48
hazırlanır ki, iştirak meyarları ilə uyğunluğun yoxlanması üçün istifadə olunan informasiyanın
operativliyini və dəqiqliyini təmin etsin?
18.3.2: MBİ-nin risk profili pisləşən iştirakçıya geniş nəzarəti həyata keçirmək və ya onun üzərində əlavə
nəzarət tətbiq etmək üçün siyasəti nədən ibarətdir?
18.3.3: İştirakçı tələblərini artıq pozan və ya həmin tələblərə cavab verməyən iştirakçının iştirakının
dayandırılmasını və ya nizamlı qaydada iştirakdan kənarlaşdırılmasını idarə etmək üçün MBİ-nin hansı
prosedurları mövcuddur?
18.3.4: İştirakçının iştirakının dayandırılmasını və ya nizamlı qaydada iştirakdan çıxarılmasını idarə
etmək üçün MBİ-ninmövcud prosedurları ictimaiyyətə necə açıqlanır?
Prinsip 19: Müxtəlif səviyyəli iştirak qaydaları
Əsas mülahizə 1: MBİ-nin qaydaları, prosedurları və razılıqları müxtəlif səviyyəli iştirak
qaydalarından yaranan hər hansı əhəmiyyətli riskləri müəyyən etmək, yoxlamaq və idarə etmək
üçün dolayı iştirak barədə əsas məlumatı əldə etməyə imkan verməsini təmin etməlidir.
19.1.1: MBİ-nin hər hansı müxtəlif səviyyəli iştirak qaydaları mövcuddurmu? Olduğu təqdirdə həmin
qaydaları təsvir edin.
19.1.2: MBİ dolayı iştirakla bağlı əsas məlumatları necə əldə edir? Hansı məlumatlar toplanılır və həmin
məlumatlar hansı tezlikdə yenilənir?
19.1.3: MBİ müxtəlif səviyyəli iştirak qaydalarından yaranan hansı əhəmiyyətli riskləri müəyyən edir və
qiymətləndirirmi?
Əsas mülahizə 2: MBİ birbaşa və dolayı iştirakçılar arasında ona təsir edə biləcək əhəmiyyətli
riskləri müəyyən etməlidir.
19.2.1: MBİ birbaşa və dolayı iştirakçılar arasında ona təsir edə biləcək əhəmiyyətli riskləri necə
müəyyən edir?
Əsas mülahizə 3: MBİ onun emal etdiyi əməliyyatların əhəmiyyətli hissəsinə görə məsuliyyət
daşıyan dolayı iştirakçıları və birbaşa iştirakçıların apardıqları əməliyyatların həcmi ilə
müqayisədə əməliyyatın sayı və ya həcmi böyük olan və bu əməliyyatlardan yaranan risklərin idarə
edilməsi üçün həmin birbaşa iştirakçılar vasitəsilə MBİ-yə çıxış əldə edən dolayı iştirakçıları
müəyyən etməlidir.
19.3.1: MBİ a) birbaşa iştirakçıların imkanı ilə əlaqədar dolayı iştirakçıların adından fəaliyyət göstərən
hər bir birbaşa iştirakçının fəaliyyət miqyasını, b) əhəmiyyətli sayda dolayı iştirakçıların adından çıxış
edən birbaşa iştirakçıları, c) sistemlərin dövriyyəsinin əhəmiyyətli hissəsinə görə məsuliyyət daşıyan
dolayı iştirakçıları və d) birbaşa iştirakçıların həcmilə müqayisədə əməliyyatın sayı və ya həcmi böyük
olan və bu əməliyyatlardan yaranan risklərin idarə edilməsi üçün həmin birbaşa iştirakçılar vasitəsilə
MBİ-yə çıxış əldə edən dolayı iştirakçıları müəyyən edibmi?
19.3.2: MBİ-yə qarşı hansı risklər yaranır və dolayı iştirakçılardan yaranan bu riskləri MBİ necə idarə
edir?
Əsas mülahizə 4: MBİ müxtəlif səviyyəli iştirak qaydalarından yaranan riskləri müntəzəm şəkildə
49
nəzərdən keçirməli və müvafiq hallarda risk azaldıcı tədbir görməlidir.
