1945-ci ilin mayın 9-da Almaniyanın təslim olmasına baxmayaraq,
legionerlərin taleyi şübhə altında idi. Onlar müttəfiqlərin tərəfində qalmağa çalışır,
sovet ordu hissələrinə tabe olmaq istəmirdilər.
Sovet təbliğatçıları müxtəlif vasitələrlə legionlardakı zabit və əsgərlər
arasında münaqişələr də yaratmağa cəhd göstərirdilər. Onlar legionerləri
inandırmağa çalışırdılar ki, sovet hökuməti, törətdikləri nöqsanlara baxmayaraq,
bütün sadə əsgərləri bağışlayacaq, ana vətən öz oğullarını geri çağırır.
Lakin, legionerlər bu təbliğata elə ciddi əhəmiyyət vermir, inanmırdılar.
Sovet komandirlərinin Amerikanın 12-ci korpusunun komandiri general-mayor Le
Ray İrvinlə legionerlərin silahsızlaşdırılması ilə bağlı danışıqları da nəticə
vermirdi. Lakin Sovet ordu hissələrinin legionların mövqelərinə getdikcə
yaxınlaşması vəziyyətin gərginləşdiyini göstərirdi.
Sovet təbliğatına inanıb könüllü təslim olanların taleyi haqqında artıq
qorxulu xəbərlər eşidilirdi. 1945-ci ilin mayın 12-də Vlasov ordusunda xidmət edib
öz dəstəsi ilə Qırmızı Orduya keçmiş bir zabiti öz əsgərləri qarşısında güllələdilər.
Qorxub qaçmaq istəyənləri isə pulemyot atəşi ilə məhv etdilər. Şlyusselburq
yaxınlığındakı düşərgədə onlarla zabiti də tabeçiliyində olan legionerlərin sırası
qarşısında güllələdilər. Qalanlarını isə naməlum istiqamətə apardılar.
Mayın 12-də general Vlasov amerikalı zabitlərlə danışıqlardan qayıdarkən
sovet zabitləri tərəfındən həbs edilib 25-ci tank korpusunun qərargahına gətirildi.
Sonradan marşal Konevin əmri ilə Drezdenə, oradan təyyarə ilə Moskvaya
göndərildi. (371, s.226-227)
Eyni zamanda müharibə sona yaxınlaşdıqca imkan tapan əsirlərdən
düşərgələrdən qaçanlar da az olmurdu. Almaniyanın silah naziri Şpeyerin
məlumatına görə, yalnız 1944-cü ildə qaçanların sayı 500 minə yaxın idi. Bir
milyondan çox əsir isə Qızıl Ordu əraziləri azad etdikdən sonra, ordu hissələrinə
qoşulub onun sıralarında vuruşurdular.
Lakin, bu adamların hamısını qarşıda eyni tale gözləyirdi. Stalinin verdiyi
əmrdən isə çoxlarının məlumatı yox idi. Müharibə hələ bitməmiş Stalinin əmrində
göstərilmişdi: “1-ci, 2-ci Belorusiya və 1, 2, 3 və 4-cü Ukrayna cəbhəsinin
komandirlərinə - yoldaş Beriyaya, yoldaş Merkulova, yoldaş Abakumova, yoldaş
Qolikova, yoldaş Xrulevə, yoldaş Qolubevə. Cəbhə Hərbi Şuraları arxa rayonlarda
keçmiş hərbi əsirlər və köçürülmüş sovet vətəndaşlarının yerləşdirilməsi və
saxlanması üçün hər birində 10000 nəfərlik düşərgələr yaradılsın. Yoxlamaq
tapşırılsın: keçmiş Qızıl Ordunun hərbi xidmətçilərinə - “SMERŞ” əkskəşfiyyat
orqanlarına; mülki şəxslərə - XDİK, XDTK, “SMERŞ” - komissiyalarına. İ.
Stalin”. (348)
SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığında isə keçmiş hərbi əsirlərlə iş
aparan ayrıca idarə fəaliyyət göstərirdi. Bu idarənin məşğul olduğu şəxslərin
əksəriyyəti vətənə xəyanətdə - 58-ci maddə ilə ittiham olunurdular. Məhz bu
idarənin əməkdaşları 1945-ci ilin oktyabrın 1-dən 5200 sovet vətəndaşını,
“təmizlədilər”. Müttəfıqlər tərəfındən isə buraya 2.034 nəfər təhvil verilmişdi. 58-
ci maddə ilə ittiham olunanların saxlanması üçün Stalinin əmrinə müvafıq olaraq
100-dən çox düşərgə yaradılmışdı.
