Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

Birinchi bosqich
tayyorlov sinfi bo‘lib, u maktabga tayyorlovdan 
o‘tmagan bolalar uchun mo‘ljallangan. Bu davr bolani bir yoshdan 4-5 yoshgacha 
davom etadi. Bunda katta e’tibor ko‘pchilik kar bolalarni maxsus maktabgacha 
tarbiya muassasalariga qatnashi muddatiga va har bir bolani tarbiyalashning konkret 
shart-sharoitlariga qaratiladi. O‘qitishning 
ikkinchi bosqichi – 
boshlang‘ich
 
sinflar 
bo‘lib, ularda 7 yoshdan 10-11 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘qitiladi. 
Uchinchi 
bosqich
– o‘rta sinflar bo‘lib, kar bolalar maktabining V-VII sinflarini o‘z ichiga 
oladi. Bu bosqichda 11-13 yoshdagi bolalar o‘qitiladi. 
To‘rtinchi bosqich
– katta 
sinflar bo‘lib, karlar maktabining 8-12 sinflarini qamrab oladi. Mazkur bosqichda 14 
yoshdan 18 yoshgacha bo‘lgan bolalar o‘qitiladi. 
Ushbu 
bosqichlar 
bir-biridan 
vazifalari, 
o‘quv 
fanlari 
majmuasi 
o‘quvchilarning nutqini o‘stirish bo‘yicha ishlarning asosiy yo‘nalishlari bilan 
farqlanadi. Tayyorlov bosqichining asosiy vazifasi bolalarga muloqot uchun zarur 
nutqiy materialni qisqa vaqt ichida o‘zlashtirishni ta’minlashdan iborat. Birlamchi 
aloqa o‘rnatish va nutqda orttirilgan tajribani bilish faoliyatini natijalarini aks ettirish 
uchun zarur undov, so‘roq va gaplar shaklidagi nutqiy material tilga o‘qitishning 
mazmunini tashkil qiladi. Nutqiy rivojlanish masalalarini kompleks tarzda hal 
qiluvchi o‘quv fani dasturida uch qismga ajratilib ko‘rsatilgan: 

Daktil nutqga o‘rgatish; 

---

23 

Og‘zaki nutqga o‘rgatish; 

Savodga o‘rgatish.
Bundan tashqari nutqiy malakalarni rivojlantirish predmet-amaliy o‘qitish 
mashg‘ulotlarida, 
eshitish 
idrokini 
rivojlantirish 
va 
talaffuzga 
o‘rgatish 
mashg‘ulotlarida amalga oshiriladi. Nutqiy qobiliyatni rivojlantirish, nutqiy faoliyat 
turlarini shakllantirish, tilning tizimli tuzilishini aks ettiruvchi til qonuniyatlari – 
bolalarga tushuntirish kabi kar bolalar nutqini rivojlantirish yo‘nalishlaridan biriga 
katta e’tibor beriladi.