O’. A. Farmanov
Yüklə 1,51 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 11.2.
Kuch vositalariga tayyorgarlik 1.Og’irlashtiruvchi mashqlar (qum to’ldirilgan koptok, gantellar, toshlar, shtanga, engil atletika snaryadlari, og’ir belbog’lar, og’ir kamzullar, manjetlar). 2.O’z og’irligi va sherigining og’irligini enguvchi mashqlar.Izometrik yo’nalishdagi gimnastik va akrobatik mashqlar. 3.Maxsus qurilma va trenajerlar (amortizastiyalanuvchi rezina, “Gerkules”, “Mini Djim”) dan foydalanib bajariladigan mashqlar. Kuch vositalariga tayyorgarlikda basketbolda asosan qo’llaniladigan usullari: 1. Qayta zo’r berish usuli (ikki-uch, ba’zida undan ham ko’p mashqlar seriyasini bajarish). 2. Maksimal zo’r berish usuli (1-2 marta qaytarishdan ko’p bo’lmagan imkoniyat beruvchi mashqlarni qo’llash). 144 3. Izometrik zo’r berish usuli (mushak kuchlanishining maksimal paytini engib o’tuvchimashqlar). Basketbolchilarni atletik tayyorlashda quyidagi asosiy uslubiy takliflarni eslab qolish lozim: -jismoniy tayyorgarlikda 3-5 yo’nalishlarni qo’llash maqsadga muvofiq; -boshlang’ich yo’nalish (“moslashish”) nomaksimal imkoniyatning 60 foiz og’irlikda bajarish lozim; -keyingi yo’nalish maksimal yoki submaksimal usulda (80 foiz); -oxirgi yo’nalish maksimumning 60 foizi bo’lishi lozim (mashqlarni bajarish tezligini belgilagan holda). Tezlik bo’yicha tayyorgarlik vositalari va usullarini aytib o’tishdan avval tezlikning jismoniy sifatini ochib beruvchi tushunchani aytib o’tish lozim. Sportchining tezlik imkoniyatlarini bir-biridan alohida uchta ko’rinishga bo’lish qabul qilingan: ta’sirlanish tezligi, yakka harakatning tezligi, butuno’yin faoliyatidagi har xil harakatlarda ko’rinadigan tezlik. Ko’p yillik tajribaviy yo’nalishlar shundan dalolat beradiki, oliy malakali basketbolchilarda harakatga ta’sir etuvchi tezlik individual eng maqbul va amaldagi mashqlarda erishiladi.. mashq qilayotganlarga ta’sir etuvchi yakka harakatlar tezligi sensetivlikdan anchagina ko’p. Shundan kelib chiqadiki, bu harakatlarni bajarishni takomillashtirishdagi zahira o’yin davomidagi harakatlar tizimiga kiritilgan. Shu bois, chopish tezligini, sakrash va maxsus o’yin harakatlarini bajarishni takomillashtirish vositalari to’g’risida aytib o’tish lozim. Sportga tayyorgarlik ko’rish usulining asosiysi oralikdir. Shuning uchun basketbolda uni qo’llash universal xarakterda bo’lgani sababli u boshqa qismda ko’rib chiqiladi. Biz tomondan taklif etilayotgan tnxnik tayyorgarlik (harakatlarning aniqligi)ning takomillashtirish usuli tezlik tayyorgarligidagi o’ziga xos kontrast usuldir. Bu holatda uni bajarilishi sharoitining (tepalikka va tepalikdan chopishni qo’shib olib borish, to’siqlar osha sakrash va chopish) keskin ravishda ajralib turuvchi aniq mashqlarda ko’rinib turadi. Maxsus mashqlar ko’pgina hollarda mashqlar sharoitini musobaqa faoliyatlariga yaqinlashtirib o’tkazilgan o’yinlar usulida qo’llaniladi. Tezlik tayyorgarlikning asosiy uslubiy fazilati shundaki, uni qo’llash charchash va bir xillik (monoton) omillari vositalarining yo’qligidadir. Basketbolchi xayajonlanish darajasining