Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti
T-qrupu - şəxslər arasında münasibətlər sistemində onların sosial- psixoloji
Yüklə 5 Kb. Pdf görüntüsü
|
T-qrupu - şəxslər arasında münasibətlər sistemində onların sosial- psixoloji bacarıqlarım, Ünsiyyət, qarşillqll münasibət, münaqişə vəziyyətini nizamlamaq biliklərini inkişaf etdirmək üçün həmin iştirakçılara təsir etmək məqsədilə yaradılmış təlim qrupudur. Oyunlar nƏzƏriyyƏsi - riyaziyyatın bölməsidir. Münaqişə ŞƏraiti də daxil olmaqla optimal qərarların qəbul olunması sahəsində riyazi modeli ÖyrƏnƏn riyaziyyatın bölməsidir. Münaqişə nəzəriyyəsi - “mÜnaqişƏ” adil ictimai anlayışı izah etmƏyƏ Çalışan qƏrb ictimai elmlərinin konsepsiya toplusudur. Münaqişə nəinki nizamlana, hƏmÇİnin idarƏ oluna bilƏn (mÜƏyyƏn ŞƏrtlƏrdə) pozitiv anlayiŞ hesab olunur. Münaqişə nƏzƏriyyƏsinƏ sosioloqlar bir Çox yenilik gətirmişlər. Həmin nƏzƏriyyƏnin Əsasında müasir konfliktologiya yaranmışdır. “münaqişə nƏzƏriyyƏsi” termininə “intizam nƏzƏriyyƏsinin” alternativi kimi ilk dəfə 1956-cl ildə L.Kozerin “Sosial münaqişənin əhəmiyyəti” işində rast gəlinmişdir. 1959-cu ildə həmin termin yenidən R.Darendorfun “Sənaye cəmiyyətində sinif və sinfi münaqişə” ƏsƏrində işlənmişdir. Lakin münaqişə nəzəriyyəsinin nƏzƏri model kimi hƏqiqi yaranışı Londonda C.Reksin “Sosializm nəzəriyyəsinin Əsas problemləri” kitabı nƏŞr olunduqda, 1961-ci ilə təsadüf edir. intizam nƏzƏriyyƏsi - cƏmiyyƏtdə sabitliyi mühakimə ÜÇÜn Əsas götürən vƏ münaqişəni patologiya hesab edƏn vƏ mövcud sosial vƏ siyasi intizamın möhkəmləndirilməsi yollarım tapmağa Çalışan sosial fənnlərdə bir sıra cərəyanların ümumi adidir, intizam nƏzƏriyy Əsinin Ən baris nümayəndəsi T.Parsonsun struktur funksionalizmidir. intizam nƏzƏriyyƏsi 30-50-ci illərdə qƏrb cəmiyyətində üstünlük təşkil edirdi. Müasir dövrdə həmin nƏzƏriyyƏyƏ C.Aleksandr vƏ P.Kolominin qeyri-funksionalizm konsepsiyasım aid etmək olar. Həll etmə nƏzƏriyyƏsi - XX Əsrin 80-cl illərinin sonunda Qərbdə yaranmış konfliktologiya sahəsində yeni cərəyandır. Həll etmə nəzəriyyəsi bütün növ münaqişələrin (şəxslərarasi, sosial, beynəlxalq və s.) qarşısının alimnasi və analitik həlli Üsullarım hazırlamağa çalışır. Həmin cərəyanin Ən məşhur nümayəndəsi Öz fikirlərini K.Ledererin insan tələbatının nəzəriyyəsində Əsaslandıran C.Bertondur. Həmin nƏzƏriyyƏyƏ ƏsasƏn sosial münaqişə sosial prosesin fəal subyekti kimi “real insan şəxsiyyətini” təşkil edən insan tələbatlarının (vƏ ya onların bir hissəsinin) məcmusunun sixişdirilmasinin (və ya qeyri-adekvat təmin edilməsinin) nəticəsidir. Yoxlama - müƏyyƏn mƏna cədvəli olan standartlaşdırılmış sual vƏ tapşırıqları (testləri) tətbiq edən psixoloji diaqnostika üsuludur. Tədris