Ne Yapmalı?
parti ve sendikalar örgütünü gitgide daha güçlü bir biçimde sað-
Yüklə 0,7 Mb. Pdf görüntüsü
|
parti ve sendikalar örgütünü gitgide daha güçlü bir biçimde sað- lamlaþtýrmak önem kazanacaktýr. ... Eðer Alman iþçileri böyle davranmakta devam ederlerse, hareketin baþýnda yürüyeceklerdir demiyorum sadece herhangi bir ulus iþçilerinin hareketin baþýnda yürümeleri, hareketin yararý- na deðildir, ama savaþ çizgisi üzerinde þerefli bir yer tutacaklar ve, hesapta olmayan aðýr sýnavlar ya da büyük olaylar, onlardan daha çok cesaret, daha çok karar ve daha çok enerji istediði za- man, pusatlanmýþ ve hazýr olacaklardýr.* Engelsin sözlerinin kehanet olduðu çýktý ortaya. Birkaç yýl içerisinde Alman iþçileri Sosyalistlere Karþý Yasa biçiminde beklen- medik çetin, sýnavlarla karþý karþýya geldiler. Ve bu sýnavlarý savaþa hazýr halde karþýladýlar ve bundan zaferle çýkmayý baþardýlar. Rus proletaryasý çok daha çetin sýnavlardan geçmek zorun- da kalacaktýr; onun savaþmak zorunda kalacaðý canavar yanýnda, anayasal bir ülkedeki anti-sosyalist yasa [sayfa 38] ancak bir cüce ola- rak kalýr. Tarih bizi þu anda herhangi baþka bir ülkenin proletarya- sýnýn karþý karþýya kaldýðý bütün ivedi görevlerin en devrimcisi olan bir görevle karþý karþýya getirmiþtir. Bu görevin yerine getirilmesi, yalnýzca Avrupa gericiliðinin deðil, (þimdi denebilir ki) Asya gerici- liðinin de bu en güçlü kalesinin yýkýlmasý, Rus proletaryasýný, ulus- lararasý devrimci proletaryanýn öncüsü yapacaktýr. Ve biz, bin kez daha geniþ ve daha derin olan hareketimizi, ayný fedakâr kararlýlýk ve tutkuyla baþlatacak olursak, öncellerimizin, yetmiþlerin devrim- cilerinin, kazanmýþ bulunduklarý bu onurlu unvaný elde edeceðimize güvenme hakkýna sahip olacaðýz. [sayfa 39] * Bkz: Friedrich Engel, Almanyada Burjuva Demokratik Devrim , Köylüler Savaþý, Önsöz, Sol Yayýnlarý, Ankara 1975, s. 30-32 -Ed. 33 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ÝKÝ YIÐINLARIN KENDÝLÝÐÝNDENLÝÐÝ VE SOSYAL-DEMOKRATLARIN BÝLÝNÇLÝLÝÐÝ Yetmiþlerin hareketinden çok daha geniþ ve derin olan bi- zim hareketimizin, o sýra hareketin esinlendiði ayný fedakâr karar- lýlýk ve enerjisiyle esinlenmesi gerektiðini söyledik. Gerçekten, öyle sanýyoruz ki, bugünkü hareketin gücünün, yýðýnlarýn, (özellikle sa- nayi proletaryasýnýn) uyanmasýnda olduðundan ve zayýflýðýnýn da devrimci liderler arasýnda bilinç ve inisiyatif yokluðundan ileri gel- diðinden þimdiye kadar kimse kuþku duymamýþtýr. Bununla birlikte, son zamanlarda, þimdiye kadar bu sorun konusunda geçerli olan bütün görüþlerin altüst olmasý tehlikesini yaratan þaþýrtýcý bir keþifte bulunuldu. Bu keþif, Ýskra ve Zarya ile giriþtiði polemikte özel noktalar [sayfa 40] üzerindeki itirazlarla yetin- meyen ve genel anlaþmazlýðý daha derin bir köke baðlamaya çalýþan Raboçeye Dyelo nun eseridir. Bu gazete, görüþ ayrýlýðýnýn, özünde, kendiliðinden unsur ile bilinçli yöntemsel unsurun gö- 34 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? reli öneminin farklý deðerlendirilmesinden ileri geldiðini yazmakta- dýr. Raboçeye Dyelo , suçlamasýný, geliþmenin, nesnel ya da ken- diliðinden unsurunun önemini küçümseme * olarak ifade et- mektedir. Buna biz þu karþýlýðý veririz: bu tez, o kadar anlamlýdýr ki, bugün, Rus sosyal-demokratlarýný ayýran teorik ve siyasal görüþ farklarýný öyle derinliðine aydýnlatmaktadýr ki, Ýskra ve Zarya ile gi- riþilen polemik Raboçeye Dyelo nun bu genel anlaþmazlýðý keþ- fetmesinden baþka bir sonuç vermemiþ olsaydý bile, biz, bu sonuç- tan da büyük memnunluk duyardýk. Bu yüzden, bilinç ile kendiliðindenlik arasýndaki iliþki soru- nu iþte bu kadar büyük bir genel ilgi uyandýrmaktadýr, ve onun için, bu sorun, ayrýntýlý olarak incelenmelidir. A. KENDÝLÝÐÝNDEN-GELME KABARMANIN BAÞLANGICI Bir önceki bölümde, Rusyanýn eðitim görmüþ gençliðinin doksanlarýn ortalarýnda marksizmin teorilerini genel olarak nasýl yuttuðunu belirttik. Ayný dönemde, ünlü 1896 St. Petersburg sanayi savaþýný 37 izleyen grevler, ayný þekilde genel bir niteliðe büründü. Bunlarýn bütün Rusyaya yayýlmasý, daha yeni uyanmakta olan halk hareketinin derinliðini açýkça gösterdi, ve eðer kendiliðinden un- surdan sözedeceksek, o halde, hiç kuþkusuz, kendiliðinden ola- rak kabul edilmesi gereken þey, her þeyden önce bu grev hare- ketidir. Ama kendiliðindenlik vardýr, kendiliðindenlik [sayfa 41] vardýr. Yetmiþlerde ve altmýþlarda (ve hatta 19. yüzyýlýn ilk yarýsýnda) Rus- yada grevler oldu, ve bunlara makinelerin vb.nin kendiliðinden tahribi eþlik etmiþti. Bu baþkaldýrmalarla karþýlaþtýrýldýðýnda doks- anlarýn grevleri, bu dönemde iþçi sýnýfý hareketinin yaptýðý ilerle- meyi belirtmesi ölçüsünde, bilinçli diye bile tanýmlanabilirdi. Bu da göstermektedir ki, kendiliðinden unsur, özünde, tohum halin- deki bir bilinçlenmeden baþka bir þey deðildir. Ýlkel baþkaldýrmalar bile, bilinçliliðin belli bir ölçüde uyanmýþ olduðunu ifade ediyordu. Ýþçiler, kendilerini ezen sistemin kalýcýlýðýna iliþkin çaðlar boyu sü- rüp gelen inançlarýný kaybediyorlardý... otoriteye kölece boyuneð- meyi kesin bir biçimde terkederek ortak direnmenin gereðini, * Raboçeye Dyelo , n° 10. Eylül 1901, s. 17-18. Ýtalikler Raboçeye Dyelo nundur. 