Oila tushunchasi va oiladagi ijtimoiy munosabatlar

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
№2 2022 
138 
ajrashgan otalar maʼlum muddat oʻtgach farzandlardan umuman yuz oʻgiradi. 
Oʻzbekistonda ham statistika maʼlumotga koʻra 14,5 mingdan 15 minggacha oila 
ajrimlar qayd etildi. Ajrim boʻlgan oilalarning 70% yosh oilalar boʻlib ularda yetim 
boʻlib qoladi. 
✓
Beva boʻlib qolish, turmush oʻrtogʻining vafoti munosabati- bunda ota yoki 
onaning farzandi bilan yolgʻiz qolishidir. Bunday oilalardagi maʼnaviy ajrim tufayli 
paydo boʻlgan notoʻliq oilanikidan farq qiladi. 
✓
nikohdan tashqari oila- 90- yillarda koʻpaygan oila turi, unda asosan yolgʻiz 
qolgan “ayol-ona” oilani tebratadi. Bunday oilalar; Rossiya 20-21% Buyuk Britaniya 
Fransiyada 32-35% tashkil etgan. Rossiyada ota onalardan bittasigina boʻlgan 
oilalarda 1989 yilda 4.5 mln bola yashagan boʻlsa, bu koʻrsatkich 1994 yilda 5 mln 
ha yetdi. 
Oʻzbekiston sharoitida bu kabi holatlar favqulodda holatlar sifatida qaraladi. 
Chunki ayrim udumlar, milliy qadriyatlarimiz farzandlarning nikohdan tashqari 
paydo boʻlishini qoralaydi. 

Alternativ oila- kam uchraydigan oila turlari boʻlib, ular ayrim jihatlari 
bilan boshqalardan farqlanib turadi. Bu turdagi oilalar Gʻarb mamlakatlariga xosdir. 
Bu toifadagi oilalar oʻz navbatida quyidagilarga boʻlinadi; 
~ fuqorolik nikohi- unda erkak va ayol oʻz ixtiyorlari bilan rasmiy nikohni qayd 
etmay yashayveradi. 
~ qayta nikoh- bunday nikoh turi beva qolgan shaxslarda uchraydi. Birinchi 
qayta nikoh XVI asrda Angliyada qayd etila boshlagan. 
~ qoʻsh xorinlik - bir erkak koʻpincha hufyona oʻz qonuniy nikohidagi ayoldan 
tashqari yana boshqasi bilan shariy nikohda yashaydi. Qoʻshxotinlik Osiyo va Sharq 
mamlakatlari aholisiga xos hisoblansada, hozzirda Rossiyada ham kuzatilmoqda. 
Lekin bunday oila turi qonunan man etilgan. Oilaviy hayotni tizimli tarzda tasavvur 
etib, uning psixologik xususiyatlarini oʻrganishga jazm olimlardan biri amerikalik 
tadqiqotchi Virjiniya Satir ( 1992, 2000) hisoblanadi. U oilaviy hayotni tavsiflash 
uchun quyidagi tushunchalarni ishlatadi; 
* Oilaning funksional xususiyatlari 
* Oila energetikasi 
* Oila tizimi chegarasi 
Oilaning funksional xususiyatlari 
Oilaning funksional xususiyatlari - oila aʼzolar oʻrtasidagi munosabatlarning 
sifatiy farqlarini tavsiflaydi. Masalan; 

Muloqot uslublari 

Har bir oilaga xos boʻlgan tartib - qoidalar 

Oʻzaro muloqot jarayonida kommunikativ toʻsiqlarning mavjudligi 

---