koþullarýnýn teþ- hirinin örgütlendirilmesine ayýrmýþlardýr. Bunun ne kadar doðru ol- duðunu anlamak için o kadar ki, bunun, kendi baþýna ele alýndý- ðýnda , özünde henüz sosyal-demokrat olmayýp, yalnýzca sendikal çalýþma olduðu gerçeðini gerçekten de gözden kaçýrmýþlardýr Ra- boçaya Mysýl a bir gözatmak yeter. Nitekim yapýlan teþhirler, yalný- * Bu bölümde, biz, yalnýz geniþ ya da dar anlamýyla, siyasal mücadeleyi ele almaktayýz. Onun için, Raboçeye Dyelo nun, Ýskra nýn iktisadi mücadele konusunda çok sýnýrlý olduðu iddiasýna ilginç bir þey olarak, geçerken deðinmekle yetiniyoruz. [ Ýki Konferans , s. 27, Sosyal - De-mokrasi ve Ýþçi Sýnýfý adlý broþüründe Martinov tarafýndan yeniden ortaya atýlmýþtýr.] Eðer bu suçlamacýlar Ýskra nýn herhangi bir yýl içinde sanayi kesiminde iktisadi mücadeleye ayýrdýðý yeri [yapmaya çok düþkün olduklarý gibi] kilo olarak ya da yaprak sayýsýyla ölçselerdi, ve bunu Raboçeye Dyelo ile Raboçaya Mysýl ýn birarada bu konuya ayýrdýklarý yerle kýyaslasalardý, bu bakýmdan bile geri olduklarýný kolaylýkla görürlerdi. Besbelli ki, bu basit gerçeðin kendilerince görülmesi, onlarý kafa karýþýklýklarýný açýkça ortaya koyacak savlara baþvurmaya zorlamaktadýr. Ýskra diye yazýyorlar istemeye istemeye [!] yaþamýn zorunlu gereklerini kabul etmek ve hiç deðilse [!!] iþçi sýnýfý hareketi ile ilgili mektuplarý yayýnlamak zorunda kalýyor[!]. [ Ýki Konferans , s. 27]. Çürütülmesi olanaksýz sav dediðin böyle olur! 60 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? zca belirli bir sanayi kolunda iþçilerle iþverenler arasýndaki iliþkilere deðiniyordu, ve bunlarýn saðladýðý tek þey, iþgücü satýcýlarýnýn me- talarýný daha iyi koþullarla satmayý ve salt ticari alýþveriþ konusun- da alýcýlarla savaþmayý öðrenmeleri oldu. Bu teþhirler (eðer bir devrimciler örgütü tarafýndan gerektiði gibi kullanýlsaydý), sosyal- demokrat eylemin bir baþlangýcý ve onu oluþturan bir parçasý ola- bilirdi; ama öte yandan bunlar, salt sendikal mücadeleye ve sos- yal-demokrat olmayan bir iþçi sýnýfý hareketine de yolaçabilirdi (ve kendiliðindenliðe tapýnma tutumu veri olarak alýndýðýnda yolaç- masý kaçýnýlmazdý da). Sosyal-demokrasi, yalnýzca iþgücünün [sayfa 73] daha uygun koþullarla satýlmasý için deðil, ayný zamanda mülk- süzlerin kendilerini zenginlere satmaya zorlayan toplumsal düze- nin kalkmasý için de iþçi sýnýfý mücadelesine önderlik eder. Sosyal- demokrasi, yalnýzca belirli bir iþverenler grubuyla deðil, modern toplumun bütün sýnýflarýyla ve örgütlenmiþ bir siyasal güç olarak devletle de iliþkilerde iþçi sýnýfýný temsil eder. Demek ki, sosyal-de- mokratlar, kendilerini, yalnýzca iktisadi mücadeleyle sýnýrlamakla kalmamalý, iktisadi teþhirlerin örgütlendirilmesi iþinin baþlýca ey- lemleri haline gelmesine de izin vermemelidirler. Ýþçi sýnýfýnýn siya- sal eðitimi ve bu sýnýfýn siyasal bilincinin geliþtirilmesini etkin olarak ele almak zorundayýz. Zarya ve Ýskra , ekonomizme karþý ilk saldý- rýlarýný artýk yapmýþ olduklarýna göre, bu konuda herkes görüþ birliðine varmýþtýr (ama aþaðýda göreceðimiz gibi, bazýlarý için bu, yalnýzca, sözde kalmaktadýr). Karþýmýza þu sorun çýkýyor: siyasal eðitim neyi içermelidir? Bu otokrasiye karþý iþçi sýnýfý düþmanlýðýnýn propagandasýndan iba- ret olabilir mi? Elbette ki hayýr. Ýþçilere siyasal bakýmdan ezildikler- ini açýklamak yetmez (nasýl ki, onlara çýkarlarýnýn iþverenlerin çýkar- larýna uzlaþmaz karþýtlýkta olduðunu açýklamak da yetmezse). Aji- tasyon, bu baskýnýn her somut örneði ele alýnarak yürütülmelidir (týpký iktisadi baskýnýn somut örnekleri etrafýnda ajitasyon yürüt- meye baþlamýþ olmamýz gibi). Bu baský toplumun çeþitli sýnýflarýný etkilediðine göre, kendisini yaþamýn ve eylemin en çeþitli alanla- rýnda meslek, kamu, özel, aile, din, bilim vb. alanlarýnda ortaya koyduðuna göre, otokrasinin siyasal teþhirini bütün yönleriyle ör- gütlemeye giriþmeyecek olursak, iþçilerin siyasal bilincini geliþtirme görevimizi yerine getiremeyeceðimiz besbelli deðil midir? Baskýnýn somut belirtileri etrafýnda ajitasyon görevini yerine getirebilmek 61 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? için, bu [sayfa 74] belirtileri teþhir etmek gerekir (nasýl ki ekonomik ajitasyonu yürütebilmek için fabrikalarda yapýlan haksýzlýklarý teþhir etmek zorunluysa). Bunun yeterince açýk olduðu düþünülebilir. Ama durum þudur ki, siyasal bilincin bütün yönleriyle geliþtirilmesinin gereði konusunda, herkes, ancak lafta görüþ birliðindedir. Örneðin Ra- boçeye Dyelo , çok yönlü siyasal gerçekleri açýklama kampanyasýný örgütlendirme görevine sarýlma (ya da bu yolda ilk adýmý atma) þöyle dursun, bu görevi üzerine alan Ýskra yý yolundan uzaklaþtýr- maya çalýþmaktadýr. Söylediklerini dinleyiniz: Ýþçi sýnýfýnýn siyasal mücadelesi sadece (hiç de sadece deðil) iktisadi mücadelenin en geliþmiþ ve en etkili biçimidir. ( Raboçeye Dyelo nun programý, Raboçeye Dyelo , n° 1, s. 3) Sosyal-demokratlar, þu anda, iktisadi mücadelenin kendisine olabildiðince siyasal bir nitelik kazandýr- ma göreviyle karþý karþýya bulunmaktadýrlar. (Martinov, Raboçeye Dyelo , n° 10, s. 42) Ýktisadi mücadele, yýðýnlarý etkin siyasal müca- deleye çekmek için en geniþ uygulanabilirliðe sahip bir araçtýr. (Yurtdýþý Birlik Konferansýnýn aldýðý karar, ve bu kararda yapýlan deðiþiklikler, Ýki Konferans , s. 11 ve 17) Görüldüðü gibi, Raboçeye Dyelo , ilk sayýsýndan son Yazýkuruluna Talimata kadar, hep bu tezleri benimsemiþtir, ve bunlar, besbelli ki, siyasal ajitasyonla si- yasal mücadele konusunda tek bir görüþü ifade etmektedir. Bu görüþü, ekonomistler arasýnda yaygýn olan ve siyasal ajitasyonun iktisadi ajitasyonu izlemesi gerektiði yolundaki görüþ açýsýndan ele alalým. Ýktisadi mücadelenin, genel olarak*, yýðýnlarý siyasal [sayfa 75] mücadeleye sürükleyebilecek en geniþ uygulanabilirliðe sahip araç olduðu doðru mudur? Tamamiyle yanlýþtýr. Yalnýzca iktisadi mücadeleyle olan baðlantýsý bakýmýndan deðil, polis zorbalýðýnýn ve otokratik zulmün bütün belirtileri, yýðýnlarý çekmekte hiç de * Raboçeye Dyelo bir tüm olarak partinin genel ilkelerinin ve genel görevlerinin sö- zünü ettiði için, biz de genel olarak diyoruz. Hiç kuþkusuz, pratikte öyle durumlar ola- bilir ki, siyasetin gerçekten iktisadi izlemesi gerekir , ama yalnýzca ekonomistlerdir ki, tüm Rusya için geçerli olan bir kararda böyle bir þey söyleyebilirler. Daha baþlangýçta siyasal ajitasyonu tamamýyla iktisadi bir temel üzerinde yürütmenin mümkün olduðu durumlar olabilir; ama Raboçeye Dyelo , sonunda, bunun hiç bir gereði olmadýðý sonucuna varmýþtýr [ Ýki Konferans , s. 11]. Bundan sonraki bölümde, politikacýlarýn ve devrimcilerin tak- tiklerinin, sosyal-demokrasinin sendikal görevlerini görmezlikten gelmek bir yana, tersine bu görevlerin tutarlý bir biçimde yerine getirilmesini saðlayabilecek olan þeyin yalnýzca bunlar olduklarýný göstereceðiz. 62 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? daha az geniþ uygulanabilirliðe sahip bir araç deðildir. Zemskiye naçalniki 54 ve köylülerin kýrbaçlanmasý, memurlarýn rüþvetçiliði ve polisin kentlerde sýradan halka karþý davranýþý, açlara karþý mü- cadele, halkýn aydýnlanma ve bilgi için olan çabasýnýn baský altýna alýnmasý, vergilerin zorla tahsili ve dinsel mezheplerin ezilmesi, erlere karþý aþalayýcý davranýþlar ve öðrencilerle liberal aydýnlara kýþla yöntemlerinin uygulanmasý bütün bunlar, ve zorbalýðýn buna benzer binlerce belirtisi, iktisadi mücadeleyle doðrudan doðruya baðlantýlý olmamakla birlikte, siyasal ajitasyon için ve yýðýnlarý siya- sal mücadeleye çekmek için, genel olarak, daha az geniþ uygu- lanabilirliðe sahip fýrsatlar mýdýr? Doðru olan, bunun tam tersidir. Ýþçilerin (bizzat kendilerinin ya da onlarla yakýn baðlarý olanlarýn), zulümden, zorbalýktan ve hak yoksunluðundan acý çektiði durum- larýn toplamý içinde, sendikal mücadeledeki polis zorbalýðý durum- larý, hiç þüphe yok ki, azýnlýkta kalýr. O halde sosyal-demokratlarýn, genel olarak söylemek gerekirse, hiç de daha az geniþ uygulana- bilirliðe sahip ol-mayan öteki araçlara da sahip bulunmasý gere- kirken, niçin araçlardan yal-nýzca birini en geniþ uygulanabilirliðe sahip araç ilan ederek siyasal aji-tasyonun kapsamýný önceden sýnýrlandýralým? Artýk belirsiz bir hal almýþ uzak geçmiþte (bundan [sayfa 76] tam bir yýl önce!..) Raboçeye Dyelo þöyle yazýyordu: Hükümet, polisi ve jandarmayý karþýlarýna çýkarýr çýkarmaz, yýðýnlar, bir grev- den sonra, ya da hiç deðilse birkaç grevden sonra, kýsa vadeli siyasal istemleri anlamaya baþlýyorlar. ( Aðustos 1900, n° 7, s. 15.) Bu oportünist aþamalar teorisi, Yurtdýþý Birlik tarafýndan artýk terkedilmiþtir; Birlik, þu sözleriyle þimdi, bize, bir ödünde bulun- maktadýr: Daha baþlangýçta siyasal ajitasyonu tamamýyla bir ik- tisadi temel üzerinde yürütmenin hiç de gereði