35 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? anlamaya demeyeceðim ama, hissetmeye baþlýyorlardý. Ama bu gene de bir mücadele niteliðinden çok, umutsuzluk ve öç alma patlamalarý niteliðindeydi. Doksanlarýn grevleri, bilinçliliðin çok daha büyük parýltýlarýný açýða vuruyordu; belirli istemler ileri sürülmüþtü, grevin zamaný iyi seçilmiþti, baþka yerlerdeki durumlar ve örnekler üzerinde tartýþýlmýþtý vb.. Baþkaldýrmalar ezilenlerin sadece diren- meleriydi, oysa sistemli grevler tohum halindeki sýnýf mücadelesi- ni temsil ediyordu, ama yalnýzca tohum halindeki. Kendi baþlarýna alýndýklarýnda, bu grevler, salt sendika mücadeleleriydi, henüz so- syal-demokrat mücadeleler deðillerdi. Bunlar iþverenlerle iþçiler arasýnda uyanmaya baþlayan düþmanlýklarý gösteriyordu, ama isçi- ler, kendi çýkarlarýnýn, modern siyasal ve toplumsal sisteminin tü- müyle uzlaþmaz bir biçimde çatýþtýðýnýn bilincinde deðillerdi ve olamazlardý da, yani onlarýn bilinci henüz sosyal-demokrat bir bi- linç deðildi. Bu anlamda, doksanlarýn grevleri, baþkaldýrmalarla karþýlaþtýrýldýðýnda çok büyük bir ilerlemeyi temsil etmelerine karþýn, salt kendiliðinden bir hareket olarak kaldý. Ýþçiler arasýnda sosyal-demokrat bilincin olamayacaðýný [say- fa 42] söyledik. Bu bilinç onlara dýþardan getirilmeliydi. Bütün ülke- lerin tarihi göstermektedir ki, iþçi sýnýfý, salt kendi çabasýyla sadece sendika bilincini, yani sendikalar içerisinde birleþmenin, iþverenlere karþý mücadele etmenin ve hükümeti gerekli iþ yasalarýný çýkar- maya zorlamanýn vb. gerekli olduðu inancýný geliþtirebilir.*) Oysa sosyalizm teorisi, mülk sahibi sýnýflarýn iyi eðitim görmüþ temsilci- leri tarafýndan, aydýnlar tarafýndan geliþtirilen, felsefi, tarihsel ve iktisadi teorilerden doðup geliþmiþtir. Toplumsal konumlarýyla, mo- dern bilimsel sosyalizmin kurucularý Marx ve Engels de, burjuva aydýn tabakasýna mensupturlar. Tam ayný yolda, Rusyada sosyal- demokrasinin teorik öðretisi, iþçi sýnýfý hareketinin kendiliðinden geliþmesinden tamamen baðýmsýz olarak doðmuþtur; devrimci sos- yalist aydýn tabaka arasýndaki düþünce geliþmesinin doðal ve kaçý- nýlmaz bir sonucu olarak doðmuþtur. Sözünü etmekte olduðumuz dönemde, doksanlarýn ortalarýnda, bu öðreti yalnýzca Emeðin Kur- tuluþu grubunun tam olarak formüle ettiði programýný temsil et- * Sendikacýlýk [ trade - unionism ], kimilerinin sandýðý gibi, siyaseti tümüyle dýþtalamaz. Sendikalar her zaman bazý siyasal [ama sosyal-demokrat olmayan] ajitasyon ve mücadele yürütmüþ1erdir. Bir sonraki bölümde sendika siyaseti ile sosyal-demokrat siyaset arasýndaki ayrýlýðý ele alacaðýz. 36 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? mekle kalmamýþ, Rusyadaki devrimci gençliðin çoðunluðunu da kendi yanýna kazanmýþ bulunuyordu. Böylece, hem çalýþan yýðýnlarýn kendiliðinden uyanýþýna, on- larýn yaþam bilincine ve mücadele bilincine yönelik bir uyanýþýna, hem de sosyal-demokrat teoriyle silahlanmýþ ve iþçilere yönelmeye zorlanan devrimci bir gençliðe sahiptik. Buna iliþkin olarak, bu dönemin ilk sosyal-demokratlarýnýn ekonomik ajitasyonu büyük bir gayretle yürüttükleri halde (bu eylemlerinde, onlara, o zaman- lar hâlâ elyazmasý halinde bulunan Ajitasyon Üzerine adlý kitapçýðýn içerdiði gerçekten de yararlý görüþler kýlavuzluk [sayfa 43] etmektey- di), bunu tek görevleri olarak görmedikleri yolundaki çoðu kez unutulan (ve oldukça az bilinen) bir olguyu belirtmek özel önem taþýmaktadýr. Tersine daha baþýnda Rus sosyal-demokrasisi için genel olarak en uzak tarihsel görevleri, ve özel olarak da otokrasiyi devirme görevini koymuþlardý. Böylece, 1895in sonlarýna doðru Ýþçi Sýnýfýnýn Kurtuluþu Ýçin Mücadele Birliðini 38 kuran sosyal-de- mokratlarýn St. Petersburg grubu, Raboçeye Dyelo adýndaki bir ga- zetenin ilk sayýsýný hazýrladý. Bu sayý, 8 Aralýk 1895 gecesi grubun üyelerinden olan Anotoli Alekseyeviç Vaneyevin* evine yapýlan bir baskýnla jandarmanýn eline geçtiðinde basýma hazýr durumdaydý, böylelikle Raboçeye Dyelo nun ilk basýmý günýþýðýna çýkma fýrsatý- na kavuþamadý. Bu sayýnýn baþyazýsý (belki de otuz yýl sonra bir Russkaya Starina , 39 polis arþivlerinden bunu günýþýðýna çýkaracak- týr), Rusyadaki iþçi sýnýfýnýn tarihsel görevlerini özetliyor ve siyasal özgürlüklerin gerçekleþtirilmesini bu görevlerin baþýna koyuyordu. Bu sayý ayný zamanda Bakanlarýmýz Ne Düþünüyor?** baþlýðý al- týnda, polisin temel eðitim komitelerini ezmesini ele alan bir maka- leyi de içeriyordu. Bunlardan baþka St. Petersburgdan ve Rusyanýn baþka yerlerinden gelen mektuplar da (örneðin Yaroslavl Guberni- yasýndaki iþçilerin katliami 40 konusunda bir mektup) vardý. Doks- anlarýn Rus sosyal-demokratlarýnýn, eðer yanýlmýyorsak bu ilk ça- basý, tümüyle yerel, hele de ekonomik bir gazete deðildi, tersi- * A. A. Vaneyev, sürgünden önce hapisanede tek baþýna hücrede tutulduðu sýrada yakalandýðý veremden 1899da Doðu Sibiryada öldü. Yukardaki bilgilerin yayýnlanmasýný bu nedenle mümkün görüyoruz. Bu bilgilerin güvenilir olduðunu güvenle söylüyoruz; çünkü bu bilgiler, A. A. Vaneyev ile yakýn iliþkisi olan ve onu yakýndan tanýyan bir kiþi tarafýndan aktarýlmaktadýr. ** Bkz: Collected Works , Vol. 2, s. 87-92. -Ed. 37 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ne otokrasiye karþý grev hareketini devrimci hareketle birleþtirmeye ve gerici bilisizlik politikasý altýnda ezilen [sayfa 44] herkesi sosyal- demokrasinin saflarýna kazanmayý amaçlýyordu. Bu dönemin ha- reketinin durumuyla biraz olsun tanýþýklýðý olan hiç kimse, böyle bir gazetenin baþkentin iþçileri ve devrimci aydýn tabaka arasýnda sýcak bir karþýlýk göreceðinden ve yaygýn bir tirajý saðlayacaðýndan kuþku duyamazdý. Giriþimin baþarýsýzlýðý, sadece, bu dönemin sos- yal-demokratlarýnýn devrimci deneyim ve pratik eðitimden yoksun oluþlarý yüzünden zamanýn ivedi gereksinmelerini karþýlayamadýk- larýný göstermiþtir. Bunlar St. Peterburgski Raboþi Listok 41 için ve özellikle Raboçaya Gazeta ve 1898 ilkyazýnda kurulan Rus Sosyal- Demokrat Ýþçi Partisinin Bildirgesi için de söylenmelidir. Kuþkusuz, o zamanýn sosyal-demokratlarýný hazýrlýksýz olduklarý için kýnamak aklýmýzýn ucundan bile geçmez. Ama bu hareketin deneyiminden yararlanabilmek ve ondan pratik dersler çýkarabilmek için þu ya da bu eksikliðin nedenlerini ve önemini iyice anlamamýz gerekir. Bu nedenle, 1895-98 döneminde faal olan sosyal-demokratlarýn bir bölümünün (belki de hatta çoðunluðunun), haklý olarak, o zaman bile, kendiliðinden hareketin hemen baþýnda, en kapsamlý bir programla ve en militan taktiksel bir çizgiyle çýkmanýn olanaklý olduðunu düþündükleri olgusunu belirtmenin büyük önemi var- dýr.