Nesmelova M. Y. Təşkilatların konfliktologiyası. Dərs vəsaiti

UyDunlaDma 
-  mDnaqiDD  DDraitindD 
(K. 
TomasDn  testinD 
DsasDn)  insanlarDn  davranDD  formasDdDr,  burada  digDr  tDrDfin 
maraqlarDnDn tDmin olunmasD naminD Dz maraqDlarDnD fOda etmDk 
sDciyyDvidir. 
ZiddiyyDt 
-  hDr  inkiDafOn,  hDr  hDrDkDtin  daxili  mDnbDyini 
ifadD  edDn  kateqoriyadDr.  Sosial  fOaliyyDtin  iki  nDvD  mahiyyDt 
baxDmDndan  bir-birinD  uyDunlaDmadDDD  halda  ziddiyyDtdD  hesab 
olunur.  ZiddiyyDt  hDr  bir  mDnaqiDDnin  DsasDnD  tDDkil  edir,  lakin 
mDnaqiDD ziddiyyDtin bir hissDsidir (inkiDaf mDrhDiDsidir). 
Seqmentasiya - cəmiyyəti və ya təşkilatı aralarında mübarizə aparan bir sıra 
qruplara ayırma. 
Kollektiv  əmək  mübahisələrinin  nizamlanması  üzrə  xidmət  -  barışıq 
proseslərini təşkil və onlarda iştirak etmək ilə kollektiv əmək mübahisələrinin həllinə 
kömək  edən  dövlət  orqanı.  O  kollektiv  əmək  mübahisələrini  xəbərdarlıqla 
qeydiyyatını  aparır,  əmək  mübahisəsinin  həllinin  bütün  mərhələlərində  tərəflərə 
metodoloji kömək edir, vasitəçi və əmək arbitrlarm siyahısını tərtib edir. 
Rəqabət - digərinə zərər yetirməklə öz tələbatının təmin edilməsi kimi səyləri 
ilə  xarakterizə  olunan  münaqişəli  vəziyyətdə  insanların  davranış  növüdür 
(K.Tomasm testinə əsasən). 
Əməkdaşbq  - 1) rəqabət aparan tərəflər münaqişəli vəziyyətin əlverişli həll 
üsullarını axtarma metodu; 2) iştirakçıların vəziyyətə alternativ yanaşması xarakterik 
olan  münaqişəli  hallarda  hər  iki  qarşı  tərəfi  təmin  edən  insanların  davranış  növü 
(K.Tomasm testinə əsasən). 
Sosial  gərginlik  -  sosial  qarşılıqlı  əməkdaşlıq  nəticəsində  aşkar  olan 
razılaşdırılmış  maraqlar,  tələbatın,  sosial  subyektlərin  (fərdlər,  qruplar,  institutlar) 
normaların sabitliyi. 
Sosial tarazlıq 
- Ən kiçik sarsıntı vƏ disbalans ilə ifadə olunan sosial sistemin 
vahidlərinin qarşılıqlı əlaqəsidir. 
Münaqişənin  həlli 
-  tƏrƏflƏrin  mübahisənin  mƏnbə  vƏ  məzmununu 
qarşılıqlı  olaraq  təhlili  prosesini  nƏzƏrdə  tutan  münaqişənin  sona  Çatdırılma 
Üsuludur. Bununla belə, tƏrəflərin sabit tarazlığı münaqişəni yaradan 