qulayligi bilan 145 va tezlik mashqlarini bajarishga hohish bilan xarakterlanadigan “ruhiy birdamlik” holatida bo’lishi lozim. Bir necha marta bajarilgan steroetip ixtisoslashtirilgan xarakterlantiruvchi ish “o’ta barqarorlik”ka olib keladi, ma’lum harakatlantiruvchi tuzilmani va tezkorlik-kuch sifatlarni keltirib chiqaradi. Noan’anaviy tezkorlik-kuchga tayyorgarlik ko’rish vositasi bilan bir qatorda basketbolda funksional tayyorgarlik “srednegorya” sharoitida “balandlik o’yini” asosida original funksional usul ishlab chiqilgan. Usul asosida balandliklarni zinama zina o’zgarishi, mashq qilish faoliyati davomida o’tilib boradi. Srednegorya turini o’rgatishda dengiz past-balandlik darajasi balandligini o’zgarishini zinama-zina yo’li, har xil yo’nalishi, hajmi va mashq qilishning tezligini,mashqqilish jarayonini samaradorligini oshirish, shunda shaxsiy ko’nikma muddatlari qisqarishi zarbdor mashq qilishdan foydalanish, bularning jami sportchilarni harakatlantiruvchi va psixologik imkoniyatini amalga oshiradi, shuningdek, ixtisoslashtirilgan mashqlarni texnik taktika mahoratini takomillashtirishda samaradorligini oshiradi. “Balandlik o’yini” usulini mashq qilish jarayonini o’tkazish va tashkil etish o’z ichiga parallel tarzda tezkorlik-kuch va texnik-taktikaga tayyorlashni qo’shadi. Va musobaqa faoliyati muddatini uzaytirish samaradorligini beradi. An’anaviy va noan’ananaviy vositalar va atletikaga tayyorlash usullarini kompleks qo’llash sezilarli ijobiy natijalar beradi, shunda basketbolchilarning tayyorgarlik darajasi ish bilan birga atletika tayyorgarligi uchun mashq qilish vaqtini qisqartiradi. Malakali basketbolchilarni tayyorlash tuzilmasida texnikaviy tayyorlash “aloqa bog’lovchi bo’g’in” sifatida bo’ladi, buni aytib o’tish joizdir. Malakali basketbolchilarni mashq qilish nazariyasi va amaliyotida texnik tayyorgarlikning to’rtta etakchi usuli tuzilgan. Usulni murakkablashtirish o’z ichiga xarakterli bo’shliqni qisqartirish sharoitida ishini bajarilishi va harakatlantiruvchi masalalar vaqtiini amalga oshiradi. Boshlang’ich va so’nggi vaziyatni, texnika ish pallasini murakkablashtirish, texnika usulining umumiy tuzilmasida tezlik darajasi va tartibining alohida pallasini o’zgarishi, alohida pallalarning tezligini oshishi hamda usullar barchasida aks etadi. 146 Asosiy texnik usulni takomillashtirishda-sakrab otishda quyidagi o’yin vaziyatlari xili ajraladi-bular himoyachini qarshilik ko’rsatish darajasi bilan aniqlanadi. 1. Himoyachi hujumchidan deyarli uzoqda turadi, irg’ishni bajarishda odatdagi xarakterli to’siq yo’q, - ya’ni irg’ish “ideal” sharoitda bajariladi. 2. Himoyachi hujumchiga tezlik bilan yaqinlashadi, irg’ishni bajaruvchi bilan aloqasi o’tkir xavfi paydo bo’lmoqda yokt koptokni bekitmoqchi, shunda hujumchi odatdagiday koptokni tezroq tashlashi maqsadga muvofiqdir. 3. Baland bo’yli “sakrovchi” himoyachi hujumchiga homiylik qilmokda yaqin masofada, o’zini sheriklari saqlagan holda o’yin sharoiti paydo bo’ldi, shunda hujumchi koptokni traektoriya bilindligida tanlashga majbur. 