yoktur. ( Ýki Konferans , s. 11.) Birliðin, geçmiþteki hatalarýnýn bir kýsmýndan bu þekilde dönmesi, geleceðin Rus sosyal-demokrasisi tarihçisine, eko- nomistlerimizin sosyalizmi nerelere kadar alçalttýklarýný bir sürü kanýttan daha açýk olarak gösterecektir! Ama siyaseti sýnýrlandýr- manýn bir biçiminin terkedilmesinin. bize öteki biçimleri kabul et- tireceðini sanýyorsa, Yurtdýþý Birlik, gerçekten çok saf olmalýdýr. Bu durumda da, iktisadi mücadelenin mümkün olduðu kadar geniþ bir temel üzerinde yürütülmesi gerektiðini, bundan her zaman si- yasal ajitasyon için yararlanýlmasý gerektiðini, ama bunun için ik- 63 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? tisadi mücadeleyi yýðýnlarý etkin siyasal mücadeleye çekmek için en geniþ uygulanabilirliðe sahip araç saymanýn hiç de gereði ol- madýðýný söylemek daha mantýki olmaz mý? Yurtdýþý Birlik, Yahudi Ýþçileri Birliðinin (Bund) 55 Dördüncü Kongresinin kararlarýndan birinde yer alan en iyi araçlar deyimi yerine, kendisinin en geniþ uygulanabilirliðe sahip araçlar deyimini koymuþ olmasýna önem vermektedir. Bu kararlardan hangisinin daha iyi olduðunu söylemekte güçlük çektiðimizi itiraf edelim. Bizce her ikisi de, bir diðerinden daha kötüdür. Hem Yurtdýþý Birlik, hem de Bund, (belki de kýsmen farkýnda olmayarak geleneðin etkisi altýnda) siyasete, ekonomist, trade - union cu bir yorum getirme ha- tasýna düþmektedirler. [sayfa 77] Bu hataya en iyi sözcüklerini kul- lanarak mý, yoksa, en geniþ uygulanabilirliðe sahip sözcüklerini kullanarak mi düþüldüðü, temelde hiç bir þeyi deðiþtirmez. Eðer Yurtdýþý Birlik iktisadi bir temel üzerindeki siyasal ajitasyonun en geniþ ölçüde uygulanan (uygulanabilirliðe sahip deðil) araç oldu- ðunu söyleseydi, bu, sosyal-demokrat hareketimizin geliþiminin belli bir dönemi için doðru olurdu. Bu, [ Ekonomistler bakýmýndan ve 1898-1901 döneminde] pratik içinde çalýþanlarýn (eðer çoðunluðu bakýmýndan deðilse bile) birçoðu bakýmýndan doðru olurdu; çün- kü pratik içindeki bu ekonomistler, siyasal ajitasyonu (eðer uygu- ladýlarsa), hemen tamamýyla, iktisadi bir temel üzerinde uygulamýþ- lardýr . Böyle bir çizgiyi izleyen siyasal ajitasyon, Raboçaya Mysýl ve Öz Kurtuluþ Grubu tarafýndan kabul edilmiþ ve, hatta gördüðümüz gibi, örgütlenmiþtir de. Raboçeye Dyelo iktisadi ajitasyon gibi yararlý bir iþin, siyasal mücadelenin sýnýrlandýrýlmasý gibi zararlý bir þeyin eþliðinde yürütülmüþ olmasýný sert biçimde suçlamalýydý ; bunu ya- pacaðýna, ( ekonomistler tarafýndan ) en geniþ ölçüde uygulanan araçlarýn, en geniþ uygulanabilirliðe sahip araçlar olduðunu ilân etmektedir! Bu durumda, bu kimselere ekonomist dediðimizde, karþýlýðýnda bize sövmekten, bize yalancýlar, bozguncular, Pa- palýk elçileri ve iftiracýlar demekten,* ve kendilerine hakaret et- tiðimiz iddiasýyla bütün dünya önünde bizden yakýnmaktan, ve yemin edercesine þu anda ekonomizmle lekelenmemiþ tek bir sosyal-demokrat örgüt yoktur** demekten baþka ellerinden bir * Bunlar Ýki Konferans ta kullanýlmýþ olan ifadelerdir, s. 31-32, 28 ve 30. ** Ýki Konferans , s. 32. 64 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? þey gelmiyor. Ah þu kötü, iftiracý siyasetçiler! Ekonomizm denen þeyi, sýrf insanlýða düþman olduklarý için ve baþka insanlarý en amansýz hakaretlere uðratmak için icat etmiþ olmalýlar. [sayfa 78] Martinov iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmaktan sözederken, sosyal-demokrasiye yüklediði göre- vin somut ve gerçek anlamý ne olabilir? Ýktisadi mücadele, iþçilerin, iþgüçlerini daha elveriþli koþullarla satmak için, çalýþma koþullarýný, yaþam koþullarýný iyileþtirmek için, iþverenlere karþý kolektif müca- delesidir. Bu mücadele, zorunlu olarak, sendikal bir mücadeledir, çünkü çalýþma koþullarý farklý meslek dallarýnda büyük farklýlýklar gösterir, ve bu yüzden de bu koþullarýn iyileþtirilmesi uðruna mü- cadele, ancak meslek örgütü temeli üzerinde yürütülebilir (Batý ülkelerinde sendika temeli aracýlýðýyla; Rusyada geçici meslek bir- likleri ve bildiriler vb. aracýlýðýyla). Demek ki, iktisadi mücadele- nin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak demek, bu mesleki istemlerin yerine getirilmesi için uðraþmak, her meslek kolundaki çalýþma koþullarýný (Martinovun makalesinin bir sonraki sayfasýn- da, s. 43de), yasal ve idari önlemler yoluyla iyileþtirmek demek- tir. Ýþçi sendikalarýnýn yapmakta olduklarý ve her zaman yapmýþ olduklarý da bundan baþka bir þey deðildir. Bay ve Bayan Webb gibi aðýrbaþlý bilim adamlarýnýn (ve aðýrbaþlý oportünistlerin) ya- pýtlarýný okuyunuz, o zaman Ýngiliz iþçi sendikalarýnýn uzun zaman- dan beri iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazan- dýrma görevini benimsediklerini ve o görevi uzun zamandan beri yerine getirmekte olduklarýný, uzun zamandan beri grev hakký için, kooperatif ve sendika hareketi önünde bütün yasal engellerin orta- dan kaldýrýlmasý için, kadýnlarýn ve çocuklarýn korunmasýný saðlay- acak yasalar için, saðlýk, ve fabrika yasalarý vb. aracýlýðýyla çalýþma koþullarýnýn iyileþtirilmesi için mücadele etmekte olduklarýný göre- ceksiniz. Demek ki, iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nite- lik kazandýrma yolundaki gösteriþli sözler, korkunç derecede derin ve devrimci görünüþ altýnda, [sayfa 79] sosyal-demokrat siyaseti, sendikal siyaset derekesine düþürme geleneksel eðilimini gizle- mektedir! Ýskra nýn dogmanýn devrimcileþtirilmesini, yaþamýn devrimcileþtirilmesinden daha üstün* tuttuðu iddia edilen tek yan- * Raboçeye Dyelo , n° 10, s. 60. Bu, ileriye doðru atýlan her adým, her gerçek ilerleme, 65 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? lýlýðýný giderme maskesi altýnda, iktisadi reformlar uðruna müca- deleyi yepyeni birþeymiþ gibi önümüze sürmektedirler. Gerçekte, iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak sözü, iktisadi reformlar uðruna mücadeleden baþka bir anlam taþýmaz. Martinovun kendisi de, eðer kendi sözlerinin anlamýný biraz düþünmüþ olsaydý, bu basit sonuca ulaþabilirdi. Martinov en aðýr silahlarýný Ýskra üzerinde deneyerek þöyle diyor: Partimiz, hü- kümetin karþýsýna, iktisadi sömürüye, issizliðe, açlýða vb. karþý somut yasal ve idari önlem istemleriyle çýkabilirdi ve çýkmalýydý. ( Ra- boçeye Dyelo , n° 10, s. 42-43.) Somut önlem istemleri bu, toplum- sal reform istemleri anlamýna gelmez mi? Ve tarafsýz okura bir kez daha soruyoruz: Raboçeye Dyelo culara Ýskra yla görüþ ayrýlýklarýn- da, iktisadi reformlar uðrunda mücadele zorunluluðu tezlerini ileri sürdüklerinden ötürü (bu yaygýn ve biraz garip adlandýrma bize baðýþlansýn!), maskeli bernþtayncýlar dediðimizde kendilerine iftira mý ediyoruz? Devrimci sosyal-demokrasi, reformlar uðruna mücadeleyi eylemine her zaman katmýþtýr ve þimdi de katmaktadýr. Ama sos- yal-demokrasi, iktisadi ajitasyonu, sadece hükümetten her tür- den önlemleri yerine getirmesini istemek için deðil, ayný zamanda (ve esas olarak) hükümetin bir otokratik hükümet olmasýna son vermesini istemek için de kullanýlýr. Üstelik devrimci sosyal-demo- krasi, [sayfa 80] hükümete karþý bu istemini yalnýzca iktisadi mücade- le temeli üzerine dayandýrarak deðil , ayný zamanda, toplumsal ve siyasal yaþamýn genel olarak bütün alanlarýna dayandýrarak ileri sürmeyi görev bilir. Kýsacasý, devrimci sosyal-demokrasi, bütünün bir parçasý olarak reformlar uðruna mücadeleyi, özgürlük uðruna ve sosyalizm uðruna devrimci mücadeleye tâbi kýlar. Oysa Marti- nov, aþamalar teorisini yeni bir biçimde canlandýrýyor ve sanki siyasal mücadele yerine tamamýyla iktisadi bir geliþme yolu izlen- mesini vazetmeye çalýþýyor. Ýçinde bulunduðumuz devrimci hare- ketin yükseliþi döneminde reformlar uðruna mücadeleyi, sözde özel bir görev gibi ileri sürmekle, o, partiyi geriletmekte, hem ekonomist ve hem de liberal oportünizmin ekmeðine yað sür- bir düzine programdan daha önemlidir tezinin, hareketimizin bugünkü kaos durumuna, yukarda nitelendirmiþ olduðumuz Martinov tarzý uygulanmasýdýr. Gerçekte bu, bernþtayncýlarýn o ünlü hareket her þeydir, nihai amaç ise hiç bir þey tümcesinin Rusça bir çevirisinden baþka bir þey deðildir. 66 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? mektedir. Devam edelim. Reformlar uðruna mücadeleyi, Ýktisadi mü- cadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrma gösteriþli tezi- nin arkasýnda utanmazca gizleyerek, Martinov, tamamýyla iktisadi (aslýnda tamamýyla fabrikaya deðgin) reformlarý özel bir þeymiþ gibi ileri sürdü. Bunu niçin yaptý? Bilmiyoruz. Belki de dikkatsiz- liðinden ötürü. Ama aklýndan fabrika reformlarý yanýnda baþka þeyler de geçiyor olsaydý, yukarýya aktardýðýmýz tezinin tümü, her türlü anlamýný yitirirdi. Belki de, bunu, hükümetin ancak iktisadi alanda ödünlerde bulunmasýnýn olanaklý ve olasý olduðunu dü- þündüðünden ötürü yapmýþtýr.