Nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 1,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
32 əsər kimi təqdim etmişdir. 1 Füzulinin vəfatının 400 illiyi münasibətilə yazılan həmin məqalə əsər haqqında məlumat xarakteri daşıyır. Heç də təsadüfi deyil ki, M.Sultanovun «Rövzətüş-şühəda» ilə «Hədiqətüs-süəda» arasında heç bir müqayisə aparmadan «Hədiqətüs-süəda»nın orijinal olması haqqında irəliyə sürdüyü bu fikir sonralar heç bir əks-səda verməmiş, Füzuli haqqında olan bütün tədqiqatlarda «Hədiqətüs-süəda»dan yenə də sərbəst-tərcümə əsəri kimi söhbət açılmışdır. Lakin XX əsrin son onilliyində «Hədiqətüs-süəda»nın orijinal əsər kimi dəyərləndirilməsi meyli güclənmişdir. Heç şübhəsiz, belə bir meylin artmasında Türkiyə araşdırıcılarının (Xüsusilə, 1987-ci ildə «Hədiqətüs- süəda»nın prof. Ş.Güngör tərəfindən hazırlanmış elmi-tənqidi mətn və ona yazılan ön söz nəzərdə tutulur) təsirini görməmək mümkün deyildir. Çünki bilavasitə bu nəşrə qədər «Hədiqətüs-süəda»dan tərcümə əsəri kimi bəhs edən müəlliflər 2 bundan sonra, görünür, həmin əsərin təsiri ilə «Hədi- qətüs-süəda»nın orijinal əsər olması haqqında fikir yürütməyə başlamışlar. Məsələ ondadır ki, Türkiyə ədəbiyyatşünaslığında «Hədiqətüs-süəda»nın «Rövzətüş-şühəda»dan tərcümə, iqtibas, sərbəst tərcümə olduğunu söy- ləyənlər daha çoxdur 3 və elə prof. Ş.Güngörün özü «Hədiqətüs-süəda»nın orijinal əsər olduğunu sübut etməyə çalışsa da, tərtib etdiyi mətnə əlavə etdiyi ön sözdə «əski ədəbiyyatımızda tərcümə anlayışının zəmanəmiz- dəki çeviridən fərqli olduğunu» xatırladır. 4
Orta əsrlər Azərbaycan, eləcə də Şərq ədəbiyyatında tərcümə abidələri üzərində aparılan müşahidə və tədqiqatlar «Hədiqətüs-süəda»nın orijinal əsər olduğunu sübut etməyə çalışan alimlərin gətirdiyi aşağıdakı fakt və dəlillərin əsassız olduğunu təsdiqləyir. 1. «Hədiqətüs-süəda»nın orijinal olduğunu sübut etməyə çalışan müəl- liflər, bir qayda olaraq, onun başqa cür adlandırıldığını əsas amillərdən
1 M.Sultanov. Füzulinin «Hədiqətüs-süəda» əsəri // «Azərbaycan» jurnalı, 1958, № 7, s. 182-190 2 Ə.Səfərli, X.Yusifov. Qədim və orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı /Ali məktəb tələbələri üçün dərslik. Bakı, 1982, s. 278-280 3 S.Hacıyev. Məhəmməd Füzulinin «Hədiqətüs-süəda» əsəri türk ədəbiyyat- şünaslığında/Gənc ədəbiyyatşünasların respublika konfransının materialları. Bakı, 1992, s. 62-63 4 Ş.Güngor. Giriş // Fuzuli. Hadikatü’s-sü’eda (hazırlayan: dr. Şeyma Güngör), Ankara, 1987, s. XV-LXXIII
33 biri kimi götürürlər. 1 Halbuki öncə qeyd olunduğu kimi, orta əsrlərin çoxsaylı tərcümə abidələri üzərində aparılan araşdırmalar göstərir ki, tari- xən Şərq ədəbiyyatında tərcümə əsərləri daha çox orijinaldan fərqli şəkildə adlandırılmışdır. Bu baxımdan «Rövzətüş-şühəda»nın «Səadətnamə» və «Şühədanamə» adı ilə tərcümə olunmasını yada salmaq kifayət edər. 2. «Hədiqətüs-süəda»nı orijinal əsər hesab edən prof. S.Əliyev yazır: «Şair türkcə «müsibətnamə» yazmaq sifarişi aldıqdan sonra… Allahdan iltifat diləyib işə girişir… Allahdan iltifatı tərcümə edənlər yox, şah əsər yaradanlar uma bilər». 2 Prof. Ə.Səfərli: «Yeni əsərin girişində Füzuli kömək üçün Allaha üz tutur, ondan yardım diləyir, gözəl və mənalı sözlər tapmaq üçün Allaha yalvarır... «Hədiqətüs-süəda» tərcümə əsəri olsaydı, bunlar artıq görünməzdimi?!» 3
Orta əsrlərin tərcümə abidələri ilə tanışlıq göstərir ki, həmin dövrdə tərcümə işi orijinal yaradıcılığa bərabər tutulmuşdur. Yaradıcı bir iş üçün Allah-taalaya üz tutmaq, ondan kömək və iltifat diləmək isə artıq görün- məməlidir. 3. Füzulinin «Hədiqətüs-süəda»dakı «Hala əlsineyi-ərəbdə məzkur olan məqtəli-Əbu Mühnəf və Məsrə’i-Tavusidür ki, Seyyid Rəziyəddin Əbülqasim Əli bin Musa bin Cə’fər bin Məhəmməd ət-Tavusi kəmali- təhqiq və tədqiq ilə əsnadi-mö’təbərdən nəql edüb itmaminə ehtimam etmiş. Və əfvahi-əcəmdə məşhur olan kitabi-«Rövzətüş-şühəda»dür ki, həzrəti-əfsəhül-mütəkəllimin Mövlana Hüseyn Vaiz tətəbbö’i-təvarix və təfasir edüb diqqətlə yazmağın rəvayətləri dərəceyi-sihhətə yetmiş və mən xaksarə niyyət oldur ki, əsli-tə’lifdə «Rövzətüş-şühəda»yə iqtida qılub sayir kütubdə olan nükati-qəribələri mümkün olduqcə ana əlavə qılam...» 4
qeydlərindən çıxış edən müəlliflər göstərirlər: «Şair qeyd etdiyi kitablar- dan, o cümlədən Hüseyn Vaizin «Rövzətüş-şühəda»sından öz əsəri üçün
1 M.Sultanov. Füzulinin «Hədiqətüs-süəda» əsəri // «Azərbaycan» jurnalı, 1958, № 7, s. 182-190; S.Əliyev. Orijinal abidə // «Azərbaycan» jurnalı, 1991, № 11- 12, s. 48-53; Yenə onun: Azərbaycan nəsrinin orijinal abidəsi // S.Əliyev. Füzuli (Nəzəri-bədii düşüncələri). Bakı, 1996, s. 65-104; Ə.Səfərli. «Hədiqətüs-süəda» tərcümədirmi? // AMEA-nın Xəbərləri. Ədəbiyyat, dil və incəsənət seriyası, Məhəmməd Füzulinin anadan olmasının 500 illiyinə həsr olunmuş xüsusi buraxılış, 1996, s. 50-60 2 S.Əliyev. Azərbaycan nəsrinin orijinal abidəsi // S.Əliyev. Füzuli (Nəzəri-bədii düşüncələri). Bakı, 1996, s. 76 3 Ə.Səfərli. Göstərilən əsəri, s. 53 4 Füzuli. Əsərləri: 6 cilddə, VI c./Tərtib edəni: H.Məmmədzadə. Bakı, 1996, s. 16 Yüklə 1,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|