NICOLAUS OLAHUS – PERMANENŢE UMANISTE
331
(Nam sanctum visum est agmen adesse mihi.) […]
Visus adesse mihi trepido crinibus Apollo.” (1511)
2. DESCRIEREA
Este acum rândul poveştii să fie întreruptă de tablouri, căci divinităţile îl
poartă pe poet spre o incredibilă oază pământeană de linişte, unde viaţa este
nefiresc de firească, iar oamenii au, prin hărnicie, un trai îmbelşugat şi fericit:
“Est locus Hungariae, Cereris sacratus alumnae
Matthaeo veteres hoc tribuere solum
Nittria cum Vago celeri quem proluit unda
Intrantes Histrum quisque fluore suo.
Cernitur hos inter rapidus cursus fluviorum
Emrici nostri Renduve vocata domus.
Hanc etiam glebae centum renovantur aratris
Innumerisque boant pasqua laeta bobus
Et crebris ovium foetus balatibus adsunt
Cornibus et caprae proelia iuncta ciunt.” (1512)
Cu nimic mai prejos această imagine de pasajele descriptive ale Hunga-
riei, semnate de un virtuoz în domeniu, căci Nicolaus Olahus este nu doar
un povestitor irezistibil, ci şi un desăvârşit pictor literar, capabil să creeze
mirifice peisaje, portrete în stil clasic, pline de viaţă, precum şi luxuriante
cadre interioare. Imaginea casei Calninilor devine sub penelul său un preţios
tablou renascentist, un soi de Vişegrad, căci numai atmosfera şi curtenii pala-
tului lui Corvinus pot egala prospeţimea înmiresmată, arta obiectelor lucrate
cu mâna şi bunul gust, de epocă, al Rendvei şi al oaspeţilor acestui domeniu:
“Ingrediemurque piam limina nota domum
Vestibulum ante ipsum quem maxima turba virorum
Constiterat, dominum quisque manendo suum,
Sericiis fulgens lanisque rapacis Iberi,
Gallia quas dives, Anglia quasque dedit.
Concertant cyathis et grato munere Bacchi
Pulsantes pedibus terque quaterque solum
Ingeminant famuli plausum famulaeque sequuntur
Et totum complent cantibus ultro diem,
332
ANTAL GYÖNGYVÉR
At domus interior pictis constrata tapetis
Herbis et violis, floribus atque rosis
Spirabat gratum casiique et divite nardo,
Ac thuris lacrimis et bene olente croco. […]
Primates dominae mixtim pulchraeque puellae
Adstabant celebres virgineusque chorus.
Aedibus in mediis mensae sternuntur onustae
Bissenae dapibus somniferoque mero.
Accumbunt juvenes pariter dominae proceresque
Ut Baccho decorent laeticiaque diem.
Adstat Calninus gemmis insignis et ostro
Et pateras manibus servat utrisque duas
Praemia virtutis priscis donata diebus
Mentorea affabre pocula facta manu […]
Tendimus hinc castum dominae stratumque cubile
Candidulis violis purpureisque rosis
Ornabant thalamum cultu preciosa supellex
Subtilique olim vela parata manu.
Fulgebat rutilis gemmis viridique smaragdo
Tota domus vinctis adplicitisque thoro.” (1513)
Curtea princiară de la Vişegrad are, deşi departe în timp, o nebănuită
rivală în uluitoarea tabără a lui Attila, aşa cum o înfăţişează Olahus (“ten-
toria mira arte contexta”, “id, quo ipsemet utebatur ex serico, auro,
gemmis intextum ornatumque erat, pretiosis interiectis lapidibus huius mali
aurei, quorum commissiones atque iuncturas uniones splendidi ornabant”,
“aliud in quo equi stabulabantur, sericeum totum”, “lectus, […], mensae et
conviviorum, praeterea culinae instrumentum, ephippia, phalerae, et alia
equorum ornamenta, auro gemmisque decora” (1514)), căci, deşi operă nara-
tivă, Atila excelează în artistice descrieri, ca şi Hungaria în inserţii epice.
Aceasta din urmă este expresia cu adevărat himnică a grandorii naturii şi a
măiestriei umane constructive. Splendori naturale şi arhitectonice depăşesc
orice închipuire şi, de n-ar fi răul pe pământ, de n-ar fi tulburată omenirea
de războaie, paradisului natural şi artistic numai veşnicia celui celest i-ar
lipsi. Miraculoase ape termale, tivite cu vii şi străjuite de xenodochii,
tămăduiesc sub cerul liber trupuri bolnave, oferind “perspectiva unui tablou
al învierii universale” – “specimen […] picturae resurrectionis generalis”
(1515). Privind cu acelaşi ochi de artist câmpia Rákos din vecinătatea Pestei,
Olahus oferă un alt tablou, intersectând, de astă-dată, realismul cu grotescul:
„Conspiceres in praedicto Danubii campo multos homines iacentes interdiu