4. Ximoyachini qarshiligi zaiflashganini poylab hujumchi irg’ishni masofadan bajaradi, deyarli maksimal uzoqlikdan. Texnika tayyorgarlikni ushbu usullari tezlikni harakatlantirishni takomillashtirish bilin birga kontrast usuli qo’llaniladi. Ushbu usulning fiziologik asosi muskullarning sezuvchanligi va analizator tartibi vazifasini kontrast o’zgarish yo’li bilan bo’shliq vaqtinchalik va og’irlik parametrlari harakat boshqaruv ob’ektini o’z ichiga oladi, (aylana, koptok). Ushbu usul qo’llanilganda aylana diametrini kichraygani aynan ifoda etiladi, koptokni kattaligi va og’irligi o’zgaradi, ko’rish nazoratidan sun’iy ravishda chegaralanadi. Kontrast usulining birdan-bir qo’shimcha samarasi, harakatlarni aniqligini takomillashtirishdan tashqari, tezkorlik-kuch differenstial aniqlikda ko’tarilishi negizi natijasida bo’ladi. Ma’lum bo’lgan usullarda ta’sir ko’rsatuvchi imkon boricha ishlashusuli malakali basketbolchilarni tayyorlashda tashkil etilgan. Uni amaliyotda qo’llash, ko’nikish mexanizmlari ko’pincha xarakterga va mashq qilish vositalarini tezlik bilan qo’llashga asoslangan. Mashq qilishni samarasi sportchini tayyorgarlik darajasi o’sishi, ushbu vosita orqali erishilgan bo’lishiga qaramasdan. Texnik mashqlarni bir necha bor bajarilganda xuddi shunday yuqori-stabil harakatlantiruvchi dasturlar kuzatilishi mumkin, basketbolchilarni atletik tayyorgarligi singari (“tezlik to’sik”) texnika tayyorgarligida “bo’shashganlik”ga qarshi o’xshash to’siqqa “imkon boricha” texnik harakatni bajarish hisobiga erishiladi. 147 Sportchilarni texnika mahorati usulini takomillashtirish borasida to’xtalsak, shuni ta’kidlash lozimki, usullarni zahirasini kengligiga qaramasdan, murabbiylar ixtiyorida mavjud bo’lgan, ularning ko’pchiligi hajmi bo’yicha jismoniy va psixologik vazifalarni talab qiladi, bu esa o’z navbatida nafaqat mashq qilish ishini uzaytirishni, balki texnik tayyorgarlikda noan’anaviy vositalarni izlashga imkon beradi. Zamonaviy basketbolda “texnik-taktik mahorat” umumiy tushunchani joriy qilish vosita va usullardan foydalanish ko’zda tutiladi, amalda keng darajada texnika hamda taktik tayyorgarlik ko’rish masalalarini hal etadi. Modellashgan uslab asosini va modellashgan usullarda o’yin faoliyatida konkret jamoa yoki o’yinchiga suyanadi. Aniq raqibning o’yini modellashtiriladi, buning uchun mashq matchlarida vaqtinchalik bo’g’inlar tuziladi yoki maxsustayyorgarlik ko’rgan sparring-sheriklar taklif etiladi, ular konkret matchlarda kelgusi sherigining eng qulay bo’lgan taktik rejasi asosida harakat qiladilar. Murabbiy, kelgusi raqibning tez-tez qo’llaydigan uslublari to’g’risidagi oldindan razvedka bo’yicha taktik tartib va turiga ega bo’lib, o’zining o’yinchilari uchun hujum va himoya qismi rejasini konkret ishlab chiqadi. Yaqinlashib kelayotgan kelgusi musobaqalarda basketbolchilarga tanlangan usullarni texnik sharoitda sinab ko’rish uchun murabbiy uning uyg’unlik va tezligini hisobga olib zahira tarkibiga kelgusi raqibning yoqtirgan taktik rejasida hisobga olishni topshiradi. Sheriklarining qarshilik harakati jadalligi u taklif etgan taktik sxema doirasida maksimal bo’lishi kerak. Bunda, sportchini