ĠnfoġmperġALĠzm və medġA
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
32 faktorlarla müvafiq şəkildə identifikasiya olunmaqla vahid komponenti təşkil etmişlər. Belə ki, qədim zamanlardan qəbilələri, tayfaları və xalqları formalaşdıran, birləşdirən ayrı- ayrı fərdlər öz bənzərlərini tapmaqla, onlarla həmrəy olmaqla, eyni maraqlar və tələbatlar əsasında assosiasiya olunmaqla vahid institusional struktur yaratmışlar. Beləliklə, ilkin mər- hələdə insanlar etnik və dini faktorlar, xalqlararası yeni iqti- sadi münasibətlərin formalaşmağa başladığı sonrakı dönəmdə isə sosial, siyasi və ideoloji amillər əsasında identifikasiya olunmuşlar. Xalqlararası yeni münasibətlərin meydana çıxdığı mər- hələdə isə ideologiyalar və siyasi həmrəylik amili xalqların həyatında, ən azı, milli, etnik amillər qədər təsirli və əhəmiy- yətli olmuşdur. Bununla da millətlərin formalaşması dönə- mində milli, etnik kimlik axtarışları məhdudlaşmış, beləliklə də, ən müxtəlif etnik, mədəni kökdən gələn ayrı-ayrı ünsürlər vahid siyasi birlik içində zaman-zaman assimilyasiya olun- maqla öz etnik kökündən qopmuş və müasir millətlərin formalaşmasında iştirak etmişlər. Sonrakı mərhələdə isə bu prosesdə iştirak etmiş ayrı-ayrı etnik ünsürlər məhz həmin xalqın etnogenezində iştirak etmiş etnik qruplar kimi səciyyə- ləndirilmişlər. Bəşəriyyətin bu inkişaf mərhələsi orta əsrlərdə kapitalizmin inkişafı ilə özünün kulminasiya nöqtəsinə çatıb. XX əsrdə isə bəhs olunan proses demək olar ki, yekunlaşıb. Bəşəriyyətin intellektual potensialının artması, ayrı-ayrı etnik qrupların tarixinə daha çox maraq göstərilməsi, eyni zaman- da, millətlərin tarixinin elmi şəkildə öyrənilməsi XX əsrdə bu prosesi tormozlamağa başlayıb. Yəni əgər artıq ilkin və son orta əsrlərə qədər davam edən mərhələdə etnik ünsürlər bu və ya digər səbəblərdən assimilyasiya olunaraq itirdisə, XX əsrdən sonra bunun qarşısı alınıb. Beləliklə, bu gün dünyada 33 2000-dən çox xalq, etnik qrup və millət yaşayır. Bu, müasir dövrün milli-etnik rəsmidir. Lakin XXI əsrdə bəşəriyyət öz inkişaf tarixinin keyfiy- yətcə yeni mərhələsinə qədəm qoydu. Bu mərhələdə mədəni, ideoloji, sosial və siyasi müstəvidə proqnozlaşdırılması ol- duqca çətin olan yeni proseslər cərəyan etməyə başladı. Yeni münasibətlər daha çox informasiya resursları əsasında forma- laşdı, proseslərin əsasında informasiya vasitəsilə idarəetmə durmağa başladı. Yeni informasiya texnologiyalarının mey- dana çıxması, bir çox proseslər və münasibətlərin virtual plat- formaya transfer olunması idarəetmənin istər cəmiyyətdaxili, istərsə də qlobal miqyasda informasiya resursları vasitəsilə həyata keçirilməsini şərtləndirmiş oldu. Beləliklə, bu və ya digər cəmiyyətdə mədəni, siyasi, sosial, hüquqi, iqtisadi, ide- oloji münasibətlər yeni xarakter almağa başladı. Bu isə sosiu- mun daxilində yeni sosial piramidanın, daha da dəqiqləşdir- sək, əsasını informasiyanın təşkil etdiyi iyerarxiyanın forma- laşmasına səbəb oldu. Bu piramidanın fonunda sosiumdaxili klassik, ənənəvi münasibətlər arxa plana keçməyə başladı, idarəedilən informasiya sosial münasibətlər və prosesləri for- malaşdıran, insanların fəaliyyət mexanizminin əsasını təşkil edən resurs kimi çıxış etməyə başladı. Bütün bu sadaladıqlarımız insanların təfəkkürünə ciddi təsir göstərmiş oldu. Əgər klassik mənada insanların təfəkkü- rünə, düşüncə və davranışına təsir edən başlıca faktor din, millət məfhumu və ideologiya idisə, artıq yeni münasibətlər kontekstində informasiya insan təfəkkürünün əsas istinad ele- mentinə çevrildi. Buradan da belə bir nəticə hasil etmək olur ki, əgər şəxsiyyətin formalaşmasına bilavasitə təsir edən 6 əsas faktor vardırsa, postmodern cəmiyyətlərdə informasiya şəxsiyyətin formalaşmasını şərtləndirən 7-ci komponent mey- 34 dana çıxmış oldu. Yaxud şəxsiyyəti formalaşdıran biogen, psixogen və sosiogen elementlərə yeni bir aparıcı element – infogen (H.B.) elementi də daxil oldu. Bu element şəxsiy- yətin həyatına bir qədər gec, yəni 5, 7 yaşlarından başlayaraq daxil olsa da, qısa müddət sonra biogen, psixogen, sosiogen elementlər üzərində dominantlıq etməyə başlayır. Əlbəttə ki, informasiya bu və ya digər səviyyədə qeyd etdiyimiz 6 kom- ponentə aid edilə bilər. Amma hazırki mərhələdə informasiya şəxsiyyətin formalaşmasında yardımçı yox, əsas element qis- mində səciyyələndirilir. Bununla bərabər, digər faktorlar bir- birilərindən asılı olsalar da, informasiya amili qeyri-asılı fak- tor, müstəqil komponent kimi çıxış edir. İnformasiya resurslarının şəxsiyyətin yetişməsinə, onun dünyagörüşünün formalaşmasına bilavasitə təsir etməsini, eyni zamanda, informasiyanın digər 6 komponentə birbaşa tə- sir göstərməsini sübut etmək üçün belə bir nümunəyə istinad edə bilərik. Məsələn, Cənub-şərqi Asiyada mühafizəkar bir ailədə yetişən gənclə, tutaq ki, Avstraliya, Böyük Britaniya və ya Azərbaycanda yenə də konservativ bir ailənin nüma- yəndəsi olan şəxs eyni informasiya mənbələrindən yararlanır və aldıqları informasiya əsasında hərəkət edirlərsə, deməli, hər iki fərdin şəxsiyyət kimi formalaşmasında aldıqları infor- masiya aparıcı komponent kimi çıxış edir. Beləliklə, məkan faktorundan asılı olmayaraq, hər iki şəxsin dünyagörüşündə eyniyyət əmələ gəlir, infoidentiklik formalaşır. Dolayısıyla, informasiyanın dominantlığı altında bir ailədə tərbiyə alan iki şəxs bir-biri ilə bioloji qardaş olsa da, şəxsiyyət kimi daha çox eyni informasiyadan qidalanan britaniyalı ilə qardaşdır. Nəticə etibarilə, bununla da informasiya ilə idarə edilən yeni insan tipinin-homoinformatikusun (H.B.) meydana çıxması müşahidə olunur. Bu tipi təmsil edən insanlar bir-birilərindən Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|