Od bazelske do balfurove deklarcije

16 ^ Riječ je o istorijskom paradoksu: dok u zapadnoj Evropi sa mno­go­broj­nim radništvom tada gotovo nema Jevreja proletera, u Rusiji koja ima daleko manje radnika broj Jevreja proletera je srazmjerno veliki.

17 ^ A. Gams, Pogovor Kratkoj istoriji jevrejskog naroda S. Dubnova, 254.

18 ^ T. Hercl, Jevrejska država, (Skraćeno izdanje ove brošure štampano je u okviru knjige J. Frenkla, Hercl, Beograd – Zagreb 1936), 148.

19 ^ Pokret je dobio ime po brdu Cion pored Jerusalima, na kome su se nalazili Davidov grad i Solomonov hram. Cion (Sion, Zion) koristi se u Starom zavjetu kao naziv za Jerusalim (pominje se 152 puta), a u doba jevrejske dijaspore Cion je često sinonim za Palestinu uopšte.

20 ^ M. Baletić, n. d, 111.

21 ^ Isto; V. M. Šobajić, n. d, 84.

22 ^ M. Baletić, n. d, 72.

23 ^ A. Štajner, Jehuda Haj Alkalaj (1798-1878), Jevrejski almanah 1968-1970, Beograd 1971, 60.

24 ^ [ ] Jedna historijska veza između Jevrejske općine u Splitu i Mozesa Montefiorea, Kadima – ^asopis jevrejske omladine Jugoslavije, br.39, Beograd 1978, 38-42; Š. Etinger et al, n.d, 363; Ž. Lebl, Rabin Jehuda Alkalaj (1798 1878), Mezuza – ^asopis za jevrejsku književnost, br. 1, Beograd 1993, 224 236.

25 ^ [ ] Jedna historijska veza..., 38-42; An - Ski, Nikola I i Mojsije Montefi­ore, Jevrejski almanah 1929-30, Vršac 1929, 167-169.

26 ^ [ ] Jedna historijska veza..., 38-42.

27 ^ V. M. Šobajić, n. d, 85; W. Laqueur, A History of Zionism, New York – Chicago – San Francisco 1972, 27.

28 ^ C. Rothmüler, Židovska kolonizacija Palestine, Zagreb 1925, 6.

29 ^ D. Lapierre – L. Collins, Jeruzaleme, Jeruzaleme, Zagreb 1977, 58; M. Baletić, n. d,111.

30 ^ Neki autori (G. Holdheim – W. Preuss, J. Fraenkel, J. Heller, W. Laqueur, V. M. Šobajić, M. Baletić, Š. Etinger, S. Dubnov) Alkalaja ne pominju kao preteču političkog cionizma, ili mu ne posvećuju dovoljno pažnje. Djela (knjige i brošure) rabina Alkalaja su: Darhe noam (Putevi ugodni), Beograd 1839; Šalom Jerušalajim (Mir / pozdrav Jerusalimu), Ofen 1840; Minhat Jehuda (Dar Jehudi), Presburg 1843; Kol kore (Proglas), 1848; Petah kehoda šel mahat (Otvor kao iglene uši), Beograd 1849; Sefer Hajim (Knjiga života), Beograd 1851; Kol mevaser (Glas vesnika), Lajpcig 1852; Mevaser tov (Dobar vesnik), London 1852; Goral laadonaj (Božja sudba), Beč 1857; Mekice nirdamim (Buđenje uspavanih), Beograd 1858; Mašmija šalom (Govor o miru), 1861; Šema Jisrael (Počuj, Izraelu), Beograd 1861; Meoded anavim (Hrabrenje palih duhom), Beč 1864; Ragle mevaser (Vesnikove noge), Beograd 1865; Šivat Cion (Povratak Cionu), Beč 1868; Kibuc galujot (Prikupljanje rasturenih), Beograd 1869; Menahem Cion (Cinova uteha), 1878; Kol kore (Proglas, drugo izdanje), Bombaj 1887. itd. Vidi: A. Štajner n. d, 55 65; Ž. Lebl, n. d, 224 236.