ijodiy mustaqilligini muvaffaqiyatli rivojlantirish uchun unga ma’lum taktik topshiriq taklif etib, texnik usul va o’zaro usullarni ko’rsatiladi. Shu bilan bir vaqtda sportchiga chetdan aytib turmasdan o’zi hal eta olishi masalasi qo’yiladi. Boshqa yo’nalishga o’tkazish usuli taktik usulni almashishidan foydalanish va oldindan belgilangan signallar qabuliga asoslanadi. Bu erda sportchilarga sekin-asta signal qabul qilishni murakkablashtirib borish, tovushdan ko’rishga o’tish, bittadan tartib signallarga, to’g’ri tanlash va hisobga olishni talab qilish tavsiya etiladi. Bundan tashqari, sekin-asta mashq qilishning borishida aralashmaslik uchun, murabbiy oldindan shunday holatni belgilashi mumkinki, zudlik bilan taktik harakatni o’zgartirish signali musobaqa paytida kelib chiqadigan 148 ma’lum hollarda, mashq qilishda masalan, tarkib qoida bo’yicha, raqib savatiga har bir jarima irg’ishidan keyin, butun maydon bo’yicha zudlik bilan shaxsiy homiylikka o’tadilar, o’zining savatiga jarima irg’ishidan so’ng esa-yana maydonini himoyasiga o’tadi va hokazo. Musobaqalardagi vaziyat kutilmaganda o’zgaradi yoki raqib birdan yangi taktik tartib qo’llasa, sportchilarni qarshi usulga tezkorlik bilan o’tishga katta qiyinchiliklar tug’diradi. Va maxsus tayyorgarlikni talab qiladi. Musobaqa oldidan tayyorgarlik ko’rish davrida qisqa vaqt ichida turli xildagi taktik tartibga ega bulgan raqiblar bilan bir qator nazorat o’yinlar o’tkazish tavsiya etiladi. Ajratilgan vaqt sharoitida bir-biridan keskin farq qiluvchi raqiblar harakati sportchilarni tezkorlik bilan ijodiy boshqa yo’lga o’tishiga majbur etadi. Basketbolchilarni tayyorlashda o’yin topshiriqlarini murakkablashtirish usuli tushuntirish usulidan ustun keladigan ta’sirni o’tkazishi konkret tartibi bo’ladi. Bu aynan o’yin topshiriqlarini murakkablashtirishni ko’zda tutadi. Shunda sportchilarni limitni ko’payishi sharoitida poerativ masalalarni hal etish zarurati oldiga qo’yadi. Bular: vaqt limiti, bo’shliq limiti, raqibningn qarshiligi, konkret harakatning tezlik natijasi bahosi, mashqqilish sharoitining konkret o’yin vaziyati (masalasi) qarorining o’zgarishi. Taktik masalalarni shaxsiy hal etish talabi o’sganligini hisobga olib, taktik tayyorgarlikning shaxsiy elementlarini har tomonlama takomillashtirib borish lozim. Usullarni o’rganishning birinchi bosqichida umumiy tushuncha va ma’lum taktik harakatni o’rgatish zarur. “Kattiq” kanallar va “bloklar” masalalari hal etilishini shakllantiruvchi ikkinchi bosqichda esa, bu erda basketbolchini shaxsiy va tipik xususiyatlarini hisobga olish zarur. “Blok” uchun hal etish chog’ida tezkorlik bilan fikr yurituvchi yaxshi qobiliyatga ega bulgan sportchi to’g’ri keladi, hal etilgan “blok”ni amalga oshirish uchun yaxshi muvofiqlashtiruvchi sensomotor sportchi zarur. Uchinchi bosqichda ushbu kanallarni kengaytirshga tegishli (bir xil bo’lgan taktik sxemani izlash). Shunda, bir tomondan basketbolchini shaxsiy fazilatini, ikkinchi tomondan o’yinning xarakteriga, ushbu jamoaga xos ravishda, to’rtinchi bosqichda, mazkur o’yining tartibida taktik vositalarning