* Eðer öyle ise, bu, garip bir kurun- tudur. Kýrbaç cezasý, pasaportlar, toprak tazminatý ödemeleri, 56 dinsel mezhepler, sansür vb., vb.ye iliþkin yasalar çýkartýlmasý ko- nusunda da ödünler koparmak olanaklýdýr ve koparýlmaktadýr. [say- fa 81] Elbette ki iktisadi ödünler (ya da sözde ödünler) hükümet bakýmýndan en ucuzu ve en elveriþlisidir, çünkü hükümet bunlarla iþçi sýnýfýnýn güvenini kazanacaðýný ummaktadýr. Ýþte bundan ötürü, biz sosyal-demokratlar, hiç bir durumda ya da hiç bir þekilde, ik- tisadi reformlara daha büyük önem verdiðimiz, ya da bu reformla- rýn özel bir önem taþýdýðýný sandýðýmýz, vb. inancýný (ya da yanýl- gýsýný) uyandýracak bir davranýþta asla bulunmamalýyýz. Yukarda sözü edilen yasal ve idari önlemlerle ilgili somut istemlerden söze- derken, bu gibi istemler diye yazýyor, Martinov, kof bir ses ola- rak kalmaz, çünkü, elle tutulur sonuçlar vaaddettiði için, iþçi yýðýný tarafýndan etkin olarak desteklenebilirler. ... Hayýr, hayýr, biz eko- nomist deðiliz! Biz yalnýz, Bernsteinlar, Prokopoviçler, Struveler, R. M.ler ve tutti quanti ** yaptýðý gibi, somut sonuçlarýn elle tu- tulurluðu önünde kölece eðilmekteyiz! Biz, sadece, (Nartsis Tu- porilov ile birlikte) elle tutulur sonuçlar vaadetmeyen her þeyin kof bir sesten baþka bir þey olmadýðýnýn anlaþýlmasýný istiyoruz! Biz sadece çalýþan yýðýnlar sanki (kendi dargörüþlülüklerini onlara yüklemeye kalkýþanlara karþýn bu alandaki yeteneklerini þimdiden tanýtlamýþ gibi), hiç bir elle tutulur sonuç vaadetmese bile, otokra- siye karþý her türlü karþý çýkýþý etkin olarak destekleye-mezlermiþ * s. 43: Elbette ki, iþçilere hükümetten bazý iktisadi istemlerde bulunmalarýný öðütlediðimizde, bunu, otokratik hükümet iktisadi alanda zorunlu olarak bazý ödünlerde bulunmaya hazýr olduðu için yapýyoruz. * Bütün ötekilerin. -ç. 67 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? gibi, muhakeme yürütmeye çalýþýyoruz! Örneðin Martinovun kendisinin sözünü ettiði örnekleri, iþsizliðe ve açlýða karþý önlemleri ele alalým. Eðer vaatlerine inan- mak gerekirse, Raboçeye Dyelo , elle tutulur sonuçlar vaadeden (yasa tasarýlarý biçiminde?) yasal ve idari önlemler için somut istemlere iliþkin bir program hazýrlayýp geliþtirmeye çalýþýrken, her zaman dogmanýn devrimcileþtirilmesini yaþamýn devrimcileþtiril- mesinden [sayfa 82] daha üstün tutan Ýskra , iþsizlikle kapitalist düze- nin tümü arasýndaki kopmaz baðý açýklamaya çalýþtý, açlýk tehlikesine karþý uyarýda bulundu, polisin açlara karþý savaþýný ve insafsýz geçici aðýr ceza kurallarýný teþhir etti; ve Zarya da Yurt Haberleri Dergisi nin açlýðý ele alan bir kesimini* bir ajitasyon broþürü biçiminde özel bir yeni basým olarak yayýnladý. Hey Tan- rým! Bu dargörüþlü ve baðnaz doktrinerler ne onmaz bir tek yanlý- lýk içindeydiler! Bizzat yaþamýn çaðrýlarýna kulaklarýný nasýl da týkýyorlardý! Bunlarýn makaleleri elle tutulur sonuçlar vaadeden tek bir, evet (ne korkunç þey!) tek bir somut istem içermiyordu! Zavallý doktrinerler! Bunlar, taktiklerin bir büyüme süreci, ve büyüy- en þeyin süreci vb. olduðunu ve iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak gerektiðini öðrensinler diye, Kriçev- ski ve Martinova gönderilmelidirler! Ýþçilerin iþverenlere ve hükümete karþý iktisadi mücadele- sinin [hükümete karþý iktisadi mücadele!] doðrudan taþýdýðý de- vrimci anlamdan baþka, bu mücadelenin þöyle bir anlamý da vardýr: böylelikle iþçiler devamlý olarak siyasal haklardan yoksun bulun- duklarý bilincine varýrlar. (Martinov, s. 44.) Bu pasajý buraya aktar- mamýzýn nedeni, yukarda söylenenleri yüzüncü ve bininci kez yine- lemek deðil, Martinova bu mükemmel yeni formülünden ötürü özel teþekkürlerimizi sunmaktýr: iþçilerin iþverenlere ve hüküme- te karþý iktisadi mücadelesi. Ne paha biçilmez bir inci! Ekono- mistler arasýndaki bütün kýsmý anlaþmazlýklarý ve bütün nüanslarý ortadan kaldýran bu açýk ve kýsa önerme, iþçileri genel çýkarlar için bütün iþçilerin koþullarýnýn iyileþtirilmesi uðruna siyasal mücadeleye** çaðýrmaktan baþlayýp, aþamalar teorisinden geçe- rek, konferansýn en geniþ uygulanabilirliðe sahip [sayfa 83] araçlar * Bkz: Collected Works , Vol. 5, s. 253-274. -Ed. ** Raboçaya Mysýl , Özel Ek , s. 14. 68 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? vb. konusundaki kararýyla son bulan ekonomizmin özü, burada ne eriþilmez bir beceri ve ustalýkla ifade edilmektedir. Hükümete karþý iktisadi mücadele trade - union cu siyasetin ta kendisidir, ve bu da sosyal-demokrat siyasetten hâlâ çok uzaktýr. B. MARTÝNOV, PLEHANOVU NASIL DERÝNLEÞTÝRDÝ? Bir arkadaþ bir gün, Son zamanlarda, aramýzda, ne kadar çok sosyal-demokrat Lomonosovlar belirdi! dedi. Kastettiði þey, ekonomizmi benimseyen birçoklarýnýn, sadece kendi kavrayýþlarýy- la (örneðin iktisadi mücadelenin, iþçileri, haklardan yoksun oluþlarý üzerinde düþünmeye sevkedeceði gibi) büyük gerçeklere varma, ve bunu yaparken anadan doðma dehalara özgü bir küçümseme ile devrimci fikir ve hareketin daha önceki geliþmesinin bize ver- diklerini yok sayma yolundaki þaþýlasý eðilimdi. Lomonosov-Marti- nov, iþte tam böyle, anadan doðma dehadýr. Onun kendi kav- rayýþýyla nasýl Akselrodun çok eskiden söylemiþ olduðu þeyleri yeniden keþfettiðini (doðal ki, bizim Lomonosovumuz, Akselrodun adýný aðzýna almamaktadýr); örneðin, burjuvazinin þu ya da bu katýnýn muhalefetini nasýl görmezlikten gelemeyeceðimizi anlamaya baþladýðýný görmek için Ývedi Sorunlar baþlýklý makalesine bir gözatmak yeter ( Raboçeye Dyelo , n° 9, s. 61, 62, 71; bununla Ra- boçeye Dyelo nun Akselroda Yanýtýný kýyaslayýnýz, s. 22, 23-24) vb.. Ama ne yazýk ki, Martinov, sadece keþfetmeye baþlamýþtýr, daha fazlasý deðil. Çünkü o, Akselrodun fikirlerini o kadar az anlamýþtýr ki, iþverenlere ve hükümete karþý iktisadi mücadeleden sözede- bilmektedir. Raboçeye Dyelo , üç yýl süreyle (1898-1901), Akselrodu anlamak için çaba gösterdi, ama henüz anlamýþ deðildir! Bunun nedenlerinden biri, sosyal-demokrasinin, týpký insan türü gibi, ancak baþarabileceði [sayfa 84] görevleri üzerine almasý olmasýn? Ama Lomonosovlarýn ayýrýcý özellikleri, yalnýzca, birçok þey- lerin cahili olmalarý deðil (böyle olsaydý talihsizlik yarý yarýya azalmýþ olurdu!), ayný zamanda kendi cahilliklerinin de farkýnda olmama- larýdýr. Bu da gerçekten büyük bir talihsizliktir; ve iþte bu talihsizlik- tir ki onlarý, Plehanovu sezdirmeden derinleþtirme giriþimine itmektedir. Plehanov bu kitabý [ Rusyada Açlýða Karþý Mücadelede Sos- 69 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? yalistlerin Görevleri ] yazalý beri, diyor Lomonosov-Martinov, köprü- lerin altýndan çok sular aktý. Ýþçi sýnýfýnýn iktisadi mücadelesini on yýl boyunca yönetmiþ olan sosyal-demokratlar ... parti taktikleri için, geniþ bir teorik temeli henüz atamamýþlardýr. Bu sorun þimdi ön plana geçmiþtir ve eðer biz, böyle bir teorik temeli atmak isti- yorsak, Plehanovun bir zamanlar geliþtirmiþ olduðu taktik ilkeleri elbette ki oldukça derinleþtirmemiz gerekir. ... Bizim propaganda ile ajitasyon arasýndaki ayrýma iliþkin tanýmýmýz, bugün Plehanov unkinden deðiþik olmalýdýr. [Martinov, az yukarda, Plehanovun þu sözlerini aktarmýþtýr: Propagandacý, birçok düþünceyi bir-iki kiþiye verir; ajitatör ise, bir-iki düþünceyi geniþ yýðýnlara verir.] Propa- ganda denince, tüm ya da kýsmi belirtileriyle olsun, bireyler ya da geniþ yýðýnlar tarafýndan anlaþýlýr biçimde yapýlmýþ olsun, bugünkü toplum düzeninin devrimci açýdan açýklanmasýný anlamamýz ge- rekir. Sözcüðün tam anlamýyla [ aynen böyle !] ajitasyondan anla- mamýz gereken þey ise, yýðýnlarýn, belirli, somut eyleme çaðrýlmasý ve proletaryanýn toplum yaþamýna doðrudan doðruya devrimci mü- dahalesinin saðlanmasý olmalýdýr. Rus ve uluslararasý sosyal-demokrasisini, Martinov sayesin- de, daha kesin ve daha derin yeni bir terminoloji bulduðu için kutlarýz. Þimdiye kadar (Plehanovla ve uluslararasý iþçi sýnýfý hare- ketinin bütün liderleriyle birlikte), [sayfa 85] diyelim ki, iþsizlik soru- nunu ele alan bir propagandacýnýn, bunalýmlarýn kapitalist niteliðini, modern toplumda bunalýmlarýn kaçýnýlmazlýðýnýn nedenini, bu top- lumun bir sosyalist toplum biçimine geçiþinin zorunluluðunu vb. açýklamasý gerektiðini sanýrdýk. Kýsacasý, propagandacý birçok düþünceyi vermelidir, o kadar çok ki, bu düþünceler birbirleriyle baðlantýlý bir bütün olarak ancak (nispeten) az sayýda kimseler tarafýndan anlaþýlabilir olacaktýr. Ayný konu üzerinde konuþan aji- tatör ise en çarpýcý ve en çok bilinen bir olguyu, diyelim iþsiz bir iþçinin ailesinin açlýktan ölmesine, artan yoksullaþmayý, vb. örnek olarak ele alacak, ve herkesin bildiði bu olgudan yararlanarak yýðýn- lara tek bir düþünceyi , örneðin servet artýþýyla yoksulluðun artýþý arasýndaki çeliþkinin saçmalýðý düþüncesini iletme yolunda çaba harcayacaktýr; ve