31 ^ A. Štajner, n. d. 63; Ž. Lebl, n. d, 224 236.

32 ^ Isto.

33 ^ R. Livada, Pismo rabina Alkalaja, Kadima – ^asopis jevrejske omladine Jugoslavije, br. 37, Beograd 1977, 36-37.

34 ^ A. Štajner, n. d, 63; Ž. Lebl, n. d, 224-236.

35 ^ R. Livada, n. d, 37.

36 ^ S. Kalderon – J. Levi, Istorija jevrejskog naroda I II, Knjiga II: Od izgona Jevreja sa Pirinejskog poluostrva do najnovijih vremena, Beograd 1935, 124.

37 ^ Isto, 120.

38 ^ Š. Etinger et al, n. d, 392; J. Fraenkel, Dubnov, Herzl and Ahad Ha-am. Political and Cultural Zionism, London 1963, 9-10.

39 ^ Isto.

40 ^ S. Bernstein, n. d, 12.

41 ^ M. Baletić, n. d, 113.

42 ^ Isto, 104; S. Dubnov, n. d. 214.

43 ^ Š. Etinger et al, n. d, 393.

44 ^ J. Heller, Geschichte des Zionismus. Kurzgefasste Darstellung, Berlin 1935, 12; J. Fraenkel, n. d, 12.

45 ^ L. Pinsker, Autoemancipacija, Zagreb 1933, 5-17.

46 ^ J. Mrazović – O. Boričić-Dvorski, Židovi i današnja Njemačka, Zagreb 1933, 16.

47 ^ L. Pinsker, n. d, 27.

48 ^ Isto, 30; S. Kalderon – J. Levi, n. d, 125-127; Š. Etinger et al, n. d, 394.

49 * Datiranje ovog kao i mnogih drugih događaja je sporno. Kao relevantan uzet je prilog Jozefa Frenkla Every Day in Jewish History iz The Zionist Year Book 1958-1959, London 1959, 41-67.

^ J. Heller, n. d, 13, S. Kalderon – J. Levi n. d, 126-127.

50 ^ L. Pinsker, n. d, 28.

51 ^ Isto, 14; M. Baletić, n. d, 114; Š. Etinger et al, n. d, 395.

52 ^ Š. Etinger et al, n. d, 361, 392-393; J. Heller, n. d, 11; M. Baletić, n. d, 108.

53 ^ Š. Etinger et al, n. d, 331.

54 ^ Dragocjene podatke za stihove o geneaološkom stablu T. Hercla (1860 1904) dao je Ignjat Šlang na osnovu kasnije uništene arhivske građe zemunske Jevrejske opštine i studije Lazara ]elapa Jevreji u Zemunu u vreme Vojne granice, s tim da nije pouzdano utvrđeno da je Kohen otac Naftalija. Vidi Z. Markuš, Kuća u Apostelgasse 253. Prilog upoznavanju porodice Teodora Hercla, Zbornik Jevrejskog istorijskog muzeja, br. 6, Beograd 1992, 245-248.

55 ^ J. Frenkl, Hercl, 11 23.

56 ^ Isto, 23-41.

57 ^ Isto.

58 ^ Isto.

59 ^ Isto.

60 ^ Isto; B. A. Popović, O Teodoru Herclu, Jevrejski almanah 1959-1960, Beograd 1961, 120.

61 ^ B. A. Popović, n. d, 120.

62 ^ J. Frenkl, n. d, 23-41.

63 ^ Isto.

64 ^ B. A. Popović, n. d, 120.

65 ^ M. Herman, Afera Dreyfus, Bilten SJOJ, br. 11-12, Beograd 1956, 24-27;

Š. Etinger et al, n. d, 380.