torayishi qaytadi, lekin endi butunlay yangi darajada. Ayniqsa, bu taktik vaziyatdan “chiqish” xilini izlab topishgp tegishli. Yangi taktik usullarni barcha bosqichlari o’rganilgandan so’ng, o’yinchilarda improvizastiyani 149 rivojlantirish qabul qilingan taktik usul ramkasida va ulardagi psixik maxsus qobiliyati doirasida takomillashtirishga alohida e’tiborni qaratish lozim. Mashq qilish jarayonida shunday uslubiy yondoshishga alohida e’tibor berish lozimki, unda sportchilar o’zining har bir taktik usulini anglashga asoslanishi kerak. Buning uchun usulni takomillashtirish jarayonida uni to’xtatish maqsadga muvofiq bo’lib, unda xar bir o’yinchi nainki, o’zining shaxsiy harakatiga balki ularni keyingi rivojlanishini oldindan ayta bila olsin. Ushbu usul kombinastiyaning davomida o’yinlar vazifasini boshkayo’lga qo’yish va harakatni davomiyligini yangi o’yin turini boyitishi mumkin. Zamonaviy futbolning asoiy g’oyalaridan biri “aloqani” va qattiq qarshilikni ko’payishi, bu hakamlar tomondan rag’batlantiriladi, shuningdek o’yinning psixik jiddiyligi oshganda, ularni “tenglashtirish” sinfi, jamoani o’yini yuqori daraja natijalariga xosdir. Amaliyotda barpo etilgan taktik va psixologik qarshilikka zarur bo’lgan sharoitni yaratish borasida bir necha misollar keltiramiz. 1).Uyin mashqlarini ortishini o’sishi va hajmini ko’payishi, basketbolchilar nazorat texnik va taktik masalalarni faol qarshilik ko’rsatish davomida echadilar. 2).Bir necha martaoraliqdagi mashq o’yinida marraga etib kelish paytida, murabbiy o’yinchilarga to’satdan, o’yin tomom bo’lishiga oz vaqt qolganini xabar qilganda, jamoa hisobni minimal yuqori ushlab turishda qator taktik masalalarni hal etishi kerak. 3).Mashq o’yinlarini turli gandikap raqiblar bilan o’tkazganda, jamoa raqib tomondan forani kattaligini bilmay turib, erishilgan yuqori hisobdan qat’iy nazar o’yin oxirigacha faol harakat qilishga majbur bo’ladi. 4).Irg’ish paytida tomoshabinlarning soxta shovqini (yoki aksi to’la jimjitlik bo’lsa) irg’ish paytidagi tomoshabinlarni to’sig’i, shunda o’yinchi hech qanday sharoitga qaramasdan, irg’ishni diqqatlik bilan bajarishi shart. 5).“Bir kishi hamma uchun” degan qoidani kiritib, bitta o’yinchiga bir qator jarima yoki mashq oxirida irg’ish uchun beriladigan takliflar kiritilganda u aniq bajarsa, shunda butun jamoa shu zahotiyoq dushga borishi mumkin, lekin o’yinchi xato otsa, shunda jamoadagilarning barchasi “jazoni tortib” zal buylab bir necha bor sapchishlarni amalga oshiradilar, so’ng boshka o’yinchi shu shartlar bilan yuqorida aytib o’tilganlarni bajaradi, shunda sapchishlar keyingi xato otishda qisqaradi. 150 Taktik tayyorgarlikni takomillashtirishdagi zahira izlanishda har bir konkret o’yinchining individual xususiyatlaridan kelib chiqib maksimal ishlatishga asoslanadi. Bu erda echilmagan masalalar hali ko’p. Amaliyotdan bir misol, bir paytda qabul qilingan umumiy uslub bo’yicha markaz o’yinchilaridan birini taktik xususiyatlarini takomillashtirishga talaygina kuch ishlatilgan. Boshida sportchini orqada qolishini “taktik xususiyatlari” yo’qligidan degan fikr bildirilda. Faqtgina