bu çeliþkinin daha tam bir açýklamasýný propa- gandacýya býrakarak, bu göze batan haksýzlýða karþý yýðýnlar arasýn- da hoþnutsuzluk ve öfke yaratmaya çalýþacaktýr. Ýþte bu yüzdendir ki, propagandacý, genellikle, yazý yazarak görevini yerine getirir; 70 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ajitatör ise konuþarak . Propagandacýnýn özelliklerinin ajitatörün- kinden farklý olmasý gerekir. Örneðin Kautskynin ve Lafargueýn propagandacý olduklarýný, Bebel ile Guesdein ise ajitatör oldukla- rýný söyleriz. Pratik eylemin bunlardan ayrý olarak bir üçüncü ala- nýný ya da bir üçüncü iþlevini bulup çýkarmak, ve yýðýnlarý, belirli, somut bir eyleme çaðýrmayý bu iþlevin içine dahil etmek, düpe- düz saçmalýktýr; çünkü, tek, baþýna bir eylem olarak çaðrý, ya teo- rik incelemenin propaganda broþürünün, ajite edici söylevinin doðal ve kaçýnýlmaz tamamlayýcýsýdýr, ya da salt bir yürütme iþlevini tem- sil eder. Örneðin, Alman sosyal-demokratlarýnýn tahýl gümrükleri- ne karþý giriþmiþ bulunduklarý mücadelelerini ele alalým. Teorisyen- ler, diyelim ki, ticari antlaþmalar ve serbest ticaret için mücadele çaðrýsý ile birlikte gümrük siyaseti üzerine özel [sayfa 86] inceleme- ler kaleme alýyorlar. Propagandacý ayný þeyi bir dergide, ajitatör de halkýn önünde verdiði söylevlerde yapýyor. Þu anda, yýðýnlarýn so- mut eylemi, tahýl gümrüklerinin artýrýlmasýna karþý bir dilekçenin imzalanarak Reichstaga sunulmasý biçimini alýyor. Bu eyleme çaðrý, dolaylý olarak teorisyenlerden, propagandacýlardan ve ajitatörler- den gelmektedir, ve dolaysýz olarak da fabrikalarda ve evlerde di- lekçeyi dolaþtýrýp imza toplayan iþçilerden gelmektedir. Martinovun terminolojisine göre, burada Kautsky ve Bebelin her ikisinin de propagandacý olmasý gerekir, ve imza toplayan iþçilerin de ajitatör. Bu açýk deðil mi? Almanlarýn bu örneði, bana, Almanca Verballhornung söz- cüðünü anýmsatýyor. Sözcük anlamýyla balhornlaþtýrma diye çev- rilebilir. Bir yayýnevi sahibi olan Johann Ballhorn, 16. yüzyýlda, Leip- zigde yaþýyordu; bir alfabe yayýnladý. Bu kitapta, âdet olduðu üze- re, öteki resimler yanýnda, bir de horoz resmi vardý; ama horoz resmi mahmuzsuz çizilmiþti ve yanýna da birkaç yumurta konmuþtu. Alfabenin kapaðýnda þu açýklama vardý: Bu baský, Johann Ball- horn tarafýndan düzeltilmiþtir . O zamandan beri metni ilk halin- den daha kötü bir duruma getiren düzeltmelere, Almanlar Verball- hornung derler. Martinovun Plehanovu derinleþtirmesi karþýsýnda, insan, Ballhornun öyküsünü anýmsamadan edemiyor. Bizim Lomonosovumuz bu fikir karýþýklýðýný niçin icat etti? Ýskra nýn Týpký Plehanovun bundan onbeþ yýl önce yaptýðý gibi, sorunun yalnýz bir yönünü gözönünde bulundurduðunu (39) gös- termek için. Hiç deðilse þu anda, Ýskra da, propaganda görevleri, 71 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ajitasyon görevlerini arka plana itmektedir. (52.) Eðer bu son öner- meyi Martinovcadan normal insan diline çevirecek olursak (çün- kü insanlýk bu yeni icat edilmiþ terminolojiyi henüz öðrenmeyi becerememiþtir), þunu elde ederiz: Ýskra da [sayfa 87] siyasal propa- ganda ve ajitasyon görevleri, hükümete elle tutulur sonuçlar vaadeden, yasal ve idari önlemlere iliþkin somut istemler sun- ma görevini (ya da henüz Martinovun yükselememiþ olan eski insanlýðýnýn eski terminolojisini kullanmamýza bir kez daha izin verilirse, toplumsal reform istemlerini) arka plana itmektedir. Okur bu tezi aþaðýdaki tiratla kýyaslasýn: Bizi, bu programlarda þaþýrtan bir baþka þey de [devrimci sosyal-demokratlarýn ileri sürdükleri programlar sözkonusudur], bu programlarýn, iþçilerin fabrika sorunlarýyla ilgilenen imalâtçý yasa- ma meclislerine [ki, Rusyada mevcuttur] katýlmalarýnýn önemini... ya da hiç deðilse belediye organlarýna katýlmalarýnýn önemini [de- vrimci nihilizmleri yüzünden] tamamýyla görmezden geliyor olma- larýna karþýn, durmadan iþçilerin parlamentodaki eylemlerinin [ki, Rusyada mevcut deðildir] yararlarýný vurguluyor olmalarýdýr. ... Bu tiradýn yazarý, daha dobra ve daha açýk bir tarzda, Lomo- nosov-Martinovun kendi kavrayýþýyla keþfettiði þeyi ifade etmekte- dir. Yazar, Raboçaya Mysýl ýn Özel Ekindeki R. M.dir (s. 15). C. SÝYASAL TEÞHÝRLER VE DEVRÝMCÝ EYLEM EÐÝTÝMÝ Ýskra nýn karþýsýna çalýþan yýðýnlarýn eylemini yükseltme teorisini sürmekle, Martinov, gerçekte, bu eylemi alçaltma eðili- mini açýða vurmuþtur; çünkü, o, bütün ekonomistlerin önünde secdeye yattýklarý iktisadi mücadelenin, yeð sayýlmasý gereken mü- cadele, özel önem taþýyan ve yýðýnlarýn eylemini yükseltebilmek için en geniþ uygulanabilirliðe sahip bir araç olduðunu, bunun, bu eylem için en geniþ alan olduðunu söylemiþtir. Bu tipik bir yanýlgýdýr, çünkü yalnýz Martinova özgü bir þey olmaktan [sayfa 88] uzaktýr. Gerçekte emekçi yýðýnlarýn eylemini yükseltmek, ancak , bu eylem iktisadi bir temel üzerinde siyasal ajitasyonla sýnýrlan- madýðý zaman olanaklýdýr. Siyasal ajitasyonun zorunlu olarak geniþ- lemesinin temel bir koþulu, siyasal teþhirlerin kapsamlý bir biçimde örgütlendirilmesidir. Ancak , böyle bir teþhir aracýlýðýyladýr ki, yýðýn- 72 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? lar siyasal bilinç ve devrimci eylemi eðitebilirler. Ýþte bunun içindir ki, bu eylem, bütün uluslararasý sosyal-demokrasinin en önemli iþlevlerinden birisidir, çünkü siyasal özgürlük bile bu teþhirleri orta- dan kaldýrmaz, olsa olsa onun doðrultusunu birazcýk deðiþtirir. Ni- tekim Alman Partisi, özellikle siyasal teþhir kampanyasýný yorulmak bilmez bir enerjiyle yürütüyor olmasý sayesinde durumunu güçlen- dirmekte ve etki alanýný geniþletmektedir. Eðer iþçiler, hangi sýnýf- larý etkiliyor olursa olsun , zorbalýk, baský, zor ve suistimalin her tür- lüsüne karþý tepki göstermede eðitilmemiþlerse, ve iþçiler bunlara karþý, baþka herhangi bir açýdan deðil de, sosyal-demokrat açýdan tepki göstermede eðitilmemiþlerse, iþçi sýnýfý bilinci, gerçek bir si- yasal bilinç olamaz. Eðer iþçiler, öteki toplumsal sýnýflarýn herbirini, entelektüel , manevi ve siyasal yaþamlarýnýn bütün belirtilerinde göz- leyebilmek için somut ve her þeyden önce güncel siyasal olgular ve olaylardan yararlanmasýný öðrenmezlerse; eðer materyalist tahlil ve ölçütleri, nüfusun bütün sýnýflarýnýn, tabakalarýnýn ve gruplarýnýn yaþam ve eylemlerinin bütün yönlerine pratik olarak uygulamayý öðrenmezlerse, çalýþan yýðýnlarýn bilinci, gerçek bir sýnýf bilinci ola- maz. Kim, iþçi sýnýfýnýn dikkatini, gözlemini ve bilincini, tamamýyla ya da hatta esas olarak iþçi sýnýfý üzerinde yoðunlaþtýrýyorsa, böyle- si, sosyal-demokrat deðildir; çünkü, kendini iyi tanýyabilmesi için, iþçi sýnýfýnýn, modern toplumun bütün sýnýflarý arasýnda karþýlýklý iliþkiler konusunda tam bir bilgi, sadece teorik bilgisi deðil, hatta daha doðru olarak ifade edelim; [sayfa 89] teorik olmaktan çok, siya- sal yaþam deneyimine dayanan pratik bilgisi olmasý gerekir. Bu nedenle yýðýnlarý siyasal harekete çekmek için en geniþ uygulana- bilirliðe sahip araç olarak ekonomistlerimizin vazettikleri iktisadi mücadele kavramý, pratik sonuçlarý bakýmýndan çok zararlý ve ge- ricidir. Bir sosyal-demokrat haline gelebilmesi için, iþçi, toprakbeyi ile papazýn, yüksek memur ile köylünün, öðrenci ile serserinin iktisadi niteliði ve toplumsal ve siyasal özellikleri konusunda açýk- seçik bir fikre sahip olmalýdýr; onlarýn güçlü ve zayýf yanlarýný bilm- elidir; her sýnýf ve tabakanýn kendi bencil özlemlerini, kendi gerçek iç yapýsýný gizlemek için kullandýðý bütün parlak sözlerin ve saf- satalarýn anlamýný kavramalýdýr; belirli kurumlarýn ve yasalarýn yan- sýttýðý þu ya da bu çýkarlarýn neler olduðunu ve bu yansýtmanýn na- sýl olduðunu anlamalýdýr. Ama bu açýk-seçik tablo, herhangi bir kitaptan edinilemez. Ýþçi, bunu, ancak canlý örneklerden, belirli bir 73 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? anda çevremizde olup bitenlerin, herkesin üzerinde konuþtuðu ya da birisinin fýsýldadýðý þu ya da bu olayda, rakamlarda, mahkeme kararlarýnda vb. belirenin sýcaðý sýcaðýna teþhirinden edinebilir. Bu kapsamlý siyasal teþhirler, yýðýnlarý devrimci eylem bakýmýndan eðit- menin zorunlu ve temel bir koþuludur. Rus iþçileri, polisin halka zorbaca davranýþýna karþý, dinsel mezheplere zulmedilmesine, köylülerin kýrbaçlanmasýna karþý, amansýz sansüre, askerlere iþkence edilmesine, en masum kültü- rel giriþimlerin bastýrýlmasýna vb. karþý niçin hâlâ bu kadar az dev- rimci eylemde bulunmaktadýr? Böyle bir eylem, elle tutulur so- nuçlar vaadetmediðinden, olumlu fazla birþey saðlamadýðýndan, iktisadi mücadelenin onlarý buna itmediðinden ötürü müdür? Böyle bir görüþü benimsemek, yineliyoruz, saldýrýyý gerekmediði yere yöneltmek olur, kiþinin kendi darkafalýlýðýný ya da bernþtayn- cýlýðýný iþçi yýðýnlarýna [sayfa 90] yüklemek olur. Eðer bütün utanç