66 ^ B. A. Popović, n. d, 122; J. Piekalkiewicz, Duga ruka Izraela, Zagreb 1979, 15.

67 ^ M. Herman, n. d, 25; A. Gams, n. d, 107-108.

68 ^ V. M. Šobajić, n. d, 100.

69 ^ M. Herman, n. d, 28.

70 ^ Isto; A. Gams, n. d, 108.

71 ^ J. Frenkl, n. d, 46.

72 ^ J. Piekalkiewicz, n. d, 15.

73 ^ J. Frenkl, n. d, 49-57.

74 ^ Isto; B. A. Popović, n. d, 122; Dnevnik je Hercl vodio do kraja života, a ima 18 knjiga i 1894 štampane stranice.

75 ^ Prof. dr L. Kellner, Theodor Herzls zionistische Schriften, Berlin 1920, 13 17; J. Frenkl, n. d, 62.

76 ^ Prof. dr L. Kellner, Theodor Herzls..., (Dritter Brief an Baron Hirsch, Paris), 17-21.

77 ^ T. Hercl, Jevrejska država, 137.

78 ^ Isto, 138; V. M. Šobajić, n. d, 102.

79 ^ T. Hercl, Jevrejska država, 149.

80 ^ J. Piekalkiewicz, n. d, 16.

81 ^ T. Hercl, Jevrejska država , 153.

82 ^ Isto, 186-187.

83 ^ B. A. Popović, n. d, 123; J. Heller, n. d, 17; Š. Etinger et al, n. d, 424.

84 ^ Š. Cvajg, Jučerašnji svet. Sećanja jednog Evropejca, Novi Sad 1962, 105.

85 ^ J. Heller, n. d, 17.

86 ^ Isto.

87 ^ J. Frenkl, Hercl, 72; V. M. Šobajić, n. d, 102.

88 ^ J. Frenkl, n. d, 72; B. A. Popović, n. d, 124.

89 ^ T. Herzl, Gesammelte zionistische Werke I V, I Band: Zionistische Schriften, Berlin 1934, 265-268.

90 ^ J. Frenkl, n. d, 77.

91 ^ V. M. Šobajić, Jevrejstvo..., 102; M. Baletić, n. d, 20.

92 ^ L. Kellner, Theodor Herzls ..., Berlin 1920, 118-119; Die Welt je izlazio od 1897. do 1914. u Beču, Kelnu i Berlinu (od 1913. pod imenom Aolam).

93 ^ Kada ga je baron Hirš nazvao sanjarem Hercl mu je odgovorio: "I Bizmark je samo drmao stablo koje su zasadili fantasti" (L. Kellner, n. d, 19).

94 ^ M. Baletić, Ispunjenje zavjeta..., 120; Israel in Perspective (Zionism), London 1983; J. Heller, Geschichte..., 18; V. M. Šobajić, n. d, 102.

95 ^ J. Frenkl, Hercl, 83; J. Heller, n. d, 19.

96 ^ Isto.

97 ^ M. Aksentijević, Palestinski dosije, Beograd 1979, 148.

98 ^ V. M. Šobajić, n. d, 103; J. Heller, n. d, 34.

99 ^ Tako se zvao stari jevrejski novac.

100 ^ Isto.

101 ^ Kongresi su održavani: II u Bazelu 28-31. 8. 1898; III u Bazelu 15-18. 8. 1899; IV u Londonu 13-16. 8. 1900; V u Bazelu 26-30. 12. 1901; VI u Bazelu 23 - 28. 8. 1903; VII u Bazelu od 27. 7. do 2. 8. 1905; VIII u Hagu 14-21. 8. 1907; IX u Hamburgu 26-31. 12. 1909; X u Bazelu 9-15. 8. 1911; XI u Beču 2-9. 9. 1913; XII u Karlsbadu (Karlove vari) 1-14. 9. 1921. itd.

