Neft maşinqayirma klasteri: beynəlxalq təCRÜBƏNİn təDQİQİ
Yüklə 499,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Maşınqayırmanın lokallaşma əmsalı
- Adambaşına maşınqayırma istehsalının əmsalı
- Maşınqayırma ixtisaslaşmasının əmsalı
5
Beləliklə, Azərbaycanda neft maşınqayırma sahəsi və klasterlərin yaradılması xüsusi əhəmiyyətə malik olduğundan müvafiq sahədə beynəlxalq təcrübənin tədqiqi və aidiyyəti üzrə işlənib hazırlanacaq tövsiyələrdə təcrübədən istifadə edilə bilməsini şərtləndirmişdir.
1.1. Rusiya Federasiyası
1.1.1. Tümen vilayətində neftqaz maşınqayırma və servis klasterinin reallıqları və inkişaf perspektivləri [15] Sərt iqlim şəraitində vilayətin şimalında neftqaz hasilat kompleksinin inkişafının ehtiyacı blok-komplekt avadanlığın istehsalı üzrə maşınqayırma istehsalatının yaradılmasını tələb
etmiş və
vilayətin Cənubunda “Sibkomplektmontaj”, “Neftemaş” və s. yaradılmışdır. XX-ci əsrin 80-90-cı illərində inkişaf edən bazar münasibətləri hazırda “Zapsibqazprom” holdinqə inteqrasiya edilmiş ixtisaslaşdırılmış tikintinin ehtiyaclarının təmin edilməsinə yönələn maşınqayırma və digər sahələrin bir sıra yeni müəssisələrini yaratmışdır. Lakin 90-cı illərdə maşınqayırmanın klaster ixtisaslaşmasının vektorunun dəyişilməsinin əsas katalizatoru vilayətin iqtisadiyyatının baza sektorunun müvafiq ehtiyacları olmuşdur ki, onlar vilayətin Cənubunun sənayeçilərinin o illərin böhran vəziyyətində bir çox maşınqayırma istehsalatları neftqaz avadanlığının buraxılışına operativ yenidən profilləyərək onun ödəmə qabiliyyətli bazarlarına çıxışı tapmağa məcbur etmişdir. Cari yüzilliyin əvvəlindən bu avadanlığın böyük hissəsinin birbaşa istehlakçıları neftqazservis şirkətləri olmuşdur. Bu ixtisaslaşmanın aparıcı dünya və rusiya şirkətlərinin dislokasiya yerini Cənub vilayətini seçməsi burada mövcud olan neftqaz maşınqayırma seqmentinin gələcək sürətləndirilmiş inkişafının əsas amilidir, çünki profil zavodların iş yerlərinin neftqazxidmət şirkətlərinin
vilayətində öz istehsal güclərini inkişaf edir və neftqaz ixtisaslaşmanın tümen maşınqayırma klasterinin real “özək”lər ola bilər.
6
Tümen vilayətinin maşınqayırma kompleksinin rəqabət qabiliyyətinin indiki zamana kimi mövcud olan amil və quruluşuna gəldikdə isə müəllif - Konsaltinq şirkəti “PREFİŞ” BSC-nin baş direktoru, Tümen vilayət Dumasının məsləhətçisi S.M. Şatoxin - tərəfindən aparılmış tədqiqatlar onda inkişaf etmənin müxtəlif dərəcəsinə baxmayaraq M.Porterin təsnifatı üzrə klasterin mütləq olan struktur elementləri (şək. 1.1.), həmçinin klaster daxili qarşılıqlı fəaliyyətinin müəyyən, lakin “Daymond” modelinin (şək. 1.3.) elementləri şəklində klasterin rəqabət qabiliyyətinin təhlili üçün M.Porterlə istifadə edilən bir sıra amillərin aşkar zəifliyi ilə inkişaf etmənin mövcudluğunu göstərmişdir. Buna baxmayaraq, alınmış məlumatlar göstərir ki, ərazinin təsərrüfat subyektlərinin ilkin aqlomerasiyası müəyyən ixtisaslaşmanın coğrafi lokallaşmış sahələrarası sistemə artır. Sistemi hər hansısa bir subyektlərin və (və ya) ayrı proseslərin sadə məcmusundan fərqləndirən ümumi məqsəd, ardıcıllıq və iyerarxiklik təzahür etməyə başladığı zaman bu sistem onu əmələ gətirən elementləri arasında əlaqələrin və münasibətlərin möhkəmləndirilməsi və gücləndirilməsinə obyektiv çekilir. Tümen maşınqayırmanın klasterləşdirilməsinin potensialının bu qiymətləndirilməsi tədqiqatın üç mərhələsini daxil edən A.B. Yermişinanın (Sankt-Peterburq ş., “Leontyev mərkəzi”) metodikası əsasında aparılmışdır: I.
təhlili; II.
maşınqayırma klasterinin rəqabət qabiliyyətli davamlılığının şərtlərinin təhlili; III.
Tümen
vilayətinin maşınqayırma sahəsinin klasterləşdirilməsinin potensialının təhlili. Birinci mərhələdə 2007-ci il üzrə müvafiq indikativ göstəricilərin - lokallaşma əmsalı, adambaşına istehsalın əmsalı və sahəvi ixtisaslaşmanın əmsalı - hesablanması vasitəsilə Rusiya Federasiyasında vilayətin maşınqayırmanın bazar mövqeləri müəyyən edilmişdir.
7
İstifadə edilən metodikaya müvafiq olaraq bazar ixtisaslaşmasının, yəni klasterləşmənin kəmiyyət potensialına malik olan sahələri indikativ göstəricilər 1-ə bərabər və ya böyük olan sahələr çıxış edir. Hesablamaların göstərdiyi kimi, bu səviyyəyə yalnız maşınqayırmanın lokallaşma əmsalı çatmış, digər iki göstərici isə 1-dən xeyli azdır, yəni maşınqayırmanın rəqabət davamlılığı Tümen maşınqayırma kompleksinin bazasında klaster layihəsinin perspektivlərinin reallaşdırılması üçün ciddi əlavə investisiyaları tələb edir. Cədvəl 1.1. Maşınqayırma klasterinin rəqabət qabiliyyətli davamlılığının kəmiyyət təhlili Göstəricilər Əmsallar 1.
əmsalı (Mlə) vilayətin maşınqayırma sahəsinin onun sənaye istehsalının quruluşunda xüsusi çəkisinin (Tmxç) bu sahənin Rusiyanın sənaye istehsalının həcmində xüsusi
çəkisinə (Rmxç)
nisbətilə müəyyən edilir.
Beləliklə,
2.
Adambaşına maşınqayırma istehsalının əmsalı (Amiə) Cənub vilayətinin maşınqayırma sahəsinin Rusiyanın maşınqayırma istehsalının həcmində xüsusi çəkisinin (Rtmxç) Cənub vilayətinin əhalisinin sayının Rusiyanın əhalinin ümumi sayında xüsusi
çəkisinə (Rtəxç)
nisbətilə müəyyən edilir.
Beləliklə,
3.
Maşınqayırma ixtisaslaşmasının əmsalı (Miə) Cənub vilayətinin maşınqayırmasının Rusiyanın maşınqayırma sahəsində xüsusi çəkisinin (Rtmxç) ümumi
regional məhsulun (Cənub vilayətinin) Rusiyanın ümumi daxili məhsulun həcmində həcminin xüsusi çəkisinə (Rtxç) nisbətilə müəyyən edilir.
Beləliklə,
Yüklə 499,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|