ve- rici haksýzlýklara karþý yeteri kadar geniþ, çarpýcý ve anýnda teþhirleri hâlâ örgütleyemiyorsak suç bizdedir, yýðýn hareketinin gerisinde kalýþýmýzdadýr. Bunu yaptýðýmýz zaman (ve bunu yapmak zorun- dayýz ve yapabiliriz de), en geri iþçi bile, öðrencilerin ve dinsel mezheplerin de, köylülerin ve yazarlarýn da, kendisini yaþamýnýn her adýmýnda baský altýnda tutan ve ezen ayný karanlýk güçler ta- rafýndan hareketlere ve keyfi davranýþlara uðradýklarýný anlayacak ya da içinde duyacaktýr ; ve bunu duyunca, kendisi de tepki göster- mek isteyecektir, bu yolda dayanýlmaz bir istek duyacak ve gere- ðini yapmayý bilecektir; bugün sansürcüleri yuhalayacak, yarýn bir köylü ayaklanmasýný amansýzca bastýrmýþ olan valinin evi önün- de gösteri yapacak, öbür gün kutsal engizisyonun iþini gören pa- paz kýlýklý jandarmalara bir ders verecektir, vb. Þimdiye kadar çalýþan yýðýnlarýn önüne mümkün olan bütün konularda uygun teþhirleri sermekte çok az þey, ya da hemen hiç bir þey yapmadýk. Bir çoðu- muz, henüz bu yükümlülüðümüzün bilincine varmýþ deðildir, ve fabrika yaþamýnýn dar çerçevesi içinde günlük tekdüze mücade- lenin ardýnda kendiliðinden sürüklenmektedir. Bu durumda, Ýskra , günlük tekdüze mücadelenin ilerleyiþinin önemini küçümseme ve buna karþýlýk parlak ve eksiksiz düþüncelerin propagandasýný yeð tutma eðilimindedir (Martinov, s.61) demek, partiyi geriletmek, hazýrlýksýzlýðýmýzý ve geriliðimizi savunmak ve yüceltmek demektir. Yýðýnlarý eyleme çaðýrmaya gelince, enerjik bir siyasal ajitas- 74 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? yon olur olmaz, canlý ve çarpýcý teþhirler etkin olur olmaz, bu, ken- di kendine olacaktýr. Bir suçluyu suçüstü yakalamak ve onu he- men bütün halkýn önünde ve her yerde teþhir etmek, bir sürü çaðrýlar kaleme almaktan çok daha etkilidir; ve etkisi öyledir ki, çok kez kimin yýðýnlara çaðrýda bulunduðunu ve kimin þu ya da [sayfa 91] bu gösteri planýný vb. önerdiðini saptamayý kesinkes olanaksýz kýlar. Deyimin genel deðil somut anlamýndaki eylem çaðrýlarý, an- cak eylem yerinde yapýlabilir; ancak harekete bizzat kendileri giriþenler, ve bunu anýnda yapabilenler böyle çaðrýlarda bulunabi- lirler. Biz sosyal-demokrat yazarlara düþen de, siyasal teþhirleri ve siyasal ajitasyonu derinleþtirmek, geniþletmek ve yeðinleþtermektir. Geçerken eylem çaðrýlarý konusunda bir noktaya deðine- lim. Ýlkyaz olaylarýndan 57 önce, iþçiler için elle tutulur sonuç1ar vaa- detmediði kesin olan bir sorunda, yani öðrencilerin askere alýnmasý sorununda, iþçileri etkin olarak müdahale etmeye çaðýran tek ga- zete Ýskra olmuþtur. 183 öðrencinin askere alýnmasý ile ilgili 11 Ocak tarihli emrin yayýnlanmasýndan hemen sonra, Ýskra (Þubat sayýsý, n° 2*) bu konuda bir makale yayýnladý ve henüz gösteriler baþlamadan önce iþçileri öðrencilerin yardýmýna koþmaya çaðýr- dý, halký hükümetin bu küstahça meydan okumasýna karþý çý- kmaya çaðýrdý. Þimdi soruyoruz. Martinovun eylem çaðrýlarýndan bu kadar sözetmesine ve giderek eylem çaðrýlarýnýn eylemin özel bir biçimi olduðunu ileri sürmesine karþýn, bu çaðrý hakkýnda tek sözcük söylememiþ olmasýný nasýl açýklamak gerekir? Bunun ar- dýndan da, elle tutulur sonuçlar vaadeden istemler uðruna mü- cadeleye yeteri kadar çaðrýlar yayýnlamadýðý için Ýskranýn tek yanlý olduðunu iddia etmesi düpedüz darkafalýlýk deðil midir? Raboçeye Dyelo da dahil olmak üzere, ekonomistlerimiz baþarýlýydýlar, çünkü, geri iþçilere ayak uydurdular. Ama sosyal- demokrat iþçi, devrimci iþçi, (ve bunlarýn sayýsý gittikçe artmakta- dýr) elle tutulur sonuçlar vaadeden istemler vb. uðruna mücadele konusundaki gevezelikleri öfkeyle reddedecektir, çünkü o, bunun, eski türkünün, [sayfa 92] rubleye bir kopek ekleme türküsünün yeni biçimde ifade edilmesinden baþka bir þey olmadýðýný anlayacaktýr. Ve bu iþçi, Raboçaya Mysýl ve Raboçeye Dyelo dan kendisine akýl öðretmeye gelenlere þöyle diyecektir: bizim kendi baþýmýza pekâlâ * Bkz: Collected Works , Vol. 4, s. 414-419. - Ed. 75 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? üstesinden geleceðimiz bir iþe böyle aþýrý gayretkeþlikle karýþmakla, kendinizi boþ yere meþgul ediyorsunuz ve asýl görevlerinizden kaçýyorsunuz baylar. Sosyal-demokratlarýn görevinin iktisadi mü- cadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak olduðu yolunda- ki iddianýzda zekice olan hiç bir þey yoktur; bu, sadece bir baþlan- gýçtýr ve sosyal-demokratlarýn temel görevi deðildir; çünkü, Rusya dahil, bütün dünyada, iktisadi mücadeleye siyasal nitelik kazan- dýrmaya ilk kalkýþan, çok kez, bizzat polis olmuþtur ; hükümetin kimi desteklediðini kavramayý iþçiler kendileri öðreniyorlar.* Yeni bir Amerika keþfetmiþ gibi bu kadar övgüsünü yaptýðýnýz iþçilerin iþverene ve hükümete karþý iktisadi mücadelesi, bugün Rusyanýn her tarafýnda, en ücra köþelerinde bile, grevlerden sözedildiðini iþitmiþ, ama sosyalizm konusunda hiç bir þey duymamýþ iþçilerin kendileri tarafýndan yürütülmektedir. Elle tutulur sonuçlar vaade- den somut istemler ileri sürerek biz iþçiler arasýnda [sayfa 93] hareke- te geçirmek istediðimiz eylemi biz zaten ortaya koyuyoruz ve günlük, sýnýrlý sendikal çalýþmalarýmýzda, bu somut istemleri çoðu kez aydýnlardan hiç bir yardým görmeksizin biz kendimiz ileri sür- üyoruz. Ama bu eylem bize yetmiyor; biz sadece iktisadi siyaset lapasýyla beslenecek çocuklar deðiliz. Biz ötekilerin bütün bildikler- ini bilmek istiyoruz. Siyasal yaþamýn bütün yönlerini ayrýntýlý olarak öðrenmek ve tek tek her siyasal olaya etkin olarak katýlmak istiyor- uz. Bunu yapabilmek için, aydýnlarýn, bizzat bizim pek iyi bildiðimiz þeyleri biraz daha az yinelemeleri, ve henüz bilmediðimiz** þeyleri, * Ýktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrma istemi, siyasal eylem alanýnda kendiliðindenliðe boyuneðmeyi en açýk biçimde ifade eder. Ýktisadi mücadele çok kez kendiliðinden siyasal bir niteliðe bürünür, yani, devrimci basilin - aydýn tabakanýn müdahalesi olmadan, sýnýf bilinçli sosyal-demokratlarýn müdahalesi olmadan. Örneðin Ýngiliz iþçilerinin iktisadi mücadelesi de, sosyalistlerin herhangi bir müdahalesi olmadan siyasal bir niteliðe büründü. Ama sosyal-demokratlarýn görevi, iktisadi bir temel üzerindeki siyasal ajitasyonla sona ermiþ olmaz; onlarýn görevi, trade - union cu politikayý sosyal-de- mokrat siyasal mücadeleye çevirmektir ; iktisadi mücadelenin iþçilerin kafalarýna yerleþ- tirdiði siyasal bilinç kývýlcýmlarýndan yararlanarak iþçileri sosyal-demokrat siyasal bilinç düzeyine yükseltmektir . Oysa Martinovlar, iþçilerin kendiliðinden uyanan siyasal bilincini ilerleteceklerine, kendiliðindenliðe ve iktisadi mücadelenin iþçileri siyasal haklardan yoksun bulunduklarýnýn bilincine varmaya yönelttiðini býkkýnlýk verene kadar yinelemektedirler. Kendiliðinden uyanan trade - union cu siyasal bilincin, sizi, sosyalist görevlerinizi anlamaya yöneltmemesi üzücüdür baylar. ** Bir iþçinin bir ekonomiste bu hayali söylevinin gerçeklere dayandýðýný tanýtlamak için, iþçi sýnýfý hareketi hakkýnda doðrudan doðruya bilgisi bulunduðunda þüphe olmayan ve biz doktrinerlere karþý en az eðilimi olan iki tanýk göstereceðiz; bunlardan biri 76 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? fabrikadaki iktisadi deneyimin bize hiç bir zaman öðretmeye- ceði þeyleri, yani siyasal bilgileri biraz daha fazla vermeleri gerekir. Bu bilgileri, siz aydýnlarýn edinmesi kolaydýr, ve bunlarý þimdiye kadar sunduðunuz miktarlardan yüz kez ve bin kez daha büyük miktarlar halinde bize sunmanýz [sayfa 94] görevinizdir; bu bilgileri, bize, sadece tartýþmalar, broþürler ve makaleler biçiminde deðil (açýk sözlülüðümüzü bize baðýþlayýn; bunlar çok kez bir hayli can- sýkýcý olmaktadýrlar), hükümetimizin ve yönetici sýnýflarýmýzýn yaþamýn bütün alanlarýnda þu anda ne yaptýklarýný canlý teþhirler biçiminde iletiniz. Bu görevinizi yerine getirmek için daha çok çaba gösteriniz ve çalýþan yýðýnlarýn eylemini yükseltmek konusunda biraz daha az konuþunuz. Biz sizin sandýðýnýzdan çok daha aktifiz, ve hiç bir elle tutulur sonuç vaadetmeyen istemleri bile açýk so- kak savaþlarýyla pekâlâ destekleyecek durumdayýz. Bizim eylemi- mizi yükseltmek size düþmez, çünkü eylemden asýl yoksun olan sizlersiniz . Kendiliðindenliðe daha az boyuneðin ve kendi eylemi- nizi yükseltmeyi biraz daha çok düþünün baylar! D. EKONOMÝZM ÝLE TERÖRÝZM ARASINDAKÝ ORTAK YAN NEDÝR? Son dipnotta, bir raslantý olarak fikir birliði içinde olan bir ekonomist ile sosyal-demokrat olmayan bir teröristin görüþlerini [ Raboçeye Dyelo yu bile siyasal bir organ sayan!] bir ekonomist, öteki de bir teröristtir. Birinci tanýk. canlýlýðý ve gerçekliði bakýmýndan dikkati çeken St. Petersburg Ýþçi Sýnýfý Hareketi ve Sosyal-Demokrasinin Pratik Görevleri baþlýklý makalenin yazarýdýr [ Raboçeye Dyelo , n° 6]. Yazar, iþçileri þu kategorilere ayýrýyor: 1° sýnýf bilinçli devrimciler; 2° ara ta- baka; 3° geriye kalan yýðýnlar. Ara tabaka diyor yazar, çoðu kez siyasal yaþamýn so- runlarýna, genel toplumsal koþullarla baðlantýsý uzun zamandan beri anlaþýlmýþ bulunan kendi dolaysýz iktisadi çýkarlarýndan daha çok ilgi göstermektedir. ... Raboçaya Mysýl sertçe eleþtirilmektedir: Her zaman ayný þey, çoktandýr bunu biliyoruz, çoktandýr okuduk. Siyasal yorumlarýnda gene bir þey yok! Ama üçüncü tabaka bile, meyhanenin ve kilisenin daha az baþtan çýkardýðý, ellerine pek nadir siyasal yazýn geçen, iþçilerin bu daha genç ve daha duyarlý kesimi, öðrenci ayaklanmalarý vb. konusunda kendilerine ulaþan bölük-pörçük haberler üzerinde düþüncelere dalýyorlar, siyasal olaylar konusunda olurolmaz biçimde tartýþýyorlar, vb.. Terörist þöyle yazýyor: ... kendi kentlerindeki deðil de öteki kentlerdeki fabrika yaþamýnýn küçük ayrýntýlarýný anlatan yazýlarý bir-iki kez oku- yorlar, ve ondan sonra bir daha okumuyorlar. ... Bunu cansýkýcý buluyorlar. ... Bir iþçi ga- zetesinde hükümet hakkýnda hiç bir þey söylememek ... iþçilere küçük çocuklar gözüyle bakmak demektir. ... iþçiler çocuk deðildirler. [Sosyalist-Devrimci Grup tarafýndan yayýn- lanan Svoboda , 58 s. 69-70]. 