Neft maşinqayirma klasteri: beynəlxalq təCRÜBƏNİn təDQİQİ
Yüklə 499,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
39
31. Beynəlxalq standartlar üzrə (ASME, API) ən azı 5 mütəxəssisin hazırlanması (təlimi və akkreditasiyası) məsələsinə baxmaq [11]. 2011-ci ilin iyulun sonunda Qazaxıstanın neft maşınqayırması özü üçün yeni seqmentin yaradılmasına başlamışdır. Kurık dənizkənarı qəsəbədə “Yersay Kaspian Kontraktors” MMY-nın tərsanəsində ilk dəfə respublikanın maşınqayırma güclərinin istifadə edilməsilə qazma dəniz qurğusunun tikintisinin başlanılması mərasimi baş tutmuşdur. Qurğu dənizin dərinliyi 2,5-5,5 m olan dayazlıqda işləyə bilər və 6000 m-dək quyuları qaza bilər. Onun yaradılması respublikada bu tip qurğuların hələ olmadığını nəzərə alaraq qazaxıstan şelfinin kəşfiyyatını güclü yüngülləşdirəcəkdir. Xəzər dənizinin Qazaxıstan sektorunun (XDQS) mənimsənilməsi böyük karbohidrogen ehtiyatlarının (neft ekvivalentinin 8 mlrd. tonundan çox) olduğundan dünya neft icmasında çox cəlbedici, lakin regionun ekoloji həssaslılığı, dayazlıqda işin çətinliklər və yüksək texnoloji sahəvi avadanlığın istehsalının beynəlxalq mərkəzlərindən uzaq olduğu səbəbindən texniki çətin biznes hesab edilir. Lakin indi aydın olur ki, ən azı bu problemlərin hissəsi keçmişə gedir, çünki
proqnoz ehtiyatları 120 mlyn. tonla perspektivli Jambıl dəniz sahəsinin mənimsənilməsi layihəsində KMQ-nın tərəfdaşı koreya şirkətlərinin konsorsiumu çıxış edir. 2008-ci ilin may ayında imzalanmış Prinsiplər haqqında razılaşma (PHR) üzrə KMQ koreya konsorsiumuna nəinki blokun kəşfiyyatına müqaviləsində öz iştirakının 27%-ni, hətta qazma qurğusunun tikintisini maliyyələşdirmək öhdəliyini ötürmürdür. Özünü qaldıran qazma qurğusu (ÖQQ) Jambılda işləyəndən sonra Qazaxıstan öz mülahizəsinə görə onu digər layihələrdə istifadə edə biləcəkdir. Koreyadan tərəfdaşların iştirakı ilə layihə Astananın neftqaz sahəsində indiki dəniz investisiya siyasətinin bir sıra vacib təmayüllərini özündə təmərküzləşdirir – o xarici şirkətləri nəinki karbohidrogen ehtiyatlarının mənimsənilməsi, hətta milli 40
sənayenin texnoloji yüksəlişinə də cəlb edilməsinə əsaslandırılmışdır. Bu isə Qazaxıstanın dəniz layihələrinin bütün iştirakçılarına sərfəlidir. Tikintisini koreya konsorsiumu ödədiyi ÖQQ Qazaxıstan offşor layihələrində öz xarici tərəfdaşlarının köməyilə xəzər şelfinin kəşfiyyatı üçün yaradan bütöv dəniz qazma “armadasına” başlanğıc verəcəkdir. 2011-ci ilin martında KMQ və norveç şirkəti Statoil Abay bloku üzrə PHR imzalamış və sənədin şərtlərindən biri – layihə üçün qazaxıstan şelfində növbəti istifadəsi ilə investorun ÖQQ-ni tikmək öhdəliyidir.
