66
yekunlaşdırmalıdır. Hər bir cavabdehlik üzrə qiymətləndirmə -
•
Qurumların əsas təcrübələrini və nailiyyətlərini əks etdirməli;
•
Müəyyən olunmuş maraq doğuran məsələləri göstərməli; və
•
Tam riayət olunmayan hər bir cavabdehliyə dair şərh verməli və “geniş riayət
olunmuş”, “qismən riayət olunmuş” və ya “riayət olunmamış” kimi dərəcələrin
təyin olunmasının əsas səbəblərini qeyd etməli; riayət etməmə dərəcəsinə təsir edə
bilən risk faktorlarını göstərməli; və maraq doğuran məsələlərin həll olunub
olunmadığını, eləcə də hazırki cəhdlər nəzərdə tutulduğu kimi davam edərsə nail
olunacaq riayət etmə dərəcəsini göstərməlidir.
Bu bölmə riayət etmənin cavabdehlik üzrə qiymətləndirmə nəticələrinin icmalını
verməlidir (bax. Cədvəl 1).
Cədvəl 1. Reytinq
icmalı
Qiymətləndirmə
kateqoriyası
Cavabdehlik
Riayət olunmuş
Məsələn Cavabdehlik A və B
Geniş riayət olunmuş
Məsələn Cavabdehlik B, D və E
Qismən riayət olunmuş
Riayət olunmamış
Qeyri-müvafiq
Qurumlar üçün tövsiyyələr
Bu bölməyə qurumların cavabdehliyə riayət etməsini yaxşılaşdırmaq üçün təklif
olunan addımlar daxil edilməlidir. Cədvəl 2-də qiymətləndiricilər maraq doğuran
məsələləri və qurumların cavabdehliyə riayət etməsindəki digər boşluqları və
çatışmazlıqları, eləcə də həmin cavabdehliklərin yerinə yetirilməsi üzrə tövsiyyələri
və müvafiq qurumların tədbir görməli olduğu zaman çərçivəsini daxil etməlidir.
Qiymətləndiricilər tövsiyyələri prioritet əsasında, yerinə yetirilməsi ən zəuri olandan ən az
zəruri olana doğru daxil etməlidir. Qiymətləndiricilər həmçinin tövsiyə olunan tədbirin
cavabdehliyə riayət olunması səviyyəsində yaxşılaşmaya səbəb olacaq formasını izah
etməlidir. Riayət etməyə hər hansı xüsusi maneələr də qeyd edilməlidir. Qurumların
təkmilləşdirmələrlə bağlı fəaliyyətdə olan planları mövcuddursa bu şərhlər bölməsində qeyd
edilməlidir.
Çoxsaylı maraq doğuran məsələlər və ya digər boşluqlar və ya çatışmazlıqlar müəyyən
olunduqda bəzi cavabdehliklər bir neçə dəfə daxil edilə bilər.
Cədvəl 2 Tövsiyyələrin prioritet
asasında siyahısı
67
Cavabdehlik
Maraq doğuran
məsələ və ya
digər boşluq və
ya çatışmazlıq
Tövsiyyə olunan
tədbir və şərhlər
Müvafiq tərəflər
Tövsiyyə
olunan tədbirin
idarə edilməsi
üçün zaman
çərçivəsi
addressing
V. Ətraflı qiymətləndirmə hesabatı
Ətraflı qiymətləndirmə cədvəli əsas mülahizələr, əsas yekunlar və hər bir cavabdehlik üzrə
qiymətləndirmə reytinqi ilə bağlı təsvir verməlidir (bax Cədvəl 3).
Cədvəl 3 Cavabdehliklərə riayət olunması üzrə ətraflı
qiymətləndirmə
Hər bir cavabdehlik üzrə
Cavabdehlik X
Cavabdehliyin mətni
Əsas mülahizə 1 Əsas
mülahizənin mətni
Bu bölmə MBİ-nun təcrübələri barədə məlumat verməlidir,
çünki onlar əsas mülahizəyə aiddir. Qiymətləndiricilər hər bir
əsas müləhizə üzrə suallarla müşaiyat olunmalıdır və müvafiq
hallarda məlumatları Bölmə 6-da verilmiş sullarda təqdim
olunan mövzu başlıqlarına əsasən təşkil etməlidir.