77 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? aktardýk. Ama genel olarak söylemek gerekirse, bu ikisi arasýnda, daha sonra üzerinde durmamýz ve burada devrimci eylem için eðitim sorununa iliþkin olarak deðinmemiz gereken raslansal deðil, zorunlu bir iç baðýntý vardýr. Ekonomistler ile bugünün teröristleri arasýnda ortak bir kök bulunmaktadýr, ve bu, bir önceki bölümde genel bir olgu olarak incelediðimiz ve þimdi de siyasal eylem ve siyasal mücadele üzerinde etkisi bakýmýndan ele alacaðýmýz ken- diliðindenliðe kölece boyuneðiþtir . Günlük tekdüze mücadeleyi vurgulayanlar ile bireylerden en özverili mücadeleyi bekleyenler arasýndaki fark o kadar büyüktür ki, ilk bakýþta, bu söylediklerimiz bir paradoks gibi gözükebilir. Ama bu, bir paradoks [sayfa 95] deðildir. Ekonomistlerle teröristler kendiliðindenliðin yalnýzca farklý uçlarýna boyuneðmektedirler; ekonomistler salt iþçi hareketi önünde boyu- neðmektedirler, teröristler ise devrimci mücadele ile iþçi sýnýfý ha- reketini birbirini tamamlayan bir bütün içinde birleþtirme yeteneðinden ya da olanaðýndan yoksun olan aydýnlarýn tutkulu öfkesinin kendiliðindenliði önünde boyuneðmektedirler. Ýnançla- rýný yitirmiþ olanlarýn ya da bunun mümkün olduðuna hiç bir za- man inanmamýþ olanlarýn öfkeleri ve devrimci enerjileri için, terör dýþýnda bir çýkýþ yolu bulmalarý gerçekten zordur. Böylece sözünü ettiðimiz kendiliðindenliðe kölece boyuneðiþin her iki biçimi de, ünlü Credo programýnýn uygulamaya konuluþunun baþlangýcýndan baþka bir þey deðildir: Ýþçiler iþverene ve hükümete karþý iktisadi mücadeleye giriþsinler ( Credo nun yazarý, kendi görüþlerini Martinovun diliyle ifade ettiðimiz için bizi baðýþlasýn. Bizim bunu yapmaya hakkýmýz olduðu kanýsýndayýz, çünkü Credo da da iþçilerin iktisadi mücadelede siyasal düzene karþý çýktýklarý söylenmekte- dir) ve aydýnlar da siyasal mücadeleyi kendi gayretleriyle yürütsün- ler elbette ki teröre baþvurarak! Bu, üzerinde direnilmesi gereken tamamen mantýki ve kaçýnýlmaz bir sonuçtur programý uygula- maya baþlayanlarýn kendileri henüz bunun kaçýnýlmaz olduðunu anlamýyor olsalar bile. Siyasal eylemin, en iyi niyetlerle ya terör çaðrýsýnda bulunanlarýn, ya da iktisadi mücadelenin kendisine bir siyasal nitelik kazandýrmaktan sözedenlerin bilincinden çok ayrý olan bir mantýðý vardýr. Cehenneme giden yol, iyi niyetle döþen- miþtir, ve bu durumda, iyi niyet, kiþiyi en az direnme çizgisine, katýksýz burjuva Credo programý çizgisine kendiliðinden sürüklen- mekten kurtaramaz. Hiç kuþku yok ki, birçok Rus liberalinin 78 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? liberalliði resmen benimseyenlerin ve marksizm maskesi takan liberallerin bütün yürekleriyle teröre yakýnlýk duymalarý ve günü- müzde ortalýðý [sayfa 96] sarmýþ olan terörist havayý kýþkýrtmalarý da bir raslantý deðildir. Ýþçi hareketini her yoldan destekleme görevini benimseyen, ama programýna , terörü ve deyim yerindeyse, sosyal-demokrasi- den kurtuluþu da almýþ olan devrimci-sosyalist Svoboda grubunun kuruluþu, sosyal-demokratik duraksamalarýn bu sonuçlarýný daha 1897nin sonunda , ( Bugünün Görev ve Taktikleri ) iki bakýþaçýsýný yazdýðý sýra sözcüðü sözcüðüne önceden belirtmiþ olan P. B. Ak- selrodun takdire deðer ileri görüþlülüðünü bir kez daha doðru- lamýþtýr. Rus sosyal-demokratlarý arasýndaki daha sonra ortaya çý- kan bütün tartýþmalar ve anlaþmazlýklar, týpký bitkinin tohumda bulunmasý gibi, bu iki bakýþaçýsýnda mevcuttur.* Bundan, ekonomizmin kendiliðindenliðine karþý direnemey- en Raboçeye Dyelo nun terörizmin kendiliðindenliðe karþý da niçin direnemediðini anlamak mümkündür. Svoboda nýn, terörizmi sa- vunmak için öne sürmüþ olduðu özgül savlarý burada belirtmek çok ilginç olacaktýr. Svoboda , terörizmin, caydýrýcý rolünü tama- men reddediyor ( Devrimciliðin Yeniden Doðuþu , s. 64), ama bu- nun yerine terörizmin kýzýþtýrýcý önemini vurguluyor. Birincisi, bu, [sayfa 97] terörizm üzerinde direnen geleneksel (sosyal-demokrasi öncesi) düþünceler çevriminin parçalanýþ ve düþüþ aþamalarýndan birini temsil etmesi bakýmýndan tipiktir. Hükümetin terörle yýldýrýlamayacaðýný ve bu yüzden de yýkýlamayacaðýný teslim et- mek, terörü, bir mücadele sistemi olarak programýn öngördüðü * Martinov daha gerçekçi [?] baþka bir ikilem tasarlamaktadýr [ Sosyal-Demokrasi ve Ýþçi Sýnýfý , s. 19]: sosyal-demokrasi ya proletaryanýn iktisadi mücadelesinin doðrudan önderliðini üzerine alýr ve bununla [!] bu mücadeleyi devrimci sýnýf mücadelesine dönüþ- türür... Bununla, yani açýkçasý iktisadi mücadelenin doðrudan önderliðiyle, Martinov, sendikal mücadeleye önderlik etmenin, tek baþýna, trade - union cu bir hareketi devrimci bir sýnýf hareketine dönüþtürmeyi baþarabildiði tek bir örnek gösterebilir mi? Böyle bir dönüþümü gerçekleþtirebilmek için her yönlü siyasal ajitasyonun doðrudan önderliðini etkin olarak üzerimize almamýz gerektiðini anlayamýyor mu? ... Ya da öteki bakýþaçýsý: sosyal-demokrasi, iþçilerin iktisadi mücadelesinin önderliðini üzerine almaktan kaçýnýr ve böylece ... kendi kanatlarýný yolmuþ olur. ... Yukarýya aktarýlan Raboçeye Dyelo nun görüþüne göre kaçýnan Ýskra dýr. Ama gördük ki, Ýskra , iktisadi mücadeleyi yürütmede Raboçeye Dyelonun yaptýðýndan çok daha fazlasýný yapmaktadýr , ama dahasý bununla kendini sýnýrlamaz ve iktisadi mücadelenin hatýrý için siyasal görevlerini dar sýnýrlara hapsetmez . 79 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? bir eylem alaný olarak tümüyle mahküm etmek demektir. Ýkincisi, bu, devrimci eylem için eðitim konusunda ivedi görevlerimizi anlamakta kusur etmemizin bir örneði olarak daha da tipiktir. Svo- boda , terörü, iþçi sýnýfýný kýzýþtýrma aracý olarak, ona güçlü bir iti saðlama aracý olarak savunuyor. Kendi kendisini böylesine çürü- ten bir sav düþünmek zordur. Ýnsanýn þu soruyu sorasý geliyor: Rus yaþamýnda yeralan haksýzlýklar yeterli deðil midir ki, özel kýzýþtýrýcý araçlarý icadetmek gereksin? Öte yandan, Rus zorbalýðýnýn bile kýzýþtýramadýðý ve kýzýþtýramayacaðý kimselerin, kollarýný kavuþtu- rarak, hükümetin bir avuç teröristle düellosunu kenardan seyrede- cekleri besbelli deðil midir? Gerçek þudur ki, Rus yaþamýndaki top- lumsal kötülükler, çalýþan yýðýnlarý heyecan doruðuna ulaþtýrmakta- dýr, ama biz, Rus yaþam koþullarýnýn düþündüðümüzden çok daha geniþ boyutlara ulaþtýrdýðý ve gürül gürül akan tek bir sel haline getirilmesi gereken halkýn bütün bu öfke damlacýklarýný ve dere- ciklerini, deyim yerindeyse, biraraya getirip yoðunlaþtýramýyoruz. Bunun baþarýlabileceði, iþçi sýnýfý hareketindeki muazzam büyü- me ile ve yukarda deðinilen iþçilerin siyasal yazýn susuzluðu ile ke- sin olarak tanýtlanmaktadýr. Öte yandan, terör çaðrýlarý ve iktisadi mücadelenin kendisine bir siyasal nitelik kazandýrma çaðrýlarý, þu anda, Rus devrimcilerinin omuzuna yüklenenen ivedi görevden, yani kapsamlý siyasal ajitasyonu örgütlendirme görevinden kaçma- nýn iki farklý biçiminden baþka bir þey deðildir. Svoboda, yýðýnlar arasýnda yeðin ve güçlü bir ajitasyon baþlar baþlamaz, terörün kýzýþtýrýcý iþlevinin [sayfa 98] sona ermiþ olacaðýný ( Devrimciliðin Yeni- den Doðuþu , s. 68) açýkça kabul ederek, ajitasyonun yerine terörü koymak istemektedir . Bu, hem teröristlerin hem de ekonomistle- rin, ilkyazda meydana gelen olaylarýn* ortaya koyduðu çarpýcý ka- nýtlara karþýn, yýðýnlarýn devrimci eylemini küçümsediklerini tanýt- lamaktadýr; ve birinci grup yapay kýzýþtýrýcýlar peþinde koþarken, ikinci grup da somut istemlerden sözediyor. Ama her ikisi de si- yasal ajitasyonda