102 ^ G. Holdheim - W. Preuss, Die Theoretischen Grundlagen des Zionismus. Ein Leitfaden, Berlin 1919, 66.

103 ^ Isto, 66-67.

104 ^ Uži akcioni komitet najčešće je imao 5 članova.

105 ^ D. Alkalaj, O cionizmu. Njegov značaj i razvitak, Beograd 1910, 16-17.

106 ^ J. Heller, Geschichte des Zionismus..., 38.

107 ^ Isto, 38-39; G. Holdheim – W. Preuss, n. d, 69; Š. Etinger et al, n. d, 397.

108 ^ Isto; D. Alkalaj, n. d, 26-27.

109 ^ V. M. Šobajić, n. d, 103.

110 ^ Isto.

111 ^ J. Frenkl, Hercl, 86.

112 ^ Isto, 89-90.

113 ^ Isto, 91.

114 ^ Isto, 91-92; W. Laqueur, A History of Zionism, 109-110.

115 ^ M. Baletić, n. d, 121.

116 ^ Isto.

117 ^ Od 1896. do 1902. Hercl je pet puta posjetio sultana Abdula Hamida II.

118 ^ Roman je Hercl posvetio pokojnoj sestri Paulini; J. Frenkl, Hercl, 17, 92-95; Israel in Perspective (Zionism).

119 ^ J. Heller, n. d, 27.

120 ^ W. Laqueur, n. d, 109.

121 ^ J. Heller, n. d, 29-30.

122 ^ Isto, 40.

123 * Misrah (hebr.) = Orijent.

^ Isto, 45-46.

124 ^ Isto.

125 ^ V. M. Šobajić, Jevrejstvo i Izrael, 105-106; Š. Etinger et al, n. d, 396.

126 ^ U Protokolima se prikazuju navodni sastanci istaknutih Jevreja koje su ovi održali 1897. u Bazelu za vrijeme I kongresa SCO. Jevreji u sprezi s masonima navodno imaju za cilj podjarmljivanje hrišćanstva i stvaranje jevrejsko-masonske svjetske države. Ciljevi bi se ostvarivali potkupljivanjem političara, izazivanjem ekonomskih kriza, zloupotrebom štampe i prosvjete, pa čak i korupcijom žena i upotrebom metroa za dizanje u vazduh evropskih prijestolnica. "Jevrejski mudraci", po Protokolima, pripremaju državne prevrate jer hrišćani nisu sposobni za upravljanje (imaju "životinjski um"). Poslije Oktobarske revolucije Protokoli su se proširili po Evropi i Americi i stekli ogromnu popularnost. Tek 1921. engleski novinar Filip Grejvs (Tajmsov dopisnik iz Carigrada) dokazao je da je riječ o falsifikatu. On je neosporno utvrdio da je riječ o običnom plagijatu Dijaloga o paklu između Makijavelija i Monteskijea, satire koju je 1864. o Napoleonu III napisao Moris Žoli. Kasnija otkrića dokazala su da je Protokole u Parizu sačinila ruska tajna policija Ohrana. O Protokolima više u knjizi Normana Kona Poziv na genocid, Novi Sad 1996.

127 ^ M. Baletić, n. d, 99.

128 ^ B. A. Popović, O Teodoru Herclu, 127; W. Laqueur, n. d, 123.

129 ^ W. Laqueur, n. d, 121.

130 ^ Isto, 121-122.

131 ^ Isto; J. Frenkl, Hercl, 107.

132 ^ W. Laqueur, n. d, 123.

133 ^ Isto; J. Heller, n. d, 50; M. Baletić, n. d, 122; D. Pivnički, Palestinac, Cetinje 1988, 53.

134 ^ J. Heller, n. d, 106.

135 ^ V. M. Šobajić, n. d, 106.

136 ^ W. Laqueur, n. d, 128.

137 ^ J. Heller, n. d, 53.

138 ^ V. M. Šobajić, n. d, 107.

139 ^ J. Heller, n. d, 52 58.

