Neft maşinqayirma klasteri: beynəlxalq təCRÜBƏNİn təDQİQİ

21 

 

höküməti  çıxış  edə  bilər.  Burada  klaster  layihəsinin  işlənib  hazırlanması  və 

reallaşdırılmasını  bu  layihədə  federal  hakimiyyətlərin  konkret  iştirakı  və 

köməkliyinə  arxalanmağa  imkan  verən  2007-ci  ildə  RF-nın  İqtisadi  inkişaf 

nazirliyi  ilə  təsdiq  edilmiş  “Rusiyada  klaster  siyasətinin  konsepsiyası”na  müvafiq 

həyata keçirtməyə gərəkdir. 

 

Mənbə: 15 

Şək 1.3. “Daymond” modeli 



 

1.1.2. Samara vilayətində maşınqayırmanın inkişaf ssenariləri [2] 

Samara  vilayətində  2030-cu  ilə  qədər  müddətə  maşınqayırmanın  inkişaf 

yollarının müəyyən edilməsi məqsədilə onların reallaşdırılmasından iqtisadi effekti 

nöqteyi-nəzərdən  daha  çox  optimal  variantın  əsaslandırılması  ilə  maşınqayırma 

müəssisələrinin  inkişaf  ssenariləri  baxılmışdır.  Maşınqayırma  müəssisələri 

müxtəlif biznes-özəklərə malik olan iki iqtisadi rejimə (sənaye və post-sənaye) aid 

edilə  bilər.  Bununla  belə  maşınqayırma  müəssisələri  məhsul,  həmçinin  bu 

müəssisələrə  nisbətən  ana  klasterlərinin  tərkib  hissəsidir.  Maşınqayırma 

müəssisələrinin inkişafının uğuru iki amillə müəyyən edilir:  

Hökümət

  

Şans 

Beynəlxalq iş 

fəallığı 

Strategiya, struktur, 

rəqabət

 

Şərtlər 

Əlaqədar və köməkçi sahələr 

Tələb 

---

22 

 

-

 

digər  amillərin  sayında  həmin  klasterin  baza  rejimi  ilə  müəyyən  edilən 

klasterlərin  inkişafının  uğuru  və  ana  klasterində  maşınqayırma  müəssisələrinin 

vəziyyəti ilə; 

-

 

müəssisənin aid olduğu iqtisadi rejimin ərazinin (Samara vilayətinin) iqtisadi 

rejiminə nisbəti və bu ərazinin ehtiyat bazasının vəziyyətilə. 

Nümunələrin biri – maşınqayırma müəssisəsi neft sənayesi klasterinə (biosfer 

iqtisadi  rejiminin  klasteri)  daxildir.  Bu  müəssisə  fontan  armaturu  və  ya  metal 

konstruksiyalar  istehsal  edə  bilər  və  bununla  belə  sənaye  iqtisadi  rejiminə  aiddir. 

Yəni onun biznes özəyi (rəqabətqabiliyyəti təşkil edən əsas amilləri): 

-

 

səmərəli marketinq siyasəti (bazarda yerin mövcudluğu); 

-

 

nisbətən  ucuz  ehtiyatlara  –  xammal,  energetik,  əmək  –  giriş  təşkil  edir. 

Söhbət istehsalın texnologiyasını qəbul edə və dəstəkləyə, misal üçün uzun müddət 

ərzində  lazım  olan  keyfiyyətlə  bir  neçə  çətin  olmayan  əməliyyatları  yerinə 

yetirməyə bilən insanlar haqqında gedir; 

-

 

sənaye  iqtisadi  rejiminin  müəssisələri  ilə  istifadə  edilən  istehsalın 

texnologiyasının  bazarında  azad  dövriyyə  və  investisiyaların  mövcudluğunda 

onların əldə etməsi imkanı. 

Neft  emal  klasterinin  tərkibinə  daxil  olan  maşınqayırma  müəssisəsi  üçün 

marketinq  siyasətinin  səmərəliliyi  əgər  ana  klasterinin  baza  müəssisələri  hər 

hansısa  amillərin  təsiri  altında  təchizatçını  dəyişmək  istəməsələr  hətta  ucuz 

ehtiyatlara  giriş  olmadan  ona  mövcud  olmağa  imkan  verən  qurulmuş  əlaqələr  və 

klasterin  spesifikasının  yaxşı  bilməklə  təmin  edilir.  Neft  ehtiyatlarının  tükəndiyi 

halda  bu  maşınqayırma  müəssisəni  onun  ləğv  edilməsilə  başa  çata  bilən 

fəaliyyətinin degenerasiyasının ağır böhranı gözləyir. 