* Devrimcilerin çoðunluðunun [sayfa 45] eðitimden yoksun oluþu, bu tümüyle doðal olgu, herhangi bir özel korku yaratamazdý. Bir kez görevler doðru bir biçimde belirlenince, bir kez bu görevleri gerçekleþtirmek yolunda yinelenen giriþimler için enerji olunca, geçici baþarýsýzlýklar sadece küçük talihsizlikleri temsil ediyordu. Devrimci deneyim ve örgütsel yetenek elde edilebilecek þeylerdir, yeter ki bunlarý erde etme isteði olsun, yeter ki, eksiklikler kabul * Doksanlarýn sonlarýnýn sosyal-demokratlarýnýn faaliyetlerine karþý düþmanca bir tutum takýnan Ýskra , o sýralarda küçük istemler uðruna mücadeleden baþka herhangi bir çalýþma için koþullarýn bulunmadýðýný görmezlikten geliyor diye söylüyor ekonomistler Rus Sosyal-Demokrat Organlara Mektuplarýnda [ Ýskra , n° 12]. Yukarda verilen olgular, koþullarýn bulunmadýðý konusundaki tezin gerçeðe taban tabana karþýt olduðunu gösteriyor. Deðil sonlarýnda, doksanlarýn ortalarýnda bile, küçük istemlerin yanýnda öteki çalýþmalar için de koþullar vardý liderlerin yeterince eðitilmiþ olmalarý dýþýnda bütün koþullar vardý. Bizim, ideologlarýn, liderlerin yeterli eðitimden yoksun olduðumuzu içtenlikle kabul etmek yerine, ekonomistler, bütün suçu koþullarýn bulunmayýþýna, hiç bir ideologun hareketi saptýramayacaðý maddi ortamýn belirlediði yolun etkilerine yüklemeye çalýþýyorlar. Bu, kendiliðindenlik önünde kölece eðilmek deðil de nedir, ideologlarýn kendi kusurlarýna sevdalanmalarý deðil de nedir? 38 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? edilsin, devrimci eylemde bu eksikliklerin kabul edilmesi bunlarýn yarý yarýya giderilmesi demektir. Ama bu bilinç (ki bu, sözü edilen grubun üyeleri arasýnda çok canlý idi) sönmeye baþladýðýnda, eksikliklere erdemler olarak bakmaya hazýr, hatta kendiliðindenlik önünde kölece boyuneðiþ- lerine teorik bir temel bulmaya çalýþan kimseler ve hatta sosyal- demokrat organlar boygöstermeye baþladýðýnda, sadece ufak-tefek talihsizlikler olan þeyler, baþlýbaþýna talihsizlikler haline geldi. Bu eðilimden, içeriði yanlýþ olarak ve çok dar bir biçimde ekonomizm olarak nitelenen bu eðilimden, sonuçlar çýkarmanýn zamanýdýr. B. KENDÝLÝÐÝNDENLÝK ÖNÜNDE EÐÝLME RABOÇAYA MYSIL Kendiliðindenliðe bu boyuneðiþin yazýnsal ifadelerini ele al- madan önce, Rus sosyal-demokrasisindeki geleceðin iki çatýþan eðiliminin St. Petersburgda çalýþan yoldaþlar arasýnda hangi koþullar altýnda doðduðu ve büyüdüðüne ýþýk tutan (yukarda sözü edilen kaynak tarafýndan bize ulaþtýrýlan) þu ilginç olguyu belirtmek iste- riz. 1897nin baþýnda, sürgünlerinden hemen önce, A. A. Vaneyev ve birkaç yoldaþý, Ýþçi Sýnýfýnýn Kurtuluþu için Mücadele Birliðinin eski ve genç üyelerini biraraya getiren özel bir toplantýya katýl- dýlar. 42 Konuþmalarýn aðýrlýk noktasýný örgüt sorunlarý, özellikle de son biçimi ile Listok [sayfa 46] Rabotnika , n° 9-10, s. 46da 43 yayýn- lanmýþ olan iþçilerin karþýlýklý yardým fonu tüzüðü konusu oluþtu- ruyordu. Eski üyelerle (St. Petersburg sosyal-demokratlarý bunlarý alaya alarak dekabristler, olarak adlandýrýrlardý) genç üyeler (ki bunlar, daha sonra Raboçaya Mysýl çalýþmalarýna aktif olarak katýldýlar) arasýnda kesin ayrýlýklar hemen kendini gösterdi, ve arala- rýnda þiddetli tartýþmalar baþladý. Genç üyeler yayýnlanmýþ haliy- le tüzüðün temel ilkelerini savunuyorlardý. Eski üyeler birincil ge- reksinmenin bu olmadýðýný, ama Mücadele Birliðinin bütün deðiþik iþçi yardýmlaþma fonlarýnýn, öðrenci propaganda çevrelerinin, vb. baðlý olacaðý bir devrimciler örgütü halinde güçlendirilmesi gerek- tiðini savunuyorlardý. Hiç söylemeye gerek yok ki, tartýþma içinde bulunan taraflar, bu sýradaki anlaþmazlýklarýn, bir bölünmenin baþ- langýcý olduðunu kavramaktan uzaktýlar; tersine, bunlarý, tek baþýna ve raslansal þeyler olarak görüyorlardý. Bu olgu da gösteriyor ki, 39 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Rusyada da ekonomizm, eski sosyal-demokratlara karþý bir mü- cadele olmaksýzýn ortaya çýkmýþ ve yaygýnlaþmýþ deðildir (ki bu, bugünün ekonomistlerinin unutmak istedikleri bir þeydir). Ve eðer, esasýnda, bu mücadele, ardýndan belgesel izler býrakmamýþ ise, bunun tek nedeni o sýrada faaliyet gösteren çevrelerin üyeliðinin öylesine sürekli bir deðiþiklikten geçmesidir ki, hiç bir süreklilik saðlanamamýþ ve bunun sonucu olarak da görüþ ayrýlýklarý her- hangi bir belge ile kaydedilmemiþtir. Raboçaya Mysýl ýn kuruluþu ekonomizmi günýþýðýna çýkardý, ama bir çýrpýda deðil. Yeni eðilimin çeþitli kentlerdeki baþarýlarý ve baþarýsýzlýklarýnda raslantýnýn ne ölçüde olduðunu ve bunun ger- çekte ayrý bir eðilimi mi ifade ettiði, yoksa salt belli kimselerin eði- tim yoksunluðundan mi ileri geldiði konusunda, ne yeninin sa- vunucularýnýn ne de karþýtlarýnýn karar verebildikleri ve bunu yap- ma fýrsatýný gerçekten de bulamadýklarý zaman süresini [sayfa 47] anlayabilmek için, eylem koþullarýný ve Rus çalýþma gruplarýnýn çoðunluðunun kýsa ömürlü niteliðini somut bir biçimde kafamýzda canlandýrmamýz gerekir (bu, ancak, bunu bizzat yaþamýþ olanlarýn yapabilecekleri bir þeydir). Örneðin, Raboçaya Mysýl ýn ilk teksir edilmiþ kopyalarý sosyal-demokratlarýn büyük bir çoðunluðuna hiç bir zaman ulaþmadý, ve eðer ilk sayýsýndaki baþyazýya deðinebili- yorsak, bunun tek nedeni, yukarda belirtilen gazetelerden ve gaze- te projelerinden oldukça farklý olan bu yeni gazeteyi, hiç kuþkusuz, büyük bir gayretle, olduðundan fazla abartan V. Ý. 44 tarafýndan ya- zýlan bir makalede ( Listok Rabotnika , n° 9-10, s. 47 ve devami) yeniden yayýnlanmýþ olmasýdýr.* Raboçaya Mysýlýn tüm havasýný ve genel olarak ekonomizmi büyük bir açýklýkla ortaya koyduðu için, bu baþyazý üzerinde durmaya deðer. Mavi ceketlilerin 45 silahýnýn iþçi sýnýfý hareketini hiç bir za- man duraksatamayacaðýný belirttikten sonra, baþyazý, sözlerini þöyle sürdürüyor: ... iþçi sýnýfý hareketinin canlýlýðý, iþçilerin, sonunda, kendi yazgýlarýný liderlerinin ellerinden koparýp kendi ellerine al- malarý olgusundan ileri gelmektedir; bu temel tez daha sonra ay- * Gerçekten kaydetmek gerekir ki, Raboçaya Mysýl ýn Kasým 1898de ekonomizmin bütün yönleriyle açýklanmýþ olduðu bir sýradaki övgüsü, özellikle de yurtdýþýnda, çok kýsa bir süre sonra Raboçeye Dyelo nun yöneticilerinden biri olan V. Ý.nin ta kendisinden kaynaklanmýþtý. Ama yine de Raboçeye Dyelo , Rus sosyal-demokrasisi içinde iki eðilimin olduðunu yadsýmýþtý ve bugün bile yadsýmasýný sürdürmektedir! 