prosesində yoxlama fərdlərin biliklərini aşkar etmək üçün tətbiq olunur. Elmi sahədə yoxlama fərdin müxtəlif xüsusiyyətərinin inkişaf səviyyəsini müəyyən etmƏyƏ imkan verir. Səbir - hər hansı bir münaqişə amilinə reaksiyanın olmaması vƏ ya zəifləməsi. Pozision sövdələşmə - danışıqlara münasibət, bu zaman tƏrəflƏr danışıqlara mübarizənin davamı kimi baxırlar vƏ Əsas diqqət Öz mənafelərinə yÖnƏlir. Təlim - qrup şəklində psixoloji işlƏrin fƏal Üsullarından istifadə edƏrƏk Ünsiyyət prosesində təkminləşmə. Münsif - münaqişədə Öz sƏlahiyyƏtlƏrinƏ gÖrƏ daha avtoritar ÜÇÜncÜ tərəf; növbə ilə hər iki tərəfi dinləyir, Opponent tƏrƏflƏr ÜÇÜn vacib olan qƏrar qəbul edir. “Üçüncü tərəf’ - geniş vƏ toplam anlayışdır tərkibinə “vasitəçi”, “danışıq prosesini mÜŞahidə edƏn”, “arbitr” vƏ s. ÜçÜncÜ tƏrƏfin mƏqsƏdi münaqişənin sülh yolu ilə həllinƏ nail olmaqdan ibarətdir. Əmək arbitrajı - kollektiv əmək mübahisəsi tərəfləri tərəfindən yaradılan kollektiv əmək mübahisəsinə baxılması və sülhməramlı komissiya və ya vasitəçi tərəfindən müzakirə olunduqdan sonra kollektiv əmək mübahisəsinin həlli ÜzrƏ mÜvƏqqƏti fəaliyyət gÖstƏrƏn orqan. Mübahisə edən tərəflər üçün əmək arbitrajı onların münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün müraciət etdikləri üçüncü tərəfdir. Münaqişənin idarə olunması - tərəflər arasında münaqişə səviyyəsini aşağı salmaq vƏ münaqişənin sülh yolu ilə həlli üçün birgə qƏrar qəbul etmək ilə bağlı olan məsələlərin Böhranın aradan qaldırılması - təşkilatın fəaliyyətinin keyfiyyəti aşağı düşdükdə onun bərpa olunması, təkminləşdirilməsi və inkişafı, münaqişələrin aradan qaldırılması Üçün menecerlərin təşkilata (müəssisəyə, idarəyə) təsiridir. Münaqişənin yoluna qoyulması - münaqişənin sona Çatdırılması üsulu, bu zaman tƏrəflərdən birinin digƏri ÜÇÜn əlverişli olan hərəkəti icra etmƏyƏ təhrik olunmasının nƏticƏsi nƏzƏrdə tutulur. Bu yolla əldə olunan sülhün Ömrü uzun olmur, belə ki, münaqişənin Əsas sƏbəbi Öz həllini tapmir. “Dialoqdan yayinma” - danışıqlar prosesində tƏrƏfdaŞa prinsipial məsələdə dəqiq məlumat vƏ ya cavab vermƏk istəmədikdə istifadə olunan Üsuldur. ƏksƏr hallarda bu iclas otağım tərk etməklə deyil, danışıqların baŞqa vaxta keçirmək vƏ ya məsələnin müzakirəsinin digər gÖrÜŞƏ qƏdƏr təxirə salmaq xahişi ilə ifadə olunur. Bəzən bu üsuldan söhbətin məzmununu dəyişmək, onu eguya eşitməmək vƏ ya baŞa düŞmƏmək kimi yollarla istifadə olunur. Kollektiv etiraz formalarD - hakim dairDlDr vD ya tDDkilat rDhbDrliyinD qarDD insanlarDn mDxtDlif nDv kDtlDvi aksiyalarDdDr. Bura restriksionizm, tDtil, qiyam, DevriliD vD s. daxildir. Frustrasiya - məqsədlərinə nail olmaq və ya məsələlərini həll etmək istiqamətində yaranan obyektiv dəfedilməz (və ya