Cavablar qurumların həqiqi təcrübələrini əks etdirməlidir.
Bölmə 6-dakı suallar siyahısı qiymətləndiricilərin faktlar
toplamasına yardımçı vasitədir və çeklist kimi nəzərdə
tutulmamışdır. Bu sualların hər birinə xüsusi cavabların
qiymətləndirmə hesabatının tərkibinə daxil olması zəruri
deyil.
68
Əlavə D:
MBİ-nun prinsiplərinə və qurumların cavabdehliyinə riayət olunması üzrə ölkə
qiymətləndirmə hesabat nümunəsi
I.
Xülasə
Bu bölmə qiymətləndirmənin əsas müvafiq məlumatlarını əks etdirməlidir.
II.
Giriş
Bu bölmə hesabatı təqdim etməli və qiymətləndirmə ilə bağlı aşağıdakı əsas məlumatlardan ibarət
olmalıdır:
•
Qiymətləndirici: qiymətləndirmə aparan orqanların və qiymətləndiricilərin müəyyən
edilməsi.
•
Qiymətləndirmənin məqsədi: qiymətləndirmənin məqsədinin və məzmunun müəyyən
edilməsi.
•
Qiymətləndirmə dairəsi: MBİ-larının, MBİ-larının əməliyyatlar və xidmətlər kompleksinin
(o cümlədən xidmət olunan vasitələr və bazarlar) və qiymətləndirilən prinsiplər
kompleksinin müəyyən olunması. Qurumların; qurumların MBİ-nun tənzimlənməsi və
onlara nəzarət üzrə cavabdehliyin; və qiymətləndirilən cavabdehliyin müəyyən olunması.
•
Qiymətləndirmə metodologiyası: qiymətləndirmə aparılmasında riayət olunan prosesin
müəyyən olunması Bütün prinsiplər və ya cavabdehliklər qiymətləndirilmədikdə
müəyyən prinsiplərin və ya cavabdehliklərin nə üçün qiymətləndirilməməsinin izahı
verilməlidir.
•
Qiymətləndirmədə informasiya mənbələri: qiymətləndirmənin aparılmasında istifadə
olunan əsas informasiya mənbələrinin, o cümlədən ictimai və qeyri-ictimai mənbələrin
müəyyən olunması. Bu mənbələrə yazılı sənədləşmələr (məsələn,digər qiymətləndirmələr,
sorğular, hesabatlar, araşdırmalar, müvafiq qanunlar və qaydalar, tənzimləyici və sənaye
istinadları) və MBİ-lar, qurumlar və müvafiq sənaye səhmdarları (məsələn iştirakçılar,
fond birjaları, kastodianlar, qiymətli kağız brokerləri və ya son istifadəçi assosiasiyaları)
ilə danışıqlar daxil edilə bilər.
•
Bundan əlavə bu bölmə qiymətləndirmənin aparılmasında hər hansı çətinlikləri, məsələn
informasiyanın və əməkdaşlığın çatışmazlığı və qiymətləndirmə prosesini və onun
dairəsini məhdudlaşdıran hər hansı amili qeyd etməlidir. Eyni zamanda tələb olunan,
lakin əldə olunmayan hər hansı informasiyanın hesabı verilməlidir..
III. Ödəniş, klirinq və hesablaşma mənzərəsinin xülasəsi
Bu bölmə bütöv ödəniş, qiymətli kağızlar və ya derivativlər, klirinq və hesablaşma
arxitekturasının ümumi təsvirini verməlidir.
Bu bölmə həmçinin MBİ-larının əməliyyatlarının və xidmətlərinin ümumi təsvirini; və MBİ-
larının fəaliyyət dairəsini başa düşməyə yardım etmək üçün yekun statistikanı verməlidir.