ve siyasal teþhirlerin örgütlendirilmesinde kendi eylemlerini geliþtirmede yeterli dikkati göstermiyorlar. Ve þimdi ol- sun ya da baþka bir zaman olsun, hiç bir baþka iþ, bu görevin ye- rini alamaz. * 1901 ilkyazýnda baþlayan büyük sokak gösterileri. [Yazarýn 1907 baskýsýna notu.] 80 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? E. DEMOKRASÝ UÐRUNA MÜCADELENÝN ÖNCÜSÜ OLARAK ÝÞÇÝ SINIFI En geniþ siyasal ajitasyonun ve bunun sonucu olarak da her yönlü siyasal teþhirin yürütülmesinin, eylemimizin, eðer bu eyle- mimiz gerçekten sosyal-demokrat bir eylem olacaksa, mutlak ola- rak zorunlu ve baþlýca görevi olduðunu gördük. Ama biz, bu sonuca, sadece iþçi sýnýfýnýn en ivedi gereksinmesinden, siyasal bilgi ve siyasal eðitim gereksinmesinden hareket ederek vardýk. Oysa soru- nu bu biçimde koymak, çok dar olarak koymak olur, çünkü bura- da sosyal-demokrasinin, ve özellikle bugünün Rus sosyal-demokra- sisinin genel demokratik görevlerini gözönünde tutmamýþ oluyor- uz. Sorunu daha somut olarak açýklayabilmek için, konuyu, eko- nomistlere en yakýn bir yönden, pratik yönden ele alacaðýz. Ýþçi sýnýfýnýn siyasal bilincinin geliþtirilmesinin zorunlu olduðu konusun- da herkes görüþ birliði içerisindedir. Çözülmesi gereken sorun bunun nasýl yapýlacaðý ve yapýlmasý için neyin [sayfa 99] gerekli ol- duðu sorunudur. Ýktisadi mücadele, iþçileri, sadece hükümetin iþçi sýnýfýna karþý tutumunu kavramaya yöneltir; onun için iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak için ne kadar çaba harcarsak harcayalým , iktisadi mücadelenin sýnýrlarý içersinde kaldýðýmýz sürece, iþçilerin siyasal bilincini (sosyal-de- mokrat siyasal bilinç düzeyine kadar) hiç bir zaman geliþtiremeyiz, çünkü bu çerçeve çok dardýr . Martinovun sorunu karmakarýþýk etme yeteneðini göstermesi bakýmýndan deðil, bütün ekonomist- lerin iþledikleri temel hatayý, yani iþçilerin siyasal bilincini, deyim yerindeyse, içerden , iþçilerin iktisadi mücadelesinden, yani bu mü- cadeleyi biricik (ya da hiç deðilse baþlýca) temel sayarak geliþtirme- nin olanaklý bulunduðu yolundaki inançlarýný açýk-seçik ifade etmesi bakýmýndan, Martinov formülü, bizim için bir ölçüde deðer taþýr. Böyle bir görüþ, kökten yanlýþtýr. Kendilerine karþý giriþtiðimiz pole- miklere alýnan ekonomistler, bu anlaþmazlýklarýn kökeni konusun- da derinliðine düþünmeyi reddetmektedirler, ve bu, farklý dillerden konuþtuðumuzdan, birbirimizi anlayamamak sonucunu doður- maktadýr. Siyasal sýnýf bilinci, iþçilere, ancak dýþardan verilebilir, yani ancak iktisadi mücadelenin dýþýndan, iþçilerle iþverenler arasýnda- ki iliþki alanýnýn dýþýndan verilebilir. Bu bilgiyi elde etmenin müm- 81 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? kün olduðu biricik alan, bütün sýnýf ve tabakalarýn devletle ve hü- kümetle iliþkisi alaný, bütün sýnýflar arasýndaki karþýlýklý iliþkiler ala- nýdýr. Onun için, iþçilere siyasal bilgi vermek için ne yapmalý soru- suna yanýt, pratik içindeki iþçilerin ve özellikle ekonomizme eðilim gösterenlerin çoðunlukla yeterli bulduklarý, iþçiler arasýnda gidil- melidir yanýtý olamaz. Ýþçilere siyasal bilgiyi verebilmek için, sos- yal-demokratlar nüfusun bütün sýnýflarý arasýnda gitmek zorun- dadýrlar; onlar [sayfa 1 0 0] askeri birliklerini bütün yönlere sevketmek zorundadýrlar. Böyle kaba bir formülü kasýtlý olarak seçiþimiz, kendimizi bu aþýrý ölçüde basitleþtirmiþ biçimde ifade ediþimiz, paradokslar- la uðraþmak istediðimizden ötürü deðil, ekonomistleri, þimdiye ka- dar affedilmez bir biçimde ihmal ettikleri görevlerini görmeye yöneltmek, anlamamakta direndikleri trade - union cu siyasetle sos- yal-demokrat siyaset arasýndaki farkýn ne olduðunu onlara göster- mek içindir. Onlar için okurdan sabýrsýzlanmamasýný, söyledikle- rimizi sonuna kadar sabýrla dinlemesini isteyeceðiz. Son birkaç yýldan beri en yaygýn olarak görülen sosyal-de- mokrat çalýþma çevresi tipini ele alalým ve nasýl çalýþtýðýný incele- yelim. Bu çevrenin iþçilerle baðý vardýr ve bununla yetinir; sadece fabrikalardaki aþýrý adaletsizlikleri, hükümetin kapitalistleri tutmasýný ve polis zorbalýðýný þiddetle suçlayan bildiriler yayýnlamakla kalýr. Ýþçi toplantýlarýnda, tartýþmalar, bu konularýn sýnýrlarýný hiç bir za- man aþmaz ya da çok seyrek olarak aþar. Devrimci hareketin tarihi konusunda, hükümetin iç ve dýþ siyaseti sorunlarý üzerinde, Rus- yanýn ve Avrupanýn iktisadi evrimi sorunlarý üzerinde, modern toplumdaki çeþitli sýnýflarýn konumlarý konusunda vb. konferanslar ve tartýþmalar çok seyrektir. Toplumun öteki sýnýflarýyla sistemli biçimde baðlar kurmaya ve bunlarý geliþtirmeye gelince, kimse böyle bir þeyi aklýndan bile geçirmez. Gerçekten, bu türden çevre- lerin üyelerinin çoðunluðunun kafalarýnda canlandýrdýklarý ideal önder, bir sosyalist siyasal liderden daha çok, bir sendika sekreteri niteliðindedir. Çünkü herhangi bir sendikanýn, örneðin bir Ýngiliz sendikasýnýn sekreteri de, iktisadi mücadelede iþçilere yardým eder, fabrikadaki haksýzlýklarýn teþhirinde onlara yardým eder; grev ve grev gözcülüðü (yani belirli bir [sayfa 101] fabrikada grev olduðu konu- sunda herkesi uyarma) özgürlüðünü baltalayan yasalarýn ve ön- lemlerin adalete aykýrý olduklarýný açýklar, hakem mahkemelerinin 82 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? burjuva sýnýflardan gelme yargýçlarýnýn taraf tuttuklarýný açýklar, vb., vb.. Kýsacasý, her sendika sekreteri iþverenlere ve hükümete karþý iktisadi mücadeleyi yürütür ve bu mücadelenin yürütülmesine yardýmcý olur. Ve bunun henüz sosyal-demokratçýlýk olmadýðý; so- syal-demokratýn sendika sekreteri olmak ülküsüne deðil, keyfiliðin ve baskýnýn kendini gösterdiði her yerde bunun bütün belirtilerine karþý tepki göstererek, polis þiddetini ve kapitalist sömürüyü tü- müyle sergileyen bir tablo yaratmak ve bütün bunlarý genelleþtiren sosyalist inançlarý ve demokratik haklar yolundaki davayý sergile- mek, bunu herkese ve proletaryanýn tarihsel sýnýf mücadelesine katýlmak isteyen her insana göstermek için en küçük fýrsattan yarar- lanarak halkýn sözcüsü olma ülküsüne sahip olmasý gerektiði iyice vurgulanmalýdýr. Örneðin Robert Knight gibi bir lideri (Ýngilterede en güçlü sendikalardan biri olan Kazan Ýmalâtçýlarý Derneðinin ünlü sekreteri ve lideri), Willhelm Liebknecht ile kýyaslayýnýz, ve Martinovun Ýskra ile olan tartýþmasýnda çizdiði karþýtlýklarý bu ikisi- ne uygulamayý deneyiniz. Robert Knightýn (Martinovun yazýsýný gözönünde bulundurarak yazýyorum) yýðýnlarý belirli somut ey- lemlere çaðýrma iþine daha çok giriþtiðini (Martinov, op. cit., s. 39), Wilhelm Liebknechtin ise, daha çok, bugünkü düzenin tü- münün ya da kýsmi belirtilerinin devrimci açýdan aydýnlatýlmasýna önem verdiðini (38-39); Robert Knightýn proletaryanýn kýsa vadeli istemlerini formüle ettiðini ve bu istemlere hangi yoldan ulaþýlaca- ðýný gösterdiðini (41), Willhelm Liebknechtin ise bir yandan bunu yaparken, ayný zamanda, çeþitli muhalefet katlarýnýn eylemlerine kýlavuzluk etmekte, onlara kesin bir eylem programý kabul ettir- meye çalýþmakta* kusur [sayfa 102] etmediðini (41); Robert Knightýn iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak için elinden geleni yaptýðýný (42) ve elle tutulur sonuçlar vaade- den somut istemleri hükümete sunmayý pek güzel baþardýðýný (43); Liebknechtin ise, daha çok tek yanlý teþhirlere önem ver- diðini (40); Robert Knightýn günlük tekdüze mücadelenin ileriye doðru yol almasýný daha önemli saydýðýný (61), Liebknechtin ise parlak ve eksiksiz düþüncelerin propagandasýna (61) daha çok önem verdiðini; Liebknechtin yönettiði gazeteyi ülkemizdeki ger- * Örneðin Fransa-Prusya Savaþýnda, Liebknecht, demokrasinin bütünü için bir eylem programý kabul ettirdi; bu, Marx ve Engelsin 1848 programýndan daha geniþ kapsamlýydý. 