qəbul edilən subyektiv) çətinliklərlə qarşılaşan insanın vəziyyəti. Münaqişənin funksiyalılığı - sistemin öz yarımsisteminə və ətraf mühitə çoxmənah təsir göstərmək kimi münaqişənin keyfiyyəti. Dəyər - sosial cəhətdən qəbul olunan və insanların əksəriyyəti tərəfindən paylaşan hər şeyin ideal və etolon olması haqqında təsəvvürlər. Ştreykbrexerlər - sahibkarlar tərəfindən tətili dağıtmaq məqsədilə tətilçilərin işlərini görən şəxslər. Münaqişənin eskalasiyası - münaqişəli münasibətlərin kəskinləşməsi ilə əlaqədar münaqişənin «şaquli vəziyyətdə» inkişafı. Belə ki münaqişənin kəskinləşməsi həmişə onun eskalasiyası üçün yeganə xüsusiyyət deyildir. Konfliktoloqlar «eskalasiya» terminini münaqişənin genişlənməsi mənasında da istifadə edirlər. Misal üçün, təşkilatda şəxsiyyətlərarası münaqişələrin qrup və ya hətta ümumkollektiv halında inkişafı. ƏDƏBIYYAT SİYAHISI 1. Andreev V. t, Konfliktoloqiə: iskusstvo sprra, velenie pereqovorov, razreşenie konfliktov. - M.: narodnoe obrazovanie, 1995.-128s. 2. Anüupov A. Ə., Hipilov A.t. Konfliktoloqiə: Uçebnik dlə vuzov.-M.: ÖNİTİ, 1999.-551 s. 3. Bolğşakov A.Q., Maxmudova A.R. Politiçeskie konflikti i puti ix razreşeniə v proüesse formirovaniə federativnoqo otnoşeniə // federalizm: problemi formirovaniə. Dokumentı i materialı: v 2-x çastəx. -Kazanğ, 1997.-S. 69-79. 4. Bolğşakov A.Q., Nesmelova M.Ö. Stanovlenie konfliktoloqii v Rossii: nekotorie metodoloqiçeskie problemi sovremennoqo gtapa // obhestvennoe soqlasie v Rossiyskoy Federaüii. Materialı mejreqionalğnoy nauçno- praktiçeskoy konferenüii (Kazanğ, noəbrğ 1997 q.).- Kazanğ, 1998q.-s. 111- 112 . 5. Bolğşakov V.Ö. Psixotreninq: soüiodinamika, uprajneniə , iqrı - SPB. Soüialğno-psixoloqiçeskiy üentr, 1996.- 380s. 6. Borodkin F.M., Korək M.N. Vnimanie: konflikt! - Novosibirsk: «nauka», Sibirskoe otdelenie, 1989. - 190 s. 7. Zabastovki 1989-1993 qq. v Rossii (soüioloqiçeskiy aspekt) / pod red. Zayüeva A.K. - Kaluqa: Kalujskiy İnstitut Soüioloqii, KQPU, 1996. - 120s. 8. Vixanskiy O.S., Naumov A.İ. Menedjment: uçebnik db gkon. sped. Vuzova - M.: vısşaə şkola, 1994. - 224 s. 9. Zdravomislov A.Q. Soüioloqiə konflikta: Rossiə na putəx preodoleniə krizisa: uçebnoe posobie db studentov VUZ. - 2-e izdanie, dop. - M.: aspekt press, 1995. - 317 s. 10. Ziqert V., Lanq L. Münaqişəsiz rəhbər.: alman dilindən qısaldılmış tərcümə. / Elmi red., və müəllif. Redisl P., A.L. Juravlyov. - M.: İqtisadiyyat, 1990.-335 s. 11. Klementğeva A.Ə. Trenin «povedenie v usIoviəx konflikta» // soüialğnıy konflikt. - 1997. - «№ 2. - s 74-97. 12. Kozan. M.K. - Erqin K. Rolğ tretğey storonı v upravlenii konfliktami v tureükix orqanizaüiəx // soüialğnıy konflikt. -1998. №2. - s. 22- 42. 13. Kozırev Q.