140 ^ Isto.

141 ^ Komisiju su činili: Gibons i Kajzer (Englezi) i inženjer Vilbuševic (cionista); J. Heller, n. d. 52 58.

142 ^ J. Piekalkiewicz, Duga ruka Izraela, 17.

143 ^ J. Heller, n. d, 54; Š. Cvajg, Jučerašnji svet..., 110.

144 ^ W. Laqueur, n. d, 136.

145 ^ J. Heller, n. d, 56.

146 ^ Isto, 58; M. Baletić, n. d, 199.

147 ^ M. Baletić, n. d, 199-200.

148 ^ Š. Etinger et al, Istorija...,398.

149 ^ The Zionist Year Book..., 54.

150 ^ Š. Etinger et al, n. d, 398.

151 ^ J. Heller, n. d, 59.

152 ^ Isto, 58-59; W. Laqueur, n. d, 139.

153 ^ A. Rabinovič, Izrael, Beograd 1991, 51; Š. Etinger et al, Istorija jev­rej­skog naroda, 405.

* Alija (hebr.) = podizanje, uspon.

154 * Skraćenica od "Djeco Jakovljeva dižimo se i pođimo" (Bet Jaakov L'hu

v'nelha),Biblija, Isaija 2 / 5.

^ J. Piekalkiewicz, Duga ruka Izraela, 19.

155 ^ M. Aksentijević, Palestinski dosije, 20-21.

156 ^ C. Rothmüller, Židovska kolonizacija Palestine, 18.

157 ^ V. M. Šobajić, n. d, 122.

158 ^ Isto.

159 ^ D. Pivnički, Palestinac, 53 54.

160 ^ Isto.

161 ^ Isto.

162 ^ Isto.

163 ^ C. Rothmüller, n. d, 22; V. M. Šobajić, n. d, 122.

164 ^ T. Herzl, Gesammelte zionistische... (Brief an das "Berliner Tageblatt", 4. I 1898), 267.

165 ^ S. Kalderon – J. Levi, Istorija jevrejskog naroda..., 128; The Zionist Year Book..., 41-59.

166 ^ V. M. Šobajić, n. d, 123; Š. Etinger et al, n. d, 407.

167 ^ Najpoznatiji su: Isak Ben Cvi (drugi predsjednik Izraela), David Ben Gurion (prvi premijer i ministar odbrane) i Levi Eškol (premijer).

168 ^ V. M. Šobajić, n. d, 140.

169 ^ Isto, 123-142; J. Piekalkiewicz, n. d, 22 27.

170 ^ Interesantno je da ideolog kibuca Artur Rupin nije pripadao socijalističkoj struji cionističkog pokreta.

171 ^ V. M. Šobajić, n. d, 126.

172 ^ Isto, 128.

173 ^ G. Holdheim – W. Preuss, Die Theoretischen Grundlagen...,67-70.

174 ^ S. Bernstein, Cijonizam...,54.

175 ^ Isto, 55.

176 ^ Isto, 54-55.

177 ^ Isto, 143; D. Alkalaj, n. d, 20-28.

178 ^ Isto; S. Dubnov, Kratka istorija..., 213; M. Baletić, n. d, 219; Š. Etinger et al, Istorija..., 408.

179 ^ M. Baletić, n. d, 177.

180 ^ V. M. Šobajić, Jevrejstvo i Izrael, 116.

181 ^ Š. Etinger et al, n. d, 402-403; S. Bernstein, Cijonizam..., 38.

182 ^ M. Baletić, n. d, 100; S. Dubnov, n. d, 214-215; Š. Etinger et al, n. d, 386-387.

183 ^ Isto.

184 ^ V. M. Šobajić, n. d, 107; Š. Etinger et al, n. d, 398; The Zionist Year Book..., 44-59.

185 ^ W. Laqueur, A History of Zionism,139.

186 ^ Isto.