19.4.1: MBİ-nin müxtəlif səviyyəli iştirakdan yaranan risklərin azaldılması məqsədilə onun qaydalarını
və prosedurlarını nəzərdən keçirən siyasəti nədən ibarətdir? Bu yoxlama hansı tezlikdə həyata keçirilir?
19.4.2: Risklərin azaldılması tələb olunan tədbirləri müəyyən etmək üçün MBİ hansı meyarlardan istifadə
edir? MBİ öz risklərini necə yoxlayır və azaldır?
Prinsip 20: MBİ əlaqələri
Bir və ya daha çox MBİ ilə əlaqələri olan MBİ əlaqələrlə bağlı riskləri yoxlamalı və idarə etməlidir.
Bu prinsipi nəzərdən keçirərkən qeyd olunmalıdır ki, suallar yalnız bir və ya daha çox MBİ ilə əlaqələri
olan MBİ-larına aid olunur. Bundan əlavə ümumilikdə MKQD termini QKHS-də də fəaliyyət göstərən
MKQD-yə aid edilir. Bu prinsipdə MKQD-nin bu geniş tərifinin istifadəsi MBİ əlaqələrinin
müzakirəsində bazar konvensiyasını əks etdirir. Bu prinsip hesablaşmanın tamamlanmasına dair Prinsip
8, MKQD lərə dair Prinsip 11, əməliyyat riskinə dair Prinsip 17 və müvafiq hallarda digər prinsiplər
kontekstində nəzərdən keçirilməlidir.
Əsas mülahizə 1: Əlaqə razılaşmasına daxil olmazdan əvvəl və bu əlaqənin əsası qoyulduqdan
sonra davamlı əsasda MBİ bu əlaqə razılaşmasından yaranan riskin bütün potensial mənbələrini
müəyyən etməli, yoxlamalı və idarə etməlidir. Əlaqə razılaşmaları elə hazırlanmalıdır ki, hər bir
MBİ bu hesabatda göstərilən digər prinsiplərə riayət edə bilsin.
20.1.1: Perspektiv əlaqələrdən yaranan riskin (məsələn, hüquqi, kredit, likvidlik, kastodi və əməliyyat
riskləri) potensial mənbələrini müəyyən etmək üçün hansı prosesdən istifadə olunur? Bu MBİ-nun əlaqə
yaradıb-yaratmamaq barədə qərarına necə təsir edir?
20.1.2: Digər MBİ-ları ilə hansı əlaqələr yaradılmışdır? MBİ əsası qoyulmuş əlaqədən yaranan riskləri
davamlı əsasda necə müəyyən edir, yoxlayır və idarə edir?
20.1.3: MBİ əlaqə razılaşmalarının digər prinsiplərə riayət edə biləcəyi şəkildə hazırlanmasını necə təmin
edir? Bu təhlil hansı tezlikdə aparılır?
Əsas mülahizə 2: Əlaqə bütün müvafiq yurisdiksiyalarda onun dizaynını dəstəkləyən və bu əlaqəyə
cəlb olunan MBİ-larının müvafiq müdafiəsini təmin edən möhkəm əsaslı hüquqi bazaya malik
olmalıdır.
20.2.1: MBİ hansı yurisdiksiyalarda əlaqələr yaratmışdır? Bu əlaqələri dəstəkləyən müvafiq hüquqi
çərçivələr hansılardır?
20.2.2: MBİ əlaqənin bütün müvafiq yurisdiksiyalarda onun dizaynını dəstəkləyən və bu əlaqəyə cəlb
olunan MBİ-larının müvafiq müdafiəsini təmin edən möhkəm əsaslı hüquqi bazaya malik olmasını necə
təmin edir? MBİ belə müdafiəin daimi xarakter daşımasını necə təmin edir?
Əsas mülahizə 3: Əlaqəli MKQD-lər bir-birindən yaranan kredit və likvidlik risklərini ölçməli,
yoxlamalı və idarə etməlidir. MKQD-lər arasında hər hansı kredit verilməsi yüksək səviyyəli
girovla tamamilə təmin olunmalıdır və məhdud çərçivədə olmalıdır.