İ. Vvedenie v konfliktoloqiö: uçebnoe posobie. - M.: qumanit. İzd. Üentr Vlados, 1999. - 176 s. 14. Konfliktoloqiə / pod red. A.S. Karmina. - SPB.: İzdatielğstvo «Lanğ», 1999. -448 s. 15. Konfliktoloqiə: proqramma kursa db studentov menedjerskiy speüialğnostey. Kazan. Qos. Texnol. Un-t, Kazan. Qos. Med. Un-t; Sost.: A.Q. Bolğşakov, M.Ö.Nesmelova. - Kazanğ, 1998. 10 s. 16. Konflikti V sovremennoy Rossii (problemi analiza i requlirovaniə) / pod red. E.İ. Stepanova - M.: Gditorial URSS, 1999. - 344 s. 17. KorneliusX., Feyr Ş. Vıiqratğ mojet kajdıy: как razreşatğ konflikti. - M.: A.O. Sprinqer, 1992. - 116 s. 18. Kurbatov V.İ. Как uspeşno prosesti pereqovorı (posobie db delovix lödey). - Rostov na Donu: İzdatelğstvo «Feniks», 1997. -256 s. 19. Likson Ç. Konflikt. - SPb.: Piter Pablişinq, 1997. - 160 s. 20. Lebedeva M.M. Politiçeskoe urequlirovanie konfliktov: Podxodı, reşeniə, texnoloqii. - M.: Aspekt Press, 1997. - 272 s. 21. Mastenbruk V. Vlastme otnoşeniə v orqanizaüii: problemi i intervenüii // Soüialğnıy konflikt. - 1995. № 1. - S. 1626; № 2. - S 60-67; № 3- 4.-S3-9; 1996.-№1.-828-37. 22. Mastenbruk V. Pereqovori. - Kaluqa: İzdanie KaİS, 1994. - 176 s. 23. Mastenbruk V. Razvitie pereqovornıx umeniy v istoriseskoy perspektive // soüialğnıy konflikt. - 1994. - № 1. - S. 52-79. 24. Meskon M.X., Albert M., Xedourn F. Menecmentin əsasları: İngilis dilindən tərcümə. - M.: İş, 1992. - s. 702. 25. Nelissen D. Posredniçestvo // Soüialğnıy konflikt. - 1996. - № 2. -S. 54-72. 26. Osnovı konfliktoloqii: Uçebnoe posobie / pod red. V.N. Kudrəvyeva. - M.: Örist, 1997. - 200 s. 27. Semiqin Q.Ö. Soüialğnoe partnyorstvo v sovremennom mire. - M.: MısIğ, 1996.-208 s. 28. Solovğev A.V. Pereqovori как osnova vedeniə soqlasitelğno- doqovornoqo proüessa mejdu predstaviteləmi storon // Soüialğnıy konflikt. - 1994. -№4.-S.20-25. 29. Soüialğnoe partnyorstvo: slovarğ-spravoçnik. - M.: ОАО «İzdatelğstvo «Gkonomika», 1999. - 236 s. 30. Soüialğnıy konflikt. - M.: İNİON AN SSSR. 1991. 31. Soüialğnıe konflikti v menəöhemsə Rossiyskom obhestve (determinaüiə, razvitie, razreşenie). M. İnstitut Soüioloqii RAN, Qorbaçev- Fond. 1994. 105 s. 32. Soüialğnıe konflikti: gkspertiza, proqnozirovanie, texnoloqii razreşeniə. - M.: İnstitut Soüioloqii RAN, Üentr Konfliktoloqii, Mejdunarodnıy üentr obheçeloveçeskix üennostey, 1991-1999. Vıpuski 1-14. 33. Soüioloqiə truda: Uçebnqik // Pod red N. İ. Drəxlova, A.İ. Kravçenko, V.V. Şerbina. - M.: İzd-vo Mosk. Un-ta, 1993. - Ql. 8. - S. 185 - 206. 34. Taqirov GöR., Tronova L.S. Konflikti v obhestve: ot protivostoəniə к soqlasiö. - Kazanğ: İzd-vo KFGN, 1996. - 240 s. 35. Tisvold D., Sasaki Ş. Upravlenie konfliktami mejdu Qonkonqom i Severnoy Amerikoy db razrabotki novix vidov tovarov i razvitiə doveriə // Soüialğnıy konflikt. - 1997. - № 4. - S. 16-33. 