Oliy matematika, statistika va ekonometrika

1.7.
 
Statistikaning tanqidiy fikrlash va etikadagi roli
“
Olamlararo urush
” va “
Vaqt mashinasi
” kabi ilmiy-fantastik klassik asarlar muallifi G.Dj.Uells so’zlariga ko’ra 
“Statistik fikrlash bir ajoyib kuni samarali jamiyat uchun ehtiyoj bo’ladi, o’qish va yozish qobiliyatlari kabi”. Yuzdan 
ortiq yil oldin yozilgan Uellsning bashorati bugungikundaham haqiqatdir. 
6
Chop etilgan ma’lumotlar yordamida, biz ko’pincha 
boshlang’ich 
va 
ikkilamchi 
manbalar o’rtasidagi farqni aniqlaymiz. 
Agarda noshir ma’lumotlar majmuining originali bo’lsa, u boshlang’ich manbayi hisoblanadi. Aks holda, ma’lumotlar 
ikkilamchi ma’lumotlar manbai hisoblanadi. 
Ishlab chiqilgan eksperiment
ma’lumotlarni yig’ish usuli hisoblanib, 
bunda tadqiqotchi tanlanmaning eksperimental birliklarining xususiyatlari 
ustidan to’la nazorat o’rnatadi. Bu eksperimentlar odatda eksperimental 
birliklari, 
davolash
guruhi va 
nazorat
guruhi kabi, guruhlarini o’z ichiga oladi 

---

10 
Ilmiy hodisalar, iqtisodiy faoliyat va davlat faoliyati (sifat nazorati, statistik audit, prognozlash va boshqalar) bilan 
bog’liq ma’lumotlarni yig’ishda o’sishi so’nggi bir necha o’n yilliklarda sezilarli bo’ldi. Har kuni ommaviy axborot 
vositalari siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy tadqiqotlar e’lon natijalarini bizga taqdim etmoqda. Hukumatning e’tibori ortishi 
bilan, masalan, narkotik yoki mahsulotlar ustidan, biz 
miqdoriy savodxonligi 
(ya’ni, ma’lumotlarni savodli tahlil qilish 
qobiliyati) ga muhtojligimizni aniq dalilini ko’rishimiz mumkin. Shuning uchun, har birimiz ziyrak mag’izni – 
ma’lumotlarni talqin va ma’nosini tushunish uchun oqilona fikrlashni foydalanish qobiliyatni – rivojlantirish kerak. 
Miqdoriy savodxonlik bizga oqilona qaror, xulosa va umumlashmalarni qabul qilishda yordam berishi mumkin; ya’ni, 
statistikadan foydalanib, 
tanqidiy fikrlashimizga
yordam beradi.