Lakin bu düşərgələr və oradakı adamların çoxunun taleyi hələ müəmmalı
olaraq qalmaqdadır. Mənbələrdə isə daha çox İrkutsk vilayətinin Çunsk
rayonundakı düşərgələrin adına rast gəlmək mümkündür.
Müharibənin sona çatması Azərbaycan legionerlərinin də taleyini şübhə
altına almışdı. Başda mayor Fətəlibəyli Düdənginski olmaqla azərbaycanlı
legionerlərin bir hissəsi İtaliyanın şimalında ingilislərin nəzarəti altında qalırdılar
və hər zaman sovet qoşunlarına təslim edilə bilərdilər.
“Onlar türklərdir” kitabında azərbaycanlı legionerlərin aqibəti,
müharibədən sonrakı taleyi haqqında çoxlu məlumatlar vardır. Müəllif yazırdı:
“Avropa müharibəsi nəhayət bitdi. Qərbli müttəfıqlər və ruslar Almaniyanın
ortasında birləşdilər və təbii, hərarətlə qucaqlaşdılar və öpüşdülər. O zaman
Almaniyada olan qaçqınları Millətlərarası Yardım Təşkilatı (UNRRA) himayə
edirdi. Bu təşkilatda böyük düşərgələr təşkil edərək, milyonlarca qaçqın
daldalanmağa başladı. Bizim Varburq qəsəbəsindəki qaçqın soydaşlarımızı Kassil
şəhəri ətrafında olan “Yunkes-Lager” adlı qapalı bir düşərgəyə götürdülər. Bu
düşərgədə türklərdən başqa Baltik məmləkətləri qaçqınları da toplaşmışdılar və
Baltiklər əksəriyyət təşkil etdiyindən düşərgəyə “baltiklər düşərgəsi” deyilirdi.
Yemək olduqca yaxşı idi. Gündəlik bölgüdə hətta siqaret, şokolad verilirdi. Fəqət
qaçqınlar (legionerlər - N. Y.) ruhən sakit deyildilər. Hamısı təlaş və iztirab içində
idilər. Çünki, Yalta konfransının qərarları artıq kimsəyə naməlum deyildi. Bu
uğursuz qərarnaməyə görə “Bütün Rusiya vətəndaşları Rusiyaya” qaytarılacaqdı...
Qərbli böyüklər yaşıl türk Krımında havalarını dəyişərkən yəqin ki, qırmızı Stalin
yoldaşla da danışıqda Rusiyaya doğru geri dönmək istəməyənlərin də mövcud
olacaqlarını təsəvvür etmirdilər... Zavallı qaçqınlar için-için ağlayır və hər ehtimala
qarşı Rusiya əleyhinə bir şeylər danışmayırdılar. Qərb işğal bölgələrinin hər
tərəfındə rus təbliğatçıları təşkil edilmişdi. Bu əsgəri təbliğatçılar sovet
vətəndaşlarını “Sovet cənnətinə” sövq etməklə məşğuldular. Və demokratiya
haqlarından faydalanaraq alman kommunistlərini təşkilatlandırmaq və casusluq
vəzifələrini də yaddan çıxarmırdılar. Mədəni Qərb dərin bir qəflətə dalmışdı.
Rusları çox yaxşı tanıyan kiçik millətlər isə mədəniyyət dünyasının yatmış
divlərinə yaxınlaşa bilməzdilər belə... Onlar dostluq və siyasət tələbatını Rusiyaya
güclə aid etdirirdilərsə, dünyanın hansı hüquq alimi siyasi bir dava aça bilərdi?.. O
zaman hamı eyni dil, eyni ideal və eyni üslubla danışan Moskva, London və
Vaşinqton radioları bilirsinizmi nələr çərənləyirdilər, nələr... Moskva radiosu belə
deyirdi: “Yaşasın sülh və demokratiya. Qatil Hitler və cəllad Mussolini artıq
məğlub. Onlarla iş birliyi etmiş olan faşist ünsürlərini də bir-bir təmizləyəcəyik.
Dünya əbədi bir sülh dövrünə qovuşacaqdır”. London belə deyirdi: “Yaşasın sülh
və demokratiya. Qatil Hitler və zalım Düçe (italyanca rəhbər, Mussolini nəzərdə
Dostları ilə paylaş: |