40 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? rýntýlarýyla geliþtirilmektedir. Gerçekte, liderler (yani sosyal-demok- ratlar, Mücadele Birliðinin örgütleyicileri), denebilir ki, polis tarafýn- dan iþçilerin ellerinden koparýlýp alýnmýþtýr;* ama iþçiler liderlerine karþý mücadele ediyorlarmýþ gibi ve liderlerinin [sayfa 48] boyundu- ruðundan kendilerini kurtarýyorlarmýþ gibi gösterilmektedir! Devrim- ci örgütün güçlendirilmesi ve siyasal faaliyetin geniþletilmesi yönünden ileri adýmlar atma çaðrýsý yerine, tümüyle sendika müca- delesine geri çekilme çaðrýsý yapýlmýþtýr. Hareketin ekonomik te- melinin siysal ülküyü hiç bir zaman unutmama çabasýyla gölge- lendiði ve iþçi sýnýfý hareketinin parolasýnýn ekonomik koþullar için mücadele (!) ya da daha da iyisi iþçiler, iþçiler içindir paro- lasý olduðu ilân edildi. Grev fonlarýnýn hareket için öteki örgütler- den yüz kez daha yararlý olduðu (1897 Ekiminde söylenmiþ bu sözleri, 1897nin baþlangýcýnda genç üyelerle dekabristler arasýn- daki tartýþmayla kýyaslayýnýz) vb. açýklandý. Ýþçilerin kaymaðýna deðil, ortalamaya, iþçi yýðýnlarýna aðýrlýk vermeliyiz; siyaset her zaman itaatle ekonomiyi izler** vb. vb. gibi ucuz deyiþler, hareket tarafýndan çekilen ama çoðu durumlarda, ancak legal olarak orta- ya çýkan yayýnlardaki kadarýyla marksizm kýrýntýlarýyla tanýþýklýðý olan gençlik yýðýnlarý üzerinde, karþý durulmaz bir etki yaratan moda haline geldi. Siyasal bilinç, kendiliðindenlik Bay V. V.nin fikirlerini yi- neleyen sosyal-demokratlarýn kendiliðindenliði, bir rubleye bir kopek katmanýn her türlü sosyalizmden ve siyasetten daha deðerli olduðu ve gelecek kuþaklar için deðil de kendileri ve çocuklarý için savaþtýklarýný bilerek savaþmalarý gerektiði ( Raboçaya Mysýl , n° 1, baþyazý) yolundaki savlarla kandýrýlan iþçilerin kendiliðinden- liði tarafýndan tümüyle boðulmuþtu. Bu çeþit sözler, [sayfa 49] sosya- * Bu olayýn doðru olduðu þu ilginç olgu ile gösterilmektedir. Dekabristlerin yakalan- malarýndan sonra, hareketin ortaya çýkarýlmasýnýn ve tutuklamanýn dekabristlerle iþbirliði yapan bir grupla iliþkisi olan bir ajan-provakatör, diþçi N. N. Mihaylov tarafýndan saklandýðý haberi Schlüsselburg karayollarý iþçileri arasýnda yayýlýnca, iþçiler öylesine öfkeye kapýl- mýþlardý ki, onu öldürmeye karar verdiler. ** Bu alýntýlar Raboçaya Mysýl ýn ilk sayýsýndaki ayný baþyazýdandýr. Siyaset ve iktisat arasýndaki iliþkiler konusunda benzer görüþ1erl savunduðu için uzun zaman önce tutucu iþ1erin eski bir ustasý unvanýný almýþ olan gerçek Bay V. V.ye karþý marksistlerin yazýnsal bir savaþ yürüttüðü bir sýrada ekonomik materyalizmin acemice kabalaþtýrýlmasýný yine- leyip duran Rus sosyal-demokrasisinin V. V.lerinin sahip olduklarý teorik eðitim düzeyi bundan anlaþýlabilir? 41 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? lizme olan nefretleri içerisinde, Ýngiliz trade - union culuðunu kendi topraklarýna taþýmak ve iþçilere, katýksýz sendikal mücadeleye giriþmekle,* geleceðin bilmem hangi sosyalizmi için, bilmem han- gi kuþaklarý için deðil, kendileri ve çocuklarý için mücadele etmiþ olacaklarýný öðütlemeye çalýþan (Alman Sozial - Politiker i Hircsh gibi) Batý Avrupanýn burjuvazisinin her zaman gözde bir silahý olmuþtur. Ve þimdi de Rus sosyal-demokrasisinin V. V.leri, bu burjuva sözleri yinelemeye giriþmiþ1erdir. Bu noktada çaðdaþ ayrý- lýklarý, tahlilimizin bundan sonrasý için yararlý olacak üç durumu kaydetmek önemlidir.** Birincisi, yukarda deðindiðimiz siyasal bilincin kendiliðin- denlik tarafýndan boðulmasý da, kendiliðinden oldu. Bu bir sözcük oyunu gibi görünebilir, ama ne yazýk ki acý gerçek budur. Bu, biri- nin ötekine üstün geldiði, birbirlerine tamamen karþýt iki görüþ arasýndaki açýk bir mücadelenin bir sonucu olarak olmamýþtýr, bu, giderek daha çok eski devrimcinin jandarma tarafýndan koparý- lýp alýnmasý ve giderek daha çok sayýda Rus sosyal-demokrasisi- nin genç V. V.lerinin sahnede gözükmesi olgusu yüzünden olmuþtur. Bugünkü Rus hareketine katýlmýþ olanlar demeyeceðim, ama en azýndan onun havasýný koklamýþ olan herkes, durumun tamamen bu olduðunu pek iyi bilir. Ve eðer biz, yine de bu her- kesçe bilinen olgu konusunda okurun iyice açýklýða kavuþmasý yolunda fazla direniyorsak, ve eðer, daha da açýklýða kavuþturmak için Raboçeye Dyelo nun ilk basýmýndaki ve 1897nin baþýnda es- kiler ile gençler arasýndaki tartýþmalardaki [sayfa 50] olgularý akta- rýyorsak, bunu demokrasileriyle övünen kimselerin geniþ ka- muoyunun (ya da çok genç kuþaðýn) bu olgular konusundaki bili- sizliði üzerine spekülasyona girmelerinden ötürü yapýyoruz. Bu nok- ta üzerinde daha ilerde duracaðýz. Ýkincisi, ekonomizmin yazýnsal ifadesinin hemen baþlarýnda, iþçi hareketinin katýksýz ve yalýn yandaþlarýnýn, proleter mücade- * Almanlarýn da, katýksýz sendikal mücadeleyi savunma anlamýna gelen Nur - Ge- werkschaftler diye özel bir deyimleri var. ** Biz, çaðdaþ sözcüðünü, ikiyüzlülükle omuzlarýný silkip, þunlarý söyleyebileceklere yararlý olur diye vurguluyoruz: Raboçaya Mysýl a þimdi saldýrmak pek kolaydýr, ama bütün bunlar eski hikâye deðil mi? Raboçaya Mysýl ýn düþüncelerine tam boyuneðiþleri daha sonra tanýtlanacak olan böyle çaðdaþ ikiyüzlülere yanýtýmýz, mutato nomine de te fabula narratur dur [adýný deðiþtir, hikâye seni anlatýr -Ed.]. 