chuqur psixologik-pedagogik tekshirish aniqlashga imkon berdi. Ushbu sportchi lperativ masalalarni tez vaaniq hal etadi, lekin axborotni qabul qilish tezligi etarli emas, e’tibori tor doirali ekanligi bilan ajralib turadi. Taktik tayyorgarlik paytida akstentlar almashganda sportchini mahoratini yaxshilishga imkon beradi. Sportchilarni har tomonlama o’rganilganda, har bir kuchli tomondan maksimal to’liq foydalanish va qoloq bo’g’inlar bilan to’ldirish – malakali basketbolchilarni taktik tayyorlashni takomillashtirishni yagona optimal yo’lidir. Dam olish va ish vaqti nisbatiga bog’liq bo’lgan ish yuklatilishining asosiy o’zgaruvchanligi turlari ma’lum: o’zgarishsiz dam olish paytida ish vaqti mashqdan-mashqqa ortibboradi, ish vaqti doimo, dam olish vaqti qisqaradi, ish vaqti oshib boradi, dam olish vaqtini qisqargani hisobiga va hokazo. O’yin harakatini faoliyati xarakteri shartlari, basketbolda oralik uslubini amalga oshirish o’ziga xos xususiyatga ega. Maxsus mashqlarni bajarishda basketbolchilar oraliq mashqiga uchta asosiy usul taqdim etiladi. “Yumshoq” oraliq mashq nisbatan deyarli uzoq ishni 10 daqiqagacha diapozonida, 10 soniyadan 1 daqiqagacha dam olish oralig’i bilan. Odatda, aylanaga irg’ishni aniqligini takomillashtirish mashqlari qo’llaniladi. Ushbu usul quyidagicha konkret amalga oshiriladi. Basketbolchi juftlikda ishlaganda ma’lum nishonga tegish topshirig’ini, ma’lum aylanalar soni ketma-ket bajarishi lozim. Boshqa aylanagao’tishda dam olish 10 soniyani tashkil etadi, lekin topshiriqning ma’lum qismini bajarganda (5 ta aylana)-1 daqiqagacha, topshiriqning ikkinchi qismida dam olish oralig’i qisqaradi. Bunday ish odatda o’rta jadal tartibda 10 soniyada 22-24 marta tomir urishida amalga oshiriladi. “Qattiq” oraliq mashq qilishda 1-2 daqiqalik ishni almashtirib maksimal jadallik bilan bir xil oraliq dam olishni o’z ichiga oladi. Kompleks takomillashtirish texnikasini maksimal tezlik bilan bajarilishi 151 mashqi turida amalga oshiriladi. Keyingi seriya mashqlarida ma’lum tiklashga zid fonida bajariladi. (tomir urishining tezligi birinchi urish seriyasida 10 soniyada 25-26 urish, oxirgi seriyadan oldin 26-28, undan so’ng 29-31). Mashq qilishning bunday usuli maxsus tayyorgarlik ko’rish bosqichida va MS urishda tayyorgarlikning barcha bosqichida qo’llaniladi. “Forcheking” usulidagi oraliq mashq. Maksimal jadallikda ”bir xil bo’lmagan” vaznda mashqlar bajariladi. Basketbolda mashq o’yinlari, raqibni faol qarshilik harakatlanishi va psixik potenstialligiga nisbatan qisqa oraliq vaqtda takrorlanmasdan bajariladi. Qoidalarda ko’zda tutilganidek hujum uchun 30 soniya limit, bunday mashqni bajarish 25- 27 soniya. Tomir urishining individual xarakterga ega. Mashq qilishganlik va ilgarigi ish faktori bilan shartlashadi. Bu kabi mashqlar musobaqa oldidan bo’ladigan bosqichga xarakterlidir. Oxirgi paytda basketbolchilarni tayyorlashda aylanma mashq qilish an’anaviy uslub bo’lib qoldi. Bu holatda aylanma mashq qilish-bu mashg’ulotlarni ma’lum uslubiy tashkiliy usuli, uning asosiga mashq qilishning takoro-o’zgaruvchan uslubi qo’yilgan. Aylanmamashq