36. Utkin G.A. Konfliktoloqiə. Teoriə i praktika. - M.: Assoüiaüiə avtorov i izdateley «Tandem». îzd-vo GKMOS, 1998. - 264 s. 37. Fişer R., Braun S.Putğ k edineniö, ili ot pereqovorov k tesnım vzaim otnoşeniəm. - M.: Nauka, 1992. - 192 s. 38. Fişer R., Örii U. Putğ k soqlasiö: ili pereqovorı bez porajeniə. - M.: Nauka, 1992. - 157 s. 39. Flirt G., Mastenbruk V. Pereqovorı // Soüialğnıy konflikt. - 1996. - № 2 . - S . 33-54. 40. Xuvik R.V. Treninq po razreşeniö konfliktnix situaüiy // Soüialğnıy konflikt. - 1994. - № 2. - S. 72-94. 41. Şeynov V.P. Konflikti v naşey jizni ix razreşenie. - Minsk.: Amalfeə, 1997.-288 s. 42. Örii U. Preodolevaə «net», ili pereqovorı s trudnımi lödğmi. - M.: Nauka, 1993. - 127 s. 43. Boulding K.E. Conflict and Defense. A General Theory. N.Y.: Harper and Broth.Publ.,1962.-330 p.: 44. Burton J. Conflict: Resolution and Prevention.-N.Y.: The Macmillan Press Ltd., 1990; 45. Burton J. Conflict: human needs theory.-N. Y.: St. Mar- Tins Press, 1990; 46. Burton J. Conflict: practices in management ,settlement, and resolution.- N. Y.: St Martins Press, 1990; 47. Conflict and Peacemaking in Multiethnic Societies.-N. J.Toronto, Oxford, Sydney 1991; 48. Conflict:Readings in Management and Resolution / Ed. By Burton J.-N. Y.: St. Martins Press, 1990; 49. Coser L.A. The function of Social Conflict. The Free Press, Glencoe, Illinois,1956; 50. Crozier B. A theory of conflict.-L.: Hamish Hamilton, 974; 51. Crozier B. The masters of power.- Boston: Little, Brown, 1969; 52. Crozier B. The study of conflict.-L.: Institute for the study of Conflict-1974; 53. Deutsch M.. The Resolution of Conflict. Constructive and Destructive Processes. - New Haven: Yale University Press, 1973; 54. Dahrendorf R. Class and Class Conflict in Industrial Society. L., 1959; 55. Kriegsberg L. The sociology of social conflicts.- Engle-wood Cliffs, N.J.,Pretice - Hall, 1973; 56. Lipset S. M.. Consensus and Conflict: Essays in Political Sociology.- N. Y., L.: Transaction Publishers, 1990; 57. Rapoport A. Fights, Games, and Debates. Ann Arbor: University of Michigan Press. 1960 58. Rex J. Social conflict: a conceptual and theoretical analysis.-L.: Longman, 1981; 59.Schelling T. C. Strategy of conflict. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1960; 60.Simmel G. Conflict. Glencoe, Illinois: Free Press,1956; 61. The Sociology of Organizations: Basic Studies / Ed. By O. Grusky, G. A. Miller.- N. Y. L.:The free press,1981; 62. Turner J. H. Classical Sociological Theory: A Positivists Perspective.- Chicago: Nelson-Hall Publishers, 1993; Yüklə 5 Kb. Dostları ilə paylaş:
|