42 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? le ile en yakýn organik iliþkilere ( Raboçeye Dyelo nun deyimi) ta- panlarýn, iþçi olmayan aydýn tabakanýn (sosyalist bir aydýn tabaka- nýn bile) karþýtlarýnýn, durumlarýný savunmak için katýksýz burjuva trade - unionculuðu tezlerine sýðýnmak zorunda kalmalarý gibi son derece ilginç bir durum bugünün sosyal-demokratlarý arasýnda egemen olan bütün ayrýlýklarý anlamak için çok tipik bir durum gözlemliyoruz. Bu, Raboçaya Mysýl ýn, daha hemen baþýnda bilin- çsiz olarak, Credonun programýný uygulamaya baþladýðýný göster- mektedir. Bu, ( Raboçeye Dyelo nun kavrayamadýðý bir þeyi) iþçi sýnýfý hareketinin kendiliðindenliðinin her türlü putlaþtýrýlmasýnýn, bilinçli unsurun sosyal-demokrasinin rolünün her türlü küçüm- senmesinin, bunu küçümseyenin onu isteyerek yapýp yapmamasýn- dan tamamen baðýmsýz olarak, iþçiler üzerinde burjuva ideolojisinin etkisini güçlendirmek anlamýný taþýdýðýný göstermektedir. Bütün bu ideolojinin öneminin abartýlmasý* konusunda, bilinçli unsu- run rolünün abartýlmasý** vb. konusunda sözedenler, katýksýz ve yalýn iþçi hareketinin, eðer iþçiler yalnýzca kendi yazgýlarýný liderle- rinin ellerinden kurtarýrlarsa, kendisi için baðýmsýz bir ideolojiyi geliþtirebileceðini ve geliþtireceðini düþünmektedirler. Ama bu de- rin bir yanýlgýdýr. Yukarda söylenenleri tamamlamak için, Karl Kau- tskynin Avusturya [sayfa 51] Sosyal-Demokrat Partisinin yeni program taslaðýyla ilgili olarak þu son derece doðru ve önemli sözlerini ak- taracaðýz.*** Revizyonist eleþtiricilerimizden pek çoðu, Marxýn, ekono- mik geliþme ve sýnýf mücadelesinin yalnýzca sosyalist üretimin ko- þullarýný yaratmakla kalmayýp, ayný zamanda, ve doðrudan doðruya onun gerekliliðinin bilincini [italikler K. K.nin] de yarattýðýný ileri sürdüðüne inanýrlar. Ve bu eleþtiriciler, Ýngilterenin, kapitalist geliþmenin en yüksek düzeyine ulaþtýðý bu ülkenin, bu bilince her- hangi baþka bir ülkeden daha uzak olduðunu öne sürerler. Tas- laða bakýldýðýnda, böylece çürütülen bu sözde ortodoks marksist görüþün Avusturya programýnýn taslaðýný hazýrlayan komitece de paylaþýldýðýný düþünmek mümkündür. Program taslaðýnda þöyle denmektedir: Kapitalist geliþme arttýkça, proletaryanýn sayýsý da * Ekonomistlerin Mektubu, Ýskra , n° 12. ** Raboçeye Dyelo , n° 10. *** Neue Zeit , 1901-02, XX. I, n° 3, s. 79. Kautskynin deðindiði komite taslaðý Viyana Kongresi tarafýndan [geçen yýlýn sonunda] ufak-tefek deðiþikliklerle kabul edildi. 46 43 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? artar, proletarya arttýkça kapitalizme karþý savaþa zorlanýr ve bu savaþa uygun duruma gelir. Proletarya sosyalizmin olabilirliði ve zorunluluðu bilincine ulaþýr. Demek oluyor ki, sosyalist bilinç, pro- leter sýnýf mücadelesinin zorunlu ve doðrudan bir sonucu olarak ortaya çýkar. Ama bu kesenkes yanlýþtýr. Elbette, bir öðreti olarak, sosyalizmin kökleri, týpký proletaryanýn sýnýf mücadelesi gibi, mo- dern ekonomik iliþkilerde bulunmaktadýr ve sosyalizm, ikincisi gibi kapitalizmin yýðýnlarda yarattýðý yoksulluk ve sefalete karþý müca- deleden ortaya çýkar. Ama sosyalizm ve sýnýf mücadelesi, yanyana doðar, birbirinden deðil; herbiri farklý koþullarda ortaya çýkar. Mo- dern sosyalist bilinç, yalnýzca derin bilimsel bilgi temeli üzerinde yükselebilir. Gerçekten de, modern iktisat bilimi, diyelim modern teknoloji kadar, sosyalist üretim için bir koþuldur, ve proletarya, ne denli isterse istesin, ne birini [sayfa 52] ne de ötekini yaratabilir; her ikisi de modern toplumsal süreçten ortaya çýkar. Bilimin taþýyýcýsý proletarya deðil, burjuva aydýn tabakadýr [italikler K. K.nin]: mo- dern sosyalizm, bu tabakanýn tek tek üyelerinin zihinlerinden kaynaklanmýþtýr, ve bunu entelektüel olarak daha geliþmiþ olan ve koþullarýn elverdiði yerlerde modern sosyalizmi proleter sýnýf mü- cadelesine sokan proleterlere iletenler de bunlar olmuþtur. Demek oluyor ki, sosyalist bilinç sýnýf mücadelesine dýþardan [ von aussen Hinein getragenes ] verilen bir þeydir, onun içinden kendiliðinden çýkan [ urwüchsig ] bir þey deðildir. Bu yüzdendir ki, eski Hainfeld programý pek haklý olarak, sosyal-demokrasinin görevinin, proleta- ryayý, konumunun bilinci ve görevinin bilinci ile doldurmak [aslýn- da: proletaryayý doyurmak] olduðunu söylemektedir. Eðer bilinç, sýnýf mücadelesinden kendi baþýna doðsaydý buna gerek olmazdý. Yeni taslak, bu önermeyi, eski programdan aynen almýþtýr ve bunu yukarda belirtilen önermeye iliþtirmiþtir. Ama bu, düþünce çizgisi- ni tümüyle koparmaktadýr... Çalýþan yýðýnlarýn hareketlerinin süreci içerisinde kendi baþlarýna formüle edecekleri baðýmsýz bir ideolojiden sözedilemeye- ceðine göre,* tek seçenek þu oluyor [sayfa 53] ya burjuva ideolojisi, * Elbette bu demek deðildir ki, böyle bir ideolojinin yaratýlmasýnda iþçilerin payý yoktur. Ama bunlar, iþçi olarak deðil, sosyalist teorisyenler olarak, Proudhonlar ve Weitlingler olarak katýldýlar; bir baþka deyiþle, bunlar, yapabildikleri zaman, yaþadýklarý çaðlarýn bilgisini þöyle böy-le kazanabildikleri ve bu bilgiyi þöyle böyle geliþtirebildikleri ölçüde, katýldýlar. Ama, iþçinin bun-da daha sýk baþarý gösterebilmesi için, genel olarak 44 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ya da sosyalist ideoloji. Ýkisi arasýnda bir orta yol yoktur (çünkü insanlýk üçüncü bir ideoloji yaratmamýþtýr ve ayrýca da sýnýf kar- þýtlýklarýyla parçalanmýþ bir toplumda sýnýf-dýþý ya da sýnýf-üstü bir ideoloji sözkonusu olamaz). Öyleyse, herhangi bir biçimde sosya- list ideolojiyi küçümsemek, ona birazcýk olsun yan çizmek , burju- va ideolojisini güçlendirmek anlamýna gelir. Kendiliðindenlikten çok sözedilmektedir. Ama iþçi sýnýfý hareketinin kendiliðinden geliþmesi, onun burjuva ideolojisine tabi olmasýna, Credo progra- mý doðrultusunda geliþmesine yolaçar; çünkü kendiliðinden iþçi sýnýfý hareketi, trade - union culuktur, Nur - Geurerkschaftlerei dir, ve trade - union culuk, iþçilerin burjuvaziye ideolojik köleliði demektir. Demek oluyor ki, görevimiz, sosyal-demokrasinin görevi, kendili- lindenliðe karþý savaþmak , iþçi sýnýfý hareketini burjuvazinin kanat- larý altýna sokmak yolundaki bu kendiliðinden trade - union cu çabadan uzaklaþtýrmak, ve devrimci sosyal-demokrasinin kanadý altýna sokmaktýr. Ýskra , n° 12de yayýnlanan ekonomist mektubun yazarlarý tarafýndan kullanýlan, en güçlü ideologlarýn iþçi sýnýfý hare- ketini maddi öðelerin karþýlýklý etkileþimi ve maddi ortamla belir- lenmiþ yolundan uzaklaþtýrma çabalarýnýn baþarýsýzlýða uðradýðý yo- lundaki sözleri, bu nedenle, sosyalizmden vazgeçmeyle ayný þey- dir. Eðer bu yazarlar, yazýn ve toplumsal faaliyet alanýna giren her- kesin yapmasý gerektiði gibi, ne söylediklerini korkusuzca, tutarlý bir biçimde ve derinlemesine deðerlendirebilselerdi, onlar için o iþe yaramaz kollarýný boþ göðüsleri üzerinde baðlamak ve eylem alanýný, iþçi sýnýfý hareketini en az direnme çizgisine doðru, yani burjuva trade - union culuðu çizgisine doðru çeken Struvelere, Pro- kopoviçlere, ya da bu hareketi kilise ve [sayfa 54] jandarma ideoloji- si çizgisine doðru çeken Zubatovlara terketmekten baþka yapa- caklarý bir þey kalmazdý. Almanya örneðini anýmsayalým. Lassalleýn Alman iþçi sýnýfý hareketine sunduðu tarihsel hizmet neydi? Bu hareketi ( Schulze - iþçilerin bilinç düzeylerini yükseltmek için her türlü çaba gösterilmelidir; iþçilerin kendilerini iþçi yazýnýnýn sýnýrlarý içerisinde yapay olarak hapsetmemeleri, genel yazýnda giderek artan bir biçimde ustalýk kazanmayý öðrenmeleri zorunludur. Kendilerini hapsetme- melidirler yerine hapsedilmemelidirler demek daha da doðru olacaktýr, çünkü iþçilerin kendileri de aydýnlar için yazýlan bütün þeyleri okumak istiyorlar ve okuyorlar, ve yalnýzca pek az [kötü] aydýn, iþçiler için fabrika koþullarý konusunda birazcýk þeyler söylemenin ve uzun zamandan beri bilinen bu þeyleri bir daha, bir daha yinelemenin yeterli olduðuna inanýr. 45 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? Delitsch ve benzerlerinin iyi yürekli yardýmlarýyla ), ilerlemeci tra- de - union culuk ve kooperatifçilik yolundan uzaklaþtýrýp, kendiliðin- den gitmekte olduðu yola çevrilmiþ olmasýydý. Böyle bir görevi yerine getirmek için kendiliðinden öðenin deðerinin küçümsen- mesinden, süreç olarak taktiklerden, unsurlarla ortam arasýndaki karþýlýklý etkileþimlerden, vb.den sözetmekten çok farklý bir þeyler yapmak gerekiyordu. Kendiliðindenliðe karþý amansýz bir mücade- le gerekiyordu, ve ancak birçok yýllarý kapsayan böyle bir mücade- leden sonradýr ki, örneðin Berlinin çalýþan halkýný ilerlemeci partinin bir dayanaðý olmaktan çýkarýp sosyal-demokrasinin en saðlam kal- elerinden biri haline getirmek, mümkün olabilmiþtir. Bu mücadele bugün bile (Alman hareketinin tarihini Prokopoviçten, felsefesini ise Struveden öðrenenlerin sanabilecekleri gibi) hiç bir biçimde bitmiþ deðildir. Þimdi bile Alman iþçi sýnýfý, deyim yerindeyse, bir sürü ideolojiler arasýnda parçalanmýþtýr. Ýþçilerin bir kesimi katolik ve monarþist sendikalar içerisinde örgütlenmiþtir; bir baþka kesimi Ýngiliz trade - union culuðunun burjuva müritleri tarafýndan kurulan Hirsch-Duncker sendikalarý 47 içerisinde örgütlenmiþtir; üçüncü ke- simi sosyal-demokrat sendikalar içerisinde örgütlenmiþtir. Son grup, geri kalanlardan çok daha kalabalýktýr, ama sosyal-demokrat ideo- loji bu üstünlüðü yalnýzca bütün öteki ideolojilere karþý kararlý bir mücadele vererek saðlayabilmiþtir ve böyle koruyabilecektir. Ama niye, diye soracaktýr okur, kendiliðinden hareket, en az direnme çizgisini izleyen hareket, burjuva ideolojisinin egemen- liðine yolaçýyor? Þu basit nedenle ki, [sayfa 55] burjuva ideolojisi kö- ken bakýmýndan sosyalist ideolojiden çok daha eskidir, çok daha geliþkindir, ve boy ölçüþemeyecek kadar daha çok yayýlma olanak- larýna sahiptir.* Ve herhangi bir ülkede sosyalist hareket ne denli genç ise, sosyalist olmayan ideolojiyi güçlendirme yolundaki bütün giriþimlere karþý o denli gayretli mücadele verilmeli, ve iþçiler o * Ýþçi sýnýfýnýn kendiliðinden sosyalizme çekildiði sýk sýk söylenir. Bu, sosyalist teorinin iþçi sýnýfýnýn sefaletinin nedenlerini, baþka herhangi bir teoriden daha kötü ve daha doðru bir biçimde ortaya çýkarmýþtýr, ve bu nedenden ötürü, iþçiler bunu çok kolaylýkla özümlerler, ama yeter ki bu teori kendiliðindenliðe varmasýn, yeter ki bu teori kendini kendiliðindenliðe baðlý kýlmasýn. Çoðu kez, buna, garanti gözüyle bakýlýr. Ama Raboçeye Dyelo nun unuttuðu ve çarpýttýðý da iþte budur. Ýþçi sýnýfý kendiliðinden sosyalizme doðru çekilir; ne var ki, en yaygýn [ve sürekli olarak ve çeþitli biçimler altýnda canlandýrýlan] burjuva ideolojisi, kendisini, iþçi sýnýfý üzerinde kendiliðinden daha da büyük ölçüde, kabul ettirir. 46 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? denli kararlý bir biçimde, bilinçli unsurun abartýlmasý vb.ye karþý feryat eden kötü danýþmanlara karþý uyarýlmalýdýr. Ekonomist mek- tubun yazarlarý, Raboçeye Dyelo ile birlik içinde, hareketin ço- cukluðunun özelliði olan hoþgörüsüzlüðe sövüp saymaktadýr. Buna bizim yanýtýmýz þudur: evet, hareketimiz gerçekten de çocukluk dönemindedir, ve onun daha hýzla büyümesini saðlamak için, ken- diliðindenliðe yaltaklanmalarýyla onun büyümesini geciktirenlere karþý hoþgörüsüzlükle dolu olmalýdýr. Hiç bir þey, çok uzun süre önce mücadelenin her türlü kesin aþamalarýný geçirmiþ olan ustalar olma havasýna bürünmemiz kadar gülünç ve zararlý ola- maz. Üçüncüsü, Raboçaya Mysýl ýn ilk sayýsý ekonomizm teri- minin (elbette ki, biz, bu ifade þu ya da bu yolda kendini kabul ettirmiþ olduðuna göre, onun terkedilmesini önermiyoruz) bu yeni akýmýn gerçek niteliðine tam olarak uymadýðýný gösteriyor. Raboça- ya Mysýl , siyasal mücadeleyi tümden reddetmiyor; ilk sayýsýnda yayýmlanan iþçilerin yardým sandýðýnýn tüzüðü, hükümete karþý [say- fa 56] mücadele etmekten sözetmektedir. Ne var ki, Raboçaya Mysýl siyasetin ekonomiyi itaatle izlediðine inanmaktadýr ( Raboçeye Dyelo , programýnda Rusyada ekonomik mücadelenin siyasal mü- cadeleden, herhangi baþka bir ülkeden çok daha fazla ayrýlamaz olduðunu ileri sürdüðünde bu tezi deðiþikliðe uðratmaktadýr). Eðer siyasetten kastý sosyal - demokrat siyaset ise , o zaman Raboçaya Mysýl ve Raboçeye Dyelo