83 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? çek durumu, özellikle siyasal durumu, halkýn en çeþitli katlarýnýn çýkarlarýný etkilemesi ölçüsünde teþhir eden devrimci bir muhale- fet organý (63) haline getirdiðini, Robert Knightýn ise, proleter mücadeleyle sýký organik baðlar kurarak iþçi sýnýfý davasý için ça- lýþtýðýný (63) eðer burada sýký organik baðlar sözü, yukarda, Kri- çevski ve Martinovun görüþlerini incelediðimiz kendiliðindenliðe kölece boyuneðme anlamýnda kullanýlýyorsa Knightýn, elbette ki, Martinov gibi, etkisini derinleþtirdiði inancýyla, etki alanýný sýnýrlan- dýrdýðýný (63) göreceksiniz. Kýsacasý, Martinovun, sosyal-demok- rasiyi de facto * trade - union culuk düzeyine indirgediðini göreceksi- niz; her ne kadar o bunu sosyal-demokrasinin iyiliðini istemediðin- den ötürü deðil, sadece Plehanovu anlama zahmetine katlana- caðýna, onu derinleþtirmede biraz acele ettiðinden ötürü yapmak- taysa da. Ama biz açýklamamýza dönelim. Proletaryanýn siyasal bilin- cini tam olarak geliþtirmeyi gerçekten gerekli sayýyorsa, sosyal- demokrasinin nüfusun bütün sýnýflarý arasýna gitmesi gerektiðini söyledik. Bu, þu soruya yolaçýyor: [sayfa 103] Bu nasýl yapýlacaktýr? Bunu yapmaya yeterli güçlerimiz var mýdýr? Bütün öteki sýnýflar arasýnda böyle bir çalýþmaya zemin var mýdýr? Bu, sýnýf bakýþaçýsýn- dan bir gerileme demek deðil midir, ya da bizi bir gerilemeye gö- türmeyecek midir? Bu sorularý ele alalým. Biz teorisyenler olarak, propagandacýlar olarak, ajitatörler olarak ve örgütçüler olarak nüfusun bütün sýnýflarý arasýna gitme- liyiz. Sosyal-demokratlarýn teorik çalýþmalarýnýn çeþitli sýnýflarýn top- lumsal ve siyasal koþullarýnýn bütün özgül özelliklerini incelemeyi amaç edinmesi gerektiði konusunda kimsenin kuþkusu yoktur, ama fabrika yaþamýnýn özgül özelliklerinin incelenmesi yolunda yapýlanlarla kýyaslandýðýnda, bu yönde yapýlanlar son derece yeter- sizdir. Komitelerde ve inceleme çevrelerinde, bütün zamanýný me- talürji sanayiinin özel bir kolunu incelemeye ayýran kimselere bile raslayabiliriz; ama ülkemizin toplumsal ve siyasal yaþamýnýn belirli ivedi bir sorunu üzerinde, nüfusun öteki katlarý arasýnda sosyal- demokrat çalýþmanýn yürütülmesi için araç olabilecek malzeme toplama iþini özellikle üzerine almýþ olan (sýk sýk olduðu gibi, þu ya da bu nedenden ötürü pratik çalýþmadan uzak durmak zorunda * Fiilen. ç. 84 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? kalmýþ) örgüt üyelerine pek raslanmamaktadýr. Ýþçi sýnýfý hareketi- nin bugünkü önderlerinin çoðunluðunun eðitimden yoksun bulun- duðunun sözünü ederken, bu bakýmdan da eðitimin eksik olduðunu görmemezlik edemeyiz, çünkü bu da, ekonomistlerin proleter mücadelesiyle sýký organik baðlar konusundaki anlayýþýyla ilgili- dir. Elbette ki asil önemli olan þey, halkýn bütün katlarý arasýnda propaganda ve ajitasyondur . Batý Avrupa sosyal-demokratlarýnýn çalýþmasý, bu bakýmdan herkesin katýlabileceði mitingler ve göste- rilerle, sosyal-demokratýn parlamentoda bütün sýnýflarýn temsilcile- rine sesleniyor olmasý olgusuyla kolaylaþmaktadýr. Bizde ne par- lamento var, ne de toplanma özgürlüðü; bununla birlikte [sayfa 104] biz, bir sosyal-demokratý dinlemek isteyen iþçiler için mitingler dü- zenleyebiliyoruz. Bir demokratý dinlemek isteyen bütün toplumsal sýnýflarýn temsilcileri için de mitingler düzenleme yol ve araçlarýný bulmalýyýz; çünkü pratikte komünistlerin her devrimci hareketi desteklediklerini,* ve bundan ötürü sosyalist inançlarýmýzý bir an bile gizlemeksizin bütün halk önünde genel demokratik görevleri- mizi açýklamak ve vurgulamak zorunda olduðumuzu unutan kim- se, sosyal-demokrat olamaz. Pratikte, her türlü genel demokratik sorunun ortaya atýlmasýnda, öneminin belirtilmesinde ve çözüme baðlanmasýnda herkesin önüne geçme yükümlülüðünde olduðu- nu unutan kimse, sosyal-demokrat deðildir. Sabýrsýz okur ama bu görüþe herkes katýlmaktadýr! diye- cektir, ve Yurtdýþý Birliðin son konferansýnýn Raboçeye Dyelo yazý- kurulu için kabul etmiþ olduðu yeni talimâtlarda kesin olarak þöyle denmektedir: Proletaryayý ya özel bir sýnýf olarak, ya da özgürlük uðruna mücadelede bütün devrimci güçlerin öncüsü olarak doðru- dan doðruya etkileyen toplumsal ve siyasal yaþamýn bütün olayla- rý, siyasal propaganda ve ajitasyona konu olmalýdýr. ( Ýki Konferans , s. 17, italikler bizim.) Evet, bunlar çok doðru ve çok güzel sözlerdir, ve eðer Raboçeye Dyelo bunlarý anlasaydý ve ikinci solukta bunlar- la çeliþen þeyler söylemekten kaçýnabilseydi , bize bu kadarý yeter- di. Çünkü kendimizi, öncü, ileri birlik olarak adlandýrmamýz yetmez, öyle davranmalýyýz ki bütün öteki birlikler bizim baþta yür- üdüðümüzü anlasýnlar ve bunu kabul etmek zorunda kalsýnlar. Þimdi biz, okura þunu soruyoruz: öteki birliklerin temsilcileri, biz * Marx-Engels, Seçme Yapýtlar 2, Sol Yayýnlarý, Ankara 1976, s. 168. -Ed. 85 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? öncü olduðumuzu söylediðimiz zaman, sadece bu sözümüzle yetinecek kadar aptal mýdýrlar? Þöyle bir durumu gözünüzün önü- ne getirin: [sayfa 105] bir, sosyal-demokrat, eðitim görmüþ Rus radi- kallerinin ya da liberal anayasacýlarýn birliðine geliyor ve, biz öncüyüz diyor; bizim önümüzdeki görev, elimizden geldiði kadar, iktisadi mücadelenin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmaktýr. Radikal ya da anayasacý, eðer biraz akýllýysa (ve Rus radikalleri ile anayasacýlarý arasýnda birçok akýllý kimseler vardýr), bu sözler kar- þýsýnda sadece gülümseyecek ve diyecektir ki (elbette bunu için- den diyecektir, çünkü çoðunlukla o deneyim sahibi bir diplomattýr): Sizin öncünüz budalalardan oluþuyor olmalý. Bunlar, iþçilerin ik- tisadi mücadelesinin kendisine siyasal bir nitelik kazandýrmak gö- revinin, bizim görevimiz, burjuva demokrasisinin ilerici temsil- cilerinin görevi olduðunu bile anlamýyorlar. Batý Avrupa burjuvazisi gibi, biz de iþçileri siyasete çekmek isteriz, ama sadece trade - unioncu siyasete, sosyal - demokrat siyasete deðil . Ýþçi sýnýfýnýn tra- de - union cu siyaseti, iþçi sýnýfýnýn burjuva siyasetinin ta kendisidir, ve bu öncünün görev diye sözünü ettiði þey, trade - union cu siya- setin formüle edilmesinden baþka bir þey deðildir! Varsýn onlar is- tedikleri kadar kendilerini sosyal-demokrat ilân etsinler, ben etiketler karþýsýnda heyecanlanacak kadar çocuk deðilim. Ama onlar o kötü baðnaz doktrinerlerin etkisi altýnda kalmamalýdýrlar, varsýnlar, far- kýnda olmadan sosyal-demokrasiyi trade - union cu kanallara yönel- tenlere eleþtiri özgürlüðü tanýsýnlar. Ve anayasacýmýz, sosyal-demokrasinin öncülüðünden söze- den sosyal-demokratlarýn, hareketimizde kendiliðindenliðin hemen tamamen egemen olduðu bugün, kendiliðinden unsurun küçüm- senmesinden, parlak ve eksiksiz düþüncelerin propagandasýna kýyasla, günlük tekdüze mücadelenin ileriye doðru hareketinin öne- minin küçümsenmesinden, vb., vb. korktuðu kadar hiç bir þeyden korkmadýðýný öðrenince, dudaðýndaki belli belirsiz gülümseme [say- fa 106] kahkahaya dönecektir! Bilincin kendiliðindenliðe üstün gele- ceðinden korkan, bizimle görüþ birliðinde olmayanlarýn bile genel olarak kabul etmek zorunda kalacaklarý yürekli bir planý ileri sürmekten korkan bir öncü. Acaba öncü ile artçýyý birbirine karýþtýrmýyorlar mý? Gerçekten de Martinovun þu uslamlamasýný inceleyelim. 40. sayfada Ýskra nýn suistimalleri teþhir taktikleri bakýmýndan tek 86 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? yanlý olduðunu, hükümete karþý güvensizliði ve kini ne kadar yay- arsak yayalým, onu devirmek için yeterli etkin toplumsal enerjinin geliþtirilmesinde baþarý saðlamadýðýmýz sürece amacýmýza ulaþamayacaðýmýzý söylüyor. Bu arada belirtilebilir ki, bu, þimdiye kadar örneklerini çok gördüðümüz yýðýnlarý harekete geçirme öz- leminin, kiþinin kendi eylemini sýnýrlandýrma özlemiyle birleþme- sidir. Ama þu anda asýl sorun bu deðildir. Martinov burada, buna uygun olarak, (devirmek için) devrimci enerjiden sözetmektedir. Ve hangi sonuca varmaktadýr? Normal zamanlarda çeþitli toplum- sal katlar, kaçýnýlmaz olarak ayrý ayrý yollardan yürüdüklerine göre, biz sosyal-demokratlarýn çeþitli muhalefet katlarýnýn eylemini ayný zamanda yönetemeyeceðimiz, onlara kesin bir eylem programý kabul ettiremeyeceðimiz, çýkarlarý için nasýl bir günlük mücadele yürütmeleri gerektiðini kendilerine gösteremeyeceðimiz besbelli- dir. ... Liberal tabakalar, kendi kýsa vadeli çýkarlarý için etkin müca- deleyi kendileri yürüteceklerdir, ve bu mücadele, onlarý siyasal düzenimizle karþý karþýya getirecektir (s. 41). Böylece. devrimci enerjiden, otokrasinin devrilmesi için etkiyi mücadeleden sözet- mekle iþe baþlayan Martinov, çabucak sendika enerjisine ve kýsa vadeli çýkarlar uðruna etkin mücadeleye dönüvermektedir! Hiç kuþku yok ki, öðrencilerin, liberallerin vb. kýsa vadeli çýkarlarý için mücadeleyi biz yönetemeyiz; ama sorunumuz bu [sayfa 107] deði- ldir çok saygýdeðer ekonomist! Tartýþtýðýmýz sorun, çeþitli toplum- sal katlarýn, otokrasinin devrilmesine olanaklý ve zorunlu katýlýþý sorunuydu; ve eðer biz, öncü olmak istiyorsak, bu çeþitli muha- lefet katlarýnýn eylemine sadece kýlavuzluk edebilecek durumda olmakla kalmayýz, bunu yapmak zorundayýz da. Öðrencilerimiz ve liberallerimiz, vb. onlarý siyasal düzenimizle karþý karþýya getiren mücadeleyi yalnýzca kendileri yürütmekle kalmayacaklardýr, bu yönde en büyük katký, otokratik hükümetin polisinden ve memur- larýndan gelecektir. Ama biz, eðer ön saflardaki demokratlar ol- mak istiyorsak, sadece üniversite ya da zemstvo vb. koþullarýndan yakýnanlarýn düþüncelerini, tüm siyasal düzenin beþ para etmediði düþüncesine yöneltmeyi üstlenmeliyiz. Bütün muhalefet katlarýnýn mücadeleye ve partimize ellerinden gelen desteði verebilmelerini saðlamak için kendi Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|