---

cəhətlərin  aradan  qaldırılmasının  nƏticƏsi  kimi  yaranır,  bu  da  yeni  tarazlıq 
münasibətlərini  təyin etmƏyƏ  imkan verir.  Bu münaqişənin həqiqi sona bitməsinin 
Üsuludur. 
ÇərÇivƏyƏ salınmış razlllq 
- danışıqlar zamanı tƏrəflƏrin razılaşma üçün 
müəyyən məhdudiyyət qoymasıdır. 
Opponentin  dƏrƏcƏsi 
-  tƏrƏfin  münaqişədə  Öz  mƏqsƏdlƏrini  hƏyata 
keçimək ÜÇÜn imkanlarının səviyyəsi; opponentin onun strukturunun mürəkkəbliyi 
və təsirində ifadə olunan “gücü”. 
Münaqişənin genişlənməsi 
-yeni iştirakçıların və ya mübahisə mövzularının 
daxil edilməsi yolu ilə münaqişənin “horizontal” inkişafıdır. 
Münaqişə  vəsaitləri 
-  fransız  dilindən  hərfi  tərcümədə  “vəsait”  termini 
“köməkçi  vasitələr”  mənasını  verir.  Adətən  bura  pul  vəsaitləri,  qiymətli  Şeylər, 
ehtiyat,  imkanlar,  vəsaitlər,  gəlir  mənbəyi  daxildir.  Münaqişə  ilə  məşğul  olan 
mütəxəssislər əksƏr hallarda münaqişəni “mÜƏyyƏn vəsaitlərə görə mübarizə kimi” 
tərif edirlər. Həmçinin vəsait dedikdə hakimiyyət və mülkiyyət nƏzƏrdə tutulur. 
“Sosial dövlət” 
- nisbətən sabit vƏ inkişaf etmiş iqtisadiyyat şəraitində müasir 
demokratik  dövləti  ifadə  etmƏk  ÜÇÜn  müharibədən  sonrakı  siyasi  vƏ  sosial 
nəzəriyyədə  yaranmış  məfhumdur.  IstƏnilƏn  dövlət  sosialdır,  ona  görə  də  “sosial 
dövlət” termini həmin dövlətin müasir sosial siyasətini: əhalinin Əməyinin təşkilinin, 
insan  hüquqlarının  qeydinə  qalmaq,  sƏhiyyƏ  vƏ  sosial  təminat  sistemlərini 
yaratmaq, az təminatlı əhalini tƏmin etmƏk, cinayətkarlıq vƏ neqativ münaqişələrə 
qarşı mübarizə aparmaq vƏ s., həyata keçirmək bacarığım qeyd etmək üçün nəzərdə 
tutulub. “Sosial dövlət” fikri bir sıra sosial fənnlərə daxil edildi. Lakin nƏzƏrƏ almaq 
lazimdir ki, son illərdə sosial tərəfdaşlıq strukturlarının demontajı nəticəsində “sosial 
dövlət”  termini  əhəmiyyətli  dərəcədə  nadir  hallarda  istifadə  olunur.  Əsasən  müasir 
sosial  tərəfdaşlığın  milli  xüsusiyyətini  ifadə  etmək  ÜÇÜn  “Sosial  Avropa”  termini 
işlədilir. 

---

Sosial tərəfdaşlıq 
- müxtəlif sosial subyektlərin qrup vƏ korporativ maraqlar 
daxil olmaqla Ümummilli maraqların əldə olunmasına yÖnəlƏn münasibət sistemidir. 
Struktur  baxımından  sosial  tərəfdaşlıq  sosial-Əmək  münasibətlərini  nizamlamaq 
üçün muzdlu işçilərin, sahibkarların vƏ dövlət nümayəndələrindən yaradılan orqan 
və təşkilatların məcmusudur. 
Münaqişə  sosiologiyası 
-  sosiologiyada  cƏmiyyƏtdə  mÜnaqişƏ  fenomenini 
ÖyrƏnƏn “orta sƏviyyƏ” nƏzƏriyyƏsidir. “Münaqişə sosiologiyası” termini ilk dəfə 
1908-ci  ildə  Q.Zimmel  tərəfindən  “Sosiologiya”  işində  elmƏ  gətirilmişdir.  Münaqişə 
sosiologiyası tərəfindən münaqişə nƏzƏriyyƏsinin bir sıra müddəaları vƏ mÜnaqişə 
məlumatının  toplanması  və  təhlilinin  Çoxlu  Üsulları  hazırlanmışdır.  Maraqlıdır  ki, 
konfliktologiya  yaranan  kimi  münaqişə  sosiologiyası  da  fəaliyyətini  dayandırmadı. 
Xüsusilə, bu vƏziyyƏt Rusiyada müasir konfliktologiya bilikləri üçün səciyyəvidir. 
Sosiometriya 
- 
Qrupda 
şəxslər 
arasında 
emosional 
əlaqələrin 
qiymətləndirilməsi  ÜÇÜn  tətbiq  olunan  C.  Moreno  tƏrəfindən  hazırlanmış  testdir. 
Həmin test müxtəlif sosial fənnlərdə, həmçinin konfliktologiyada istifadə olunur. 
Mübahisə 
-  iki  mənada  istifadə  olunur:  birincisi,  sözlə  mübahisə,  yƏni  hər 
kəsin Öz fikrini irəli sürdüyü hər hansı bir  müzakirə;  ikincisi,  məhkəmə tərəfindən 
həll olunan ziddiyyətdir. 
Stres 
-  insanda  müxtəlif  ekstremal  hallarda  yaranan  vƏziyyƏti  ifadə  edən 
termindir. 
Stres yaradıcıları 
- stresə səbəb olan amil, iki stres yaradıcıları mövcuddur: 
fizioloji stres yaradıcıları - həddindən artıq fiziki gərginlik, yüksək vƏ aşağı hərarət, 
tənəffüzün  çətinləşməsi  və  s.  vƏ  psixoloji  stres  yaradıcıları  -  signallari  ilƏ:  təhdid, 
təhlükə, təqsir, həddindən artiq məlumatın olması. 
Sublimasiya 
-  affektiv  maraqların  enerjisinin  ictimai  fəaliyyƏtƏ  vƏ  mədəni 
yaradıcılığa keÇmƏsi vƏ Çevrilməsi psixi prosesidir. 

---