nun tezleri baþtanbaþa yanlýþtýr. Ýþçilerin ekonomik mücadelesi (ayrýlmaz olmamakla birlikte) burjuva siya- setiyle, kilise siyasetiyle, vb., görmüþ olduðumuz gibi çoðu kez iliþ- kilidir. Eðer siyasetle, sendika siyasetini, yani bütün iþçilerin, hükü- metin, içerisinde bulunduklarý durumu ortadan kaldýrmayan, yani emeðin sermayeye baðýmlýlýðýný yoketmeyen, ama bu koþullarýn ortaya çýkardýðý sýkýntýlarý hafifleten önlemler almasýný saðlamak yolundaki ortak çabalarýný kastediyorsa, Raboçeye Dyelo nun tez- leri doðrudur. Bu çaba, sosyalizme karþý olan Ýngiliz trade - union- cularýnýn, katolik iþçilerin, Zubatov iþçilerinin, vb. gerçekten de ortak özelliðidir. Siyaset vardýr, siyaset vardýr. Böylece görüyoruz ki, Raboçaya Mysýl siyasal mücadelenin kendiliðindenliðine , bilinçsiz- liðine boyuneðdiði ölçüde, siyasal mücadeleyi yadsýmýyor. Bizzat iþçi sýnýfý hareketinden kendiliðinden çýkan siyasal mücadeleyi (da- ha doðrusu iþçilerin siyasal istek ve istemlerini) tümüyle kabul 47 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? ederken, sosyalizmin ve Rusyanýn günümüz koþullarýnýn genel gö- revlerine uygun düþen özel bir sosyal - demokrat politikanýn baðým- sýz olarak ortaya çýkarýlmasýný kesenkes reddediyor. Daha ilerde Raboçeye Dyelo nun da ayný yanýlgýlara düþtüðünü göstereceðiz. C. ÖZ KURTULUÞ GRUBU 48 VE Raboçeye Dyelo Raboçaya Mysýl ýn birinci sayýsýndaki pek az bilinen ve þimdi hemen hemen unutulmuþ olan baþyazý üzerinde [sayfa 57] uzun uza- dýya durmamýzýn nedeni, bu yazýnýn, sonralarý bir sürü derecikler halinde günýþýðýna çýkmýþ olan o genel düþünce selinin ilk ve en çarpýcý ifadesi olmasýdýr. V. Ý., Raboçaya Mysýl ýn ilk sayýsýný ve baþyazýsýný överken, yazýnýn, keskin ve ateþli bir üslupla yazýlmýþ olduðunu söylemekte haklýydý ( Listok Rabotnika , n° 9-10, s. 49). Yeni bir þey söylediðine inanan inançlý herkes, ateþli bir üslupla yazar ve görüþlerini yüreklilikle belirtir ve savunur. Ancak iki tarafý idare edenler ateþli üsluptan yoksundurlar; ancak böyleleri, bir gün Raboçaya Mysýl ýn ateþini överken, ertesi gün onun hasýmla- rýnýn ateþli polemiðine saldýrabilirler. Raboçaya Mysýl ýn Özel Eki üzerinde durmayýp (ilerde ekonomistlerin düþüncelerini en tutarlý biçimde ifade eden bu ya- pýtý inceleme fýrsatýný bulacaðýz), Ýþçilerin Öz Kurtuluþu Grubunun Çaðrýsýna (Mart 1899, Londrada yayýnlanan Nakanune 49 , n°, 7, Temmuz 1899da yeniden basýlmýþtýr) kýsaca deðineceðiz. Çaðrýyý kaleme alanlar, haklý olarak Rusya iþçilerinin daha yeni yeni uyan- makta olduklarýný , çevrelerine henüz bakýndýklarýný, ve elde et- tikleri ilk mücadele araçlarýna içgüdüyle sarýldýklarýný söylemek- tedirler. Ama bununla birlikte, içgüdüyle olan bir þeyin, sosyalistle- rin yardýma koþmalarýný gerektiren bilinçsiz (kendiliðinden) bir þey olduðunu, modern toplumda elde edilen ilk mücadele aracýnýn her zaman sendikal mücadele aracý olacaðýný, ve ilk elde edilen ideolojinin de burjuva (sendika) ideolojisi olacaðýný unutarak, bund- an Raboçaya Mysýl ýn varmýþ olduðu ayný yanlýþ sonuçlarý çýkar- maktadýrlar. Ayný þekilde, bu yazarlar, siyaseti reddetmiyorlar, sadece (sadece!) Bay V. V.nin siyasetin üstyapý olduðu, ve bund- an ötürü de, siyasal ajitasyonun iktisadi mücadele uðruna yapýlan ajitasyonun üstyapýsý olmasý gerektiði; ve bu siyasetin bu mücade- 48 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? le temeline dayanmasý ve onu izlemesi [sayfa 58] gerektiði yolundaki görüþlerini yineliyorlar. Raboçeye Dyelo ya gelince, bu gazete, faaliyetine ekono- mistleri savunmakla baþlamýþtýr. Ýlk sayýsýnda (n° 1, s. 141-142), ünlü broþüründe* ekonomistleri uyaran Akselrodun, hangi genç arkadaþlarý kastettiðini bilmediðini iddia ettiði zaman, düpedüz gerçeðe aykýrý konuþmuþtur. Bu gerçeðe aykýrý beyan üzerine, Ak- selrod ve Plehanovla giriþtiði polemikte, Raboçeye Dyelo kimle- rin sözkonusu edildiðini bilmiyormuþ gibi görünerek, yurtdýþýndaki bütün genç sosyal-demokratlarý, bu haksýz suçlamaya karþý savun- mak isteðini teslim etmiþtir. (Suçlama, Akselrodun ekonomistle- re yönelttiði dargörüþlülük suçlamasýydý.) 50 Gerçekte bu suçlama tamamen haklýydý, ve Raboçeye Dyelo , suçlamanýn, baþkalarýyla birlikte kendi yazýkurulunun bir üyesi olan V. Ý.yi de hedef aldýðýný çok iyi biliyordu. Geçerken belirteyim ki, bu polemikte, Rus Sos- yal-Demokratlarýn Görevleri ** baþlýklý broþürümün yorumlanmasý konusunda, Akselrod tamamen haklýydý ve Raboçeye Dyelo da ta- mamen hatalýydý. Broþür, 1897de Raboçaya Mysýl ýn çýkmasýndan önce, yukarda niteliðini belirttiðim St. Petersburg Mücadele Bir- liðinin ilk eðiliminin egemen olduðunu haklý olarak sandýðým bir sýrada yazýlmýþtý. Ve bu eðilim, hiç deðilse, 1898in ortalarýna kadar egemendi. Onun için Raboçeye Dyelo nun ekonomizmin varlýðýný ve tehlikesini yadsýyabilmek için, 1897-1898de St. Petersburgda, ekonomist görüþler tarafýndan safdýþý edilmiþ görüþleri açýklayan bir broþürü dayanak olarak göstermeye hakký yoktu.*** Ama, Raboçeye Dyelo , ekonomistleri savunmakla [sayfa 59] * Rus Sosyal-Demokratlarýnýn Bugünkü Görev ve Taktikleri , Cenevre 1898. Raboçaya Gazeta ya 1897de yazýlmýþ iki mektup. ** Bkz: Collected Works , Vol. 2, s. 323-51. -Ed. *** Raboçeye Dyelo , gerçeðe aykýrý ilk sözünü [P. Akselrodun hangi genç arkadaþlarý kastettiðini bilmiyoruz] savunurken buna bir ikincisini ekledi, Yanýtýnda þöyle yazýyordu: Görevler in eleþtirisinin yayýnlanmasýndan bu yana, bazý Rus sosyal-demokratlarý arasýnda sadece ekonomik tek yanlýlýða doðru eðilimler belirdi ya da azçok açýk olarak perçinlendi; bu eðilimler, hareketimizin, Görevlerde anlatýlan durumundan geriye doðru bir adýmý temsil eder. [s. 9.] Bu, 1900de yayýnlanan Yanýt taydý. Oysa Raboçeye Dyelo nun 1. sayýsý [eleþtiriyle birlikte] 1899 Nisanýnda yayýnlanmýþtýr. Acaba ekonomizm, gerçekten de, yalnýzca 1899da mý ortaya çýkmýþtýr? Hayýr, Rus sosyal-demokratlarýn ekonomizme karþý protestolarý, ilk kez olarak, 1899da yayýnlanmýþtýr. [ Credo ya Karþý Protesto.] Raboçeye Dyelo nun da çok iyi bildiði gibi ekonomizm 1897de doðmuþtur, çünkü V. Ý., Raboçaya Mysýl ý daha Kasým 1898 de övmekteydi. [Bkz: Listok Rabotnika no 9-10.] 