qilish kompleks mashq qilishning o’tkazilishidan iborat bo’lib, “stanstiya” navbatini davom ettiruvchi tartibida bajariladi. Malakali futbolchildarni tayyorlashda, odatda, nafaqat jismoniy mashqlardan foydalaniladi, balki texnik tayyorgarlikdan ham foydalaniladi, shu bilan birga alohida mashg’ulotlar u yoki bu tayyorgarlik ko’rinishida o’tadi. Aniq paytdagi bog’liqlikka ta’sir ko’rsatishi, shu bilan ajralib turadiki, bog’liqlik mashq qilishni taqqoslaganda, toza holatdagi ta’siri bir yo’la qat’iy emas, balki ketma- ketligi o’rinlidir. Aylanma mashq qilishni qo’llash shuni ko’rsatdiki, malakali basketbolchilarni tayyorlashda dam olish va takrorlash sonini (ish vaqtini emas) qat’iy qoidalar bilan belgilash zarur, bu holda adaptastiya zahirasi ishlatishiga sharoit yaratiladi, ya’ni basketbolchilarni qobiliyati mashq qilishning ta’sirida yangisiga, jismoniy va texnika tayyorgarligida yanada yuqori darajali bo’ladi. Mashqlar majmui va aylanma mashqlarni jismoniy tayyorgarlik akstenti vositasi maxsus mashqda basketbolda, shuningdek boshqa sport turida yordamchi mashqlar qo’llaniladi. Ish bilan bandlik reglamenti mashq qilish majmuiga, asosiy komponent takomillashtirilishi ishchanligiga mashq qilishning davomiyligiga, ularni jadalligiga, 152 takrorlash soniga, qat’iy ketma-ketligiga va ish bilan bandligiga ma’lum oralikda dam olishida alohida stanstiyalar kabi aylanmalarga asoslanadi. Integral tayyorgarlikning mahoratini ta’riflanishini muvofiqlashtiruvchi vamusobaqa faoliyatida amalga oshiruvchi har tomonlama texnika, jismoniy, taktik, psixik va birlashtiruvchi tayyorgarlik sifatida xizmat qiladi va ehtimol sportchini muhim musobaqalarga tayyorgarligini yanada ahamiyatli tomonlaridan biridir. Sport mashg’ulotlarining muhim muammolaridan biri, bu mashq qilish jarayonida analitik va sintez yondoshishni birga olib borishdadir. Birinchisi alohida sifatlarini yoki tayyorgarlik tomonlarini takomillashtirish maqsadini ko’zlaydi, ikkinchisi esa-musobaqalar faoliyatida barcha tomonlarning tayyorgarligini jipslashgan majmuini namoyon bo’lishini ta’minlaydi. Buning natijasida mashg’ulotlarning bir qismi, sintezni turli xildagi sifati bajariladi va musobaqa mashqlarini bir butun mahoratini hisobga olib, uning ajralmas qismini tashkil etadi. Integral tayyorgarlik ko’rish deganda, birlashishga yo’naltirilgan, muvofiqlashtirish va amalga oshirish sharoitidagi mashq qilish va musobaqa faoliyatini har tomonlama tayyorgarligini, sifat va mahoratini tor yo’nalishli vositani ta’minlovchi vosita jarayoni deb tushunish lozim. To’liq va har tomonlama integral tayyorgarlik ko’rish uchun shaxsiy, guruhli va jamoali texnik-taktik faoliyatni takomillashtirish lozim va vazifalar doirasida barcha imkoniyatlarni safarbar qilib, butun o’yin davomida umumiy yuqori darajada mahoratini ta’minlash maqsadida maksimal faolligi davrini zaiflashganligiga nisbatan boshqa yo’lga o’tishidir. Integral tayyorgarlikning samaradorligini turli xildagi uslubiy usullar, soddalashtiruvchi yoki musobaqa faoliyatini jadallashtirib ko’tarish mumkin. Yüklə 1,51 Mb. Dostları ilə paylaş:
|