sənayeyə onları qazaxıstan təchizatçılarının xarici tərəfdaşları gətirmişdir. Məsələn, Jambıl üçün ÖQQ qurğusunun podratçısı – “Yersay Kaspian Kontraktors” (YKK) – “EPC Holdinqs” və Saipem International B.V. bərabər payları ilə təsis edilən qazaxıstan-italiya BM, Şimali-Xəzər konsorsiumunun iştirakçısı Eni italiya konserninin qızıdır. Müəssisə uzun müddət Şimali-Xəzər konsorsiumun operatoru ilə (əvvəl Agip КСО, indi isə North Caspian Operating Co.) müqavilələr üzrə işləmiş, onun üçün fakel, boru estakadaları tikmiş, modulların sahilyanı komplektasiyasında iştirak etmişdir. Sadədən daha mürəkkəblərə inkişaf edən bu layihələr müəssisəyə birinci növbədə öz texnoloji potensialının əsasını yaratmaq, sonra isə fəaliyyətin yeni mərhələsinə indiki çıxışına köməklik göstərmişdir. YKK-nın nümunəsi dəniz neft maşınqayırmanın istehsalata çevrilməsi mənasında unikal olsa da, lakin qazaxıstan servis müəssisələri arasında kifayət qədər vüsət almışdır. Onların inkişafına həm xarici həmkarlar, həm də şelfdə fəaliyyət göstərən yeraltı sərvətlərin istifadəçiləri ilə tərəfdaşlıq kömək edir. Bu təmayülün farvaterini Şimal-Xəzər konsorsiumu (ŞXK) açır. 1997-ci ilin oktyabrında imzalanmış Qazaxıstan hökümətilə Məhsulun bölüşdürülməsi haqqında müqavilə üzrə Beynəlxalq Şimal-Xəzər konsorsiumu 5,6 min kv. km. sahəsi ilə lisenziyalı ərazini mənimsəyir. Keçən əsrin əvvəlində yeraltı sərvətin istifadəçisi bir neçə karbohidrogen yataqları, o cümlədən Xəzər regionunda iri
41
neftqazkondensat Kaşaqanı açmışdır. Onun maye karbohidrogenlərin qeoloji ehtiyatları 4,85 mlrd. ton və 800 mlrd. kub qazla qiymətləndirilir. Kaşaqanın işlənib hazırlanmasına hazırlıq unikal texnologiya, yüksək sinifli avadanlıq, bütün iştirakçılardan böyük peşəkarlıq tələb edir. İşlənib hazırlanmasının daha ciddi problemləri 770 atm. yüksək plastdaxili təzyiq və kaşaqan neftinin temperaturu (Selsi üzrə 110-120 dərəcə), həmçinin kükürdün yüksək tərkibi ilə əhəmiyyətli qaz amilidir. Məhsuldar kollektor 4200 m. dərinliyində yerləşir və bu hal həmçinin ehtiyatların mənimsənilməsini çətinləşdirir. Yatağı hasilata hazırlayaraq xarici və personalın 80%-indən çox təşkil edən qazaxıstan neftçiləri Xəzər regionunda iri neftqaz yatağının mənimsənilməsinin unikal təcrübəni əldə etmişdir. Onun əsas yatağı Kaşaqanın sənaye işlənməsinə fəal hazırlıq başlayanda beş il ərzində investor (ŞXK) 400-dən çox qazaxıstan şirkətləri üçün təqribi 160 seminar keçirmişdir. Bu görüşlər yerli təchizatçılara beynəlxalq servis müqavilələr, biznesin təşkili qaydalar və məhsul standartları dünyasına portal açmışdır. Və bir çox qazaxıstan şirkətləri nəinki dünya səviyyəsində öz işləmək qabiliyyətini sübut etmiş, hətta xarici həmkarlar üçün arzu olunan tərəfdaş olmuşdur. Beləliklə, 52 qazaxıstan şirkəti ŞXK-nın köməyilə ISO, ASME, API beynəlxalq standartları almış, 51 firma isə birgə müəssisələr yaratmışdır. Onlardan bir çoxu Qazaxıstanda konsorsiumu sifarişlərini formalaşdıran xidmət, avadanlıq və material bazarının iştirakçıları olmuşdur. Neftin hasilatına indiki onillik müddətində birinci növbədə Kaşaqanda, sonra isə Xəzərin qazaxıstan sektorunun digər yataqlarında da başlanılması respublikanın karbohidrogen sahəsinin keyfiyyətinin dəyişdirilməsi deməkdir. Ölkə XDQS-ın tam həcmli mənimsənilməsinə keçir və istehsalatın sərhədləri dəniz dərinliklərinə vüsət alır. On beşdən çox olan offşor layihələrini ticarət, infrastruktur və digər problemlər əhatə etməməsi üçün onlara etibarlı sahil bazası lazımdır. O yaradılır: yeraltı sərvətlərin istifadəçilərini xidmət və avadanlıqla dəstəkləyən müəssisələrə yeniləri qoşulur. Respublikanın 2010-2014-cü illərə sürətləndirilmiş sənaye- innovasiya inkişafı üzrə Dövlət proqramı və onunla əlaqədar 2011-2015-ci illərə Yüklə 499,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|