49 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? kalmadý, kendisi de durmadan ayný temel hatalara düþtü. Bu fikir karýþýklýðýnýnýn kaynaðý, Raboçeye Dyelo nun programýnýn þu tezi- ne getirilen yorumun bulanýklýðýnda aranmalýdýr: Birliðin görevle- rini ve yayýn faaliyetinin niteliðini esas olarak belirleyecek olan [ita- likler bizim] Rus yaþantýsýnýn en önemli olayý, bizce, son yýllarda ortaya çýkmýþ olan yýðýnsal iþçi sýnýfý hareketidir [italikler Raboçeye Dyelo nun]. Yýðýn hareketinin çok önemli bir olay olduðu tartýþma götürmez. Ama sorunun özü, yýðýnsal iþçi sýnýfý hareketinin görev- leri belirleyeceði sözünün nasýl anlaþýlacaðýndadýr. Bu, iki þekilde yorumlanabilir. Bu, ya bu hareketin kendiliðindenliði önünde boyu- neðmek, yani sosyal-demokrasinin rolünü iþçi sýnýfý hareketine tabi duruma indirgemektir (ki, Raboçaya Mysýl , Öz Kurtuluþ Grubu ve öteki ekonomistler, bunu böyle yorumlamaktadýrlar), ya da bu, yýðýn hareketinin karþýmýza yeni teorik, siyasal ve örgütsel görevler, yýðýn hareketinin ortaya çýkmasýndan önceki dönemde bizim için doyurucu olabileceklerden çok daha karmaþýk görevler çýkardýðý anlamýna gelmektedir. Raboçeye Dyelo birinci yoruma eðilim gös- termiþtir ve hâlâ göstermektedir; çünkü bu gazete, yeni görevler hakkýnda, belirli hiç bir þey söylemeyip ve bu yýðýn hareketi, san- ki önümüze koyduðu görevleri açýkça anlama ve onlarý yerine ge- tirme zorunluluðundan bizi kurtarýyorcasýna savlar ileri sürüp dur- muþtur. Bu bakýmdan, Raboçeye Dyelo nun, otokrasinin [sayfa 60] devrilmesi görevini, iþçi sýnýfý hareketinin birinci görevi olarak ka- bul etmenin olanaksýz olduðunu düþündüðünü, ve bu görevi (yýðýn hareketi adýna) kýsa vadeli siyasal istemler uðruna mücadele dere- kesine düþürdüðünü belirtmemiz yeter (Yanýt, s. 25). Raboçeye Dyelo nun editörü B. Kriçevskinin bu gazetenin n° 7de yayýnlanan ve ayný hatalarý yineleyen Rus Hareketinde Ýk- tisadi ve Siyasal Mücadele baþlýklý makalesi* üzerinde durmaya- * Örneðin bu makalede, siyasal mücadelede Aþamalar Teorisi, ya da Ürkek Zikzaklar teorisi þöyle ifade edilmektedir: Nitelikleri gereði bütün Rusyayý kapsayan siyasal istemler, buna karþýn, ilk zamanlarda [bunlar 1900un Aðustosunda yazýlmýþtýr!] iþçilerin belirli tabakasýnýn [ aynen böyle !] iktisadi mücadelede þu deneyime denk düþme- lidir. Siyasal ajitasyona ancak [!] bu deneyimden hareket edilerek giriþilebilir ve giriþilme- lidir, vb. [s. 11]. Dördüncü sayfada, kendisine göre tamamen haksýz olan ekonomist sapma suçlamalarýna karþý dikilen yazar, dokunaklý bir biçimde þöyle haykýrýyor: Marxýn ve Engelsin teorilerine uygun olarak, bazý sýnýflarýn iktisadi çýkarlarýnýn tarihte belirleyici bir rol oynadýðýný, ve bunun sonucu olarak , özellikle proletaryanýn iktisadi çýkarlarý uðruna mücadelesinin, onun sýnýf olarak geliþmesinde ve kurtuluþu uðruna mücadelesinde 50 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? rak doðrudan doðruya Raboçeye Dyelo , n° 10a geçeceðiz. Elbette ki, Kriçevski ve Martinovun Zarya ve Ýskra ya karþý yönelttikleri çeþitli itirazlar üzerinde ayrýntýlý olarak duracak deðiliz. Biz burada, sadece, Raboçeye Dyelo , n° 10un dayandýðý ilkelerin temelleriyle ilgilenmekteyiz. Þu halde, Raboçeye Dyelo nun aþaðýda sunulan iki önerme arasýnda taban tabana karþýt bir çeliþki görmesi garip olgusunu incelemeyeceðiz: [sayfa 61] Sosyal-demokrasi kendi elini-kolunu baðlamaz, eylemler- ini daha önceden tasarlanmýþ herhangi bir planla ya da siyasal mücadele yöntemiyle sýnýrlandýrmaz; partinin elinde bulunan güçle- re denk düþtüðü sürece bütün mücadele araçlarýný benimser vb.. ( Ýskra , n° 1.)* Bir de þu önerme: ... Her koþul altýnda ve her an, siyasal mücadeleye giriþ- mekte ustalaþmýþ güçlü bir örgüt olmadan, saðlam ilkelerle aydýn- lanmýþ ve azimle yürütülen, taktik diye adlandýrýlmaya layýk o sis- temli eylem planýndan sözedilemez. ( Ýskra , n° 4.) ** Akla-uygun olmak koþuluyla, bütün mücadele araçlarýný, bütün mücadele plan ve yöntemlerini ilke olarak kabul etmek ile belirli bir siyasal anda sýký sýkýya uygulanan bir plan gereðince ha- reket yönünü belirleme istemini birbirine karýþtýrmak, eðer taktik- ten sözediyorsak, hastalýklarý tedavi etmenin çeþitli yöntemlerinin tip tarafýndan tanýnmasý ile belli bir hastalýða belli bir tedavi yönte- minin uygulanmasý gereðini birbirine karýþtýrmayla ayný þeydir. Ama gerçek þu ki, Raboçeye Dyelo nun kendisi de, bizim kendiliðinden- liðe boyuneðme diye adlandýrdýðýmýz bir hastalýða tutulmuþtur, ve bu hastalýk için her türlü tedavi yöntemini reddetmektedir. Onun özellikle büyük önem taþýdýðýný hangi sosyal-demokrat bilmez? [italikler bizim.] Burada, Bunun sonucu olarak , sözcüklerinin hiç yeri yoktur. Ýktisadi çýkarlarýn belirleyici bir rol oynamasýndan, hiç de iktisadi [yani sendika] mücadelenin özellikle büyük önem taþýdýðý sonucu çýkartýlamaz ; çünkü sýnýflarýn en temel, belirleyici nitelikte çýkarlarý, genel olarak ancak köklü siyasal deðiþiklikler sonucu tatmin edilebilir; ve özel olarak da, proletaryanýn temel iktisadi çýkarlarý ancak burjuvazinin diktatörlüðünün yerine proletarya diktatörlüðünü koyacak siyasal bir devrimle tatmin edilebilir. B. Kriçevski, Rus Sosyal-Demokrasisinin V. V.lerinin [siyaset iktisattan sonra gelir vb. yolundaki] savlarýný ve Alman sosyal-demokra- sisinin bernþtayncýlarýnýn savlarýný yinelemektedir. [Örneðin Woltmann da benzer savlarla, iþçilerin siyasal devrimi düþünmeden önce ekonomik iktidarý ele geçirmekle iþe baþla- malarý gerektiðini tanýtlamaya çalýþýyordu.] * Bkz: Collected Works , Vol. 4, s. 370-371. -Ed. ** Bkz: ibid., Vol. 5, s. 18. Ed. 51 V. Ý. Lenin Ne Yapmalý? için bu gazete plan-olarak-taktiklerin marksizmin özüyle çeliþtiði (n° 10, s. 18) yolunda, taktiklerin Yüklə 0,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|