187 ^ Isto, 146; Š. Etinger et al, n. d, 399.

188 ^ W. Laqueur, n. d, 141 142.

189 ^ Isto.

190 ^ Isto, 158.

191 ^ Isto, 158-159.

192 ^ Isto.

193 ^ Isto, 160-161.

194 ^ Š. Etinger et al, n. d, 407.

195 ^ S. Bernstein, Cijonizam..., 23.

196 ^ V. M. Šobajić, n. d, 160.

197 ^ Š. Etinger et al, n. d, 389.

198 ^ V. M. Šobajić, n. d, 156.

199 ^ W. Laqueur, n. d, 172.

200 ^ Isto; Š. Cvajg, n. d, 222-223.

201 ^ M. Baletić, n. d, 165,185.

202 ^ Isto.

203 ^ Kičener je u međuvremenu postao britanski ministar rata.

204 ^ V. Vekarić, Jedna interpretacija društvenih korena palestinskog pitanja. Osobenosti stvaranja izraelske države, Beograd 1983, 30-31.

205 ^ V. M. Šobajić, n. d, 192-193.

206 ^ V. P. Potemkin, Istorija diplomatije, Sv. II: Diplomatija novog doba (1872 1919), Beograd 1949, 248-249; M. Baletić, n. d, 194; V. Vekarić, n. d, 31-33.

207 ^ V. M. Šobajić, n. d, 152; J. Piekalkiewicz, n. d, 32; M. Baletić, n. d, 192-206; D. Lapierre – L. Collins, n. d, 59.

208 ^ V. P. Potemkin, n. d, 249; M. Baletić, n. d, 185.

209 ^ M. Baletić griješi kada tvrdi da su dva pomenuta udruženja pomagala cionističku akciju kod engleske vlade. Naprotiv, aktivno su se borila protiv cionizma – Tajms je 24.5.1917. objavio poznato anticionističko saopštenje Zajedničkog komiteta Savjeta jevrejskih poslanika Donjeg doma i Anglo jevrejskog udruženja. Vidi: V. M. Šobajić, n.d, 109; The Zionist Year Book..., 50; M. Baletić, n. d, 198.

210 ^ Š. Etinger et al, n. d, 448.

211 ^ V. M. Šobajić, n. d, 109,145.

212 ^ Š. Etinger et al, n. d, 449.

213 ^ M. Baletić, n. d, 200.

214 ^ V. M. Šobajić, n. d, 109-110.

215 ^ Isto; M. Baletić, n. d, 202.

216 ^ M. Baletić, n. d, 191.

217 ^ Isto, 192.

218 ^ Tom prilkom izbačeno je iz stroja 1200 turskih vojnika uz samo dva poginula arapska borca.

219 ^ M. Baletić, n. d, 203,207; J. Piekalkiewicz, n. d, 32.

220 ^ V. M. Šobajić, n. d, 112.

221 ^ Isto, 111; G. Winsch, Engleska vladavina u Palestini, Berlin 1940, 11.

222 ^ M. Aksentijević, Palestinski dosije, 148.

223 ^ V. M. Šobajić, n. d, 112.

224 ^ J. Arafat, Došao sam s puškom i maslinovom grančicom, Naše teme, br. 9-10, Zagreb 1980, 1668.

225 ^ W. Laqueur, A History of Zionism, 594.

226 ^ V. M. Šobajić, n. d, 112.

227 ^ S. Berstein, Cijonizam...,61; Š. Etinger et al, n. d, 449.

228 ^ V. M. Šobajić, n. d, 113.

229 ^ M. Baletić, n. d, 203.

230 ^ I. Iveković, Kontinuitet bliskoistočne krize i palestinski problem, Naše teme, br. 9-10. Zagreb 1980, 1408.

231 ^ M. B. Milošević, Jevreji za slobodu Srbije 1912-1918, Beograd 1995, 85 94.

232 ^ G. Meir, n. d, 148.