 

1.1.3.  Başkortostan  Respublikasının  Tuymazı-Oktyabrsk  ərazi 

mikrosistemində klaster [13, 6, 16] 

Rusiya  və  Başkortostan  Respublikasında  inkişafın  innovasiya  keçidinə 

zərurətlə  əlaqədar  olaraq  klaster  siyasətinə  daha  çox  diqqət  ayrılır.  Başkortostan 

Respublikasında  klaster  siyasətinin  reallaşdırılması  üzrə  tədbirlər  planının  klaster 

təşəbbüsləri  çərçivəsində  Tuymazı-Oktyabrsk  ərazi  sosial-iqtisadi  mikrosistemin 

---

23 

 

modernləşdirilməsinin potensial klasterlərin işlənib hazırlanmasının müəllif - N.Q. 

Salimqareyev - cəhdi edilmişdir. 

Tuymazı-Oktyabrsk  ərazi  mikrosisteminin  istehsalın  ərazi  təşkil  edilməsinin 

müasir  formasını  –  klasteri  -  yaratmağa  imkan  verən  innovasiya  artımının 

ehtiyatlarına birinci növbədə aşağıdakıları aid etmək zəruridir: 

1.  İstehsal  sektoru  tərəfindən  tələbatın  ödənilməsi  üçün  mühəndis 

ixtisaslarının  mütəxəssislərinin  buraxılmasına  yönələn  ali  təhsil  müəssisələrin  – 

Ufimsk  neft  texniki  universitetinin  Oktyabrsk  filialı  (UDNTU),  Ufimsk  dövlət 

aviasiya texniki universitetinin Tuymazinsk filialı (UDATU) - mövcudluğu; 

2.  Maşınqayırma  kompleksinin  müəssisələrində  yeni  texnologiya  və 

istehsalların tətbiqi. 

“Uraltexnostroy  –  Tuymazı-ximmaş”  ASC  məhsulun  geniş  spektrini 

(neftkimya,  metallurgiya,  yeyinti  və  sənayenin  digər  sahələri,  həmçinin  yanacaq-

enerji  kompleksi  üçün  avadanlıq)  buraxan  idarəetmənin  çevik  strukturu  ilə 

çoxprofilli 

müəssisədir. 

Zavodda 

konstruktor 

sənədləşdirmənin 

işlənib 

hazırlanmasının  sıx  müddətlərinə  malik  olan  vahid  kiçikseriyalı  istehsalın 

şəraitində  proqram  təminatının  vasitələrinin  tətbiqi  ilə  yeni  nəslin  kompüterləri 

əsasında reallaşdırılan avtomatlaşdırılmış işin hər cəhətini qavrayan layihələndirmə 

sistemi tətbiq edilmişdir. 

Oktyabrsk  şəhərində  “OZNA  səhmdar  şirkəti”  ASC  (Oktyabrsk 

neftavtomatika zavodu) yanacaq-enerji kompleksi bazarında neftqaz avadanlığının 

aparıcı  istehsalçılarından  biridir.  Neftin  hasilatı,  nəqli  və  hazırlanması,  həmçinin 

muxtar  istilik  və  yaşayış,  istehsal  bina  və  tikintilərin  isti  su  təchizatı  ilə  əlaqədar 

məsələləri  həll  etməyə  bacaran  geniş  avadanlıq  siyahısını  istehsal  edir.  Şirkət 

avadanlığın  istehsalın  tam  siklini  –  onun  layihələndirilməsi  və  hazırlanmasındən 

montaj  və  istismara  verilmə  işlərinəcən,  məhsulun  servis  dəstəyi  və  əlavə 

xidmətlərin  böyük  siyahısı  –  həyata  keçirir.  Müəssisə  elmtutumlu  innovasiya 

avadanlığında  səhmdar  cəmiyyətin  tərəfdaşlarının  ehtiyaclarına  tamamilə  uyğun 

olmağa imkan verən vahid texnoloji kompleksini optimal saxlayır; 

---