Orta Əsrlərdə Yaşamış azərbaycanli aliMLƏR
Muhəmməd ibn Əbdürrəhim Xoyi
Yüklə 4,41 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Muhəmməd ibn Əbdürrəhim Xoyi
- Qaziü’l-quzat Şəmsəddin Əbu’l-Abbas Əhməd ibn Xəlil ibn Səadə ibn Cə’fər ibn İsa əş-Şafi’i əl-Bərməki Xoyi
- Əbu İshaq İbrahim ibn Safi əl-Müqri Xoyi
- Xətib Əbu Səid Əbdürrəhman ibn İsa ibn Muhəmməd Xoyi
Muhəmməd ibn Əbdürrəhim Xoyi Hədis ravisi idi. Muhəmməd ibn Abdullah Nişapuridən hədis dinləmişdi. Muhəmməd ibn Əbdürrəhman Xoyi siqa mühəddislərdən Əbü’l-Abbas Muhəmməd ibn Həsən ibn Quteybə Əsqəlaninin (öl. 922) hədis məclislərində iştirak edir və hədis nəql edirdi. Əbu Bəkr Muhəmməd İsfəhani bu məcləslərdə iştirak etmiş və onun nəql etdiyi hədislərdən bəzilərini öz əsərinə daxil etmişdi 1840 . Ölüm tarixi məlum deyil. IX-X əsrlərdə yaşamışdır.
əş-Şafi’i əl-Bərməki Xoyi h. 583-cü ilin şəvval ayında (dekabr 1187) anadan olmuşdu. Xorasana getmiş, burada 1841
O, Qütbəddin əl-Misri və Əlaəddin ət-Tavus kimi alimlərdən cədəl, fiqh və hədis elmlərini öyrənmişdi. Nişapura gedərək burada dövrün tanınmış mühəddislərindən biri olan Əbü’l-Həsən Muid ibn Muhəmməd ət-Tusidən hədis dərsləri almışdı 1842
. Dəməşqə getmiş, burada Əbu Abdullah Hüseyn ibnü’z-Zübeydi və Təqiyəddin Əbu Əmr Osman ibnü’s-Səlah (öl. 1245) kimi mühəddislərdən hədis dinləmiş və hədis elmlərinə dair bilikləri öyrənmişdi. Tacəddin ibn Əbu Cə’fər, Əbu Əmr ibnü’l-Hacib, Camal Muhəmməd ibnü’s-Sabuni onun tələbəsi olmuş və ondan müxtəlif elmə sahələrinə dair bilikləri öyrənmişdiləri. Onun tələbələrindən biri də oğlu, baş qazi Şihabəddin Muhəmməd Xoyi olmuşdur 1843
. Şəmsəddin Əhməd Xoyi Qur’an hafizi, fiqh, fiqh üsulu, kəlam, tibb, ərəb dili və ədəbiyyatı, cədəl kimi elm sahələrində tanınmış alim idi. O, həm də şair idi. Şəmsəddin Əhməd Xoyi himmət sahibi, mömin insan idi. O, çox namaz qılar və çox oruc tutardı. Əminiyyə 1844
, Adiliyyə 1845
və Qəzzaliyyə mədrəsələrinin müdərrisi idi. Şam vilayətinin
1840 SƏM’ANİ, Kitabü’l-Ənsab, C. II, s. 164; ƏBU BƏKR İSFƏHANİ, Mu’cəmü’ş-Şüyux, s. 99-100; BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. II, s. 179. 1841
Ehtimal ki, Şəmsəddin Əhməd Xoyi Əfqanıstanın Heart şəhərində təhsil almışdı. Çünki Fəxrəddin Razi bu şəhərdə yaşayır və tədrislə məşğul olurdu. 1842 İBNü’s-SABUNİ, Təkmilətü’l-İkmal, s. 40. 1843 SÜBKİ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə əl-Kübra, C. VIII, s. 7-8; İBN QAZİ ŞUHBƏ, Təbəqatü’ş-Şafi’iyyə, C. II, s. 19. 1844 NUEYMİ, Daris fi Tarixi’l-Mədaris, C. I, s. 140. qaziü’l-quzatlığına təyin olunmuşdu. İbn Nəzif əl-Həməvi onun bu vəzifəyə h. 623-cü ildə (1226) təyin olunduğunu qeyd etmişdir 1846 . Alim kəlam elmi sahəsində ‚Kitab fi’l- Üsul‛, ərəb filologiyasına dair ‚Kitab fi’n-Nəhv‛, ərəb ədəbiyyatına dair ‚Kitab fi’l- Əruz‛, fəlsəfəyə dair ‚Rumuz-u Hökmiyyə‛ adlı əsərlərin müəllifi idi. Qazi Şəmsəddin Əhməd Xoyi ustadı Fəxrəddin Razinin (öl. 1209) Təfsiri-Kəbir adı ilə tanınan ‚Miftahü’l-Qeyb‛ adlı Qur’an təfsirinə şərh və əlavələr yazmışdır. Qazi Şəmsəddin Xoyinin bu əsərinin bir nüsxəsi Paris milli kitabxanasında saxlanılır 1847
. Qazi Şəmsəddin Əhməd Xoyi Suriyada qazilik vəzifəsini icra etmiş həmkarlarının bioqrafiyasına dair ‚Rəvzu’l-Bəssam fi mən Vəlyə Qəzaü’ş-Şam‛ adlı bir əsər də qələmə almışdı 1848
. Onun bioqrafiyaya dair qələmə aldığı digər bir əsəri isə ‚Əxbarü’l-Əxyar bima Vəcədu ələ’l- Qübur minə’l-Əş’ar‛ adlanır 1849
. Alim h. 7 şaban 637-ci ildə (3 mart 1240) Dəməşqdə vəfat etmiş və Qasiyyun dağındakı Səfih qəbristanında dəfn edilmişdi 1850 .
Əbu İshaq İbrahim ibn Safi əl-Müqri Xoyi Mühəddis idi. Əbu Hatim Muhəmməd ibn İbrahim və digər mühəddislərdən hədis dinləmişdi. Xoydakı mədrəsələrdən birində hədis dərsləri vermişdi. Xətib Əbu Səid Əbdürrəhman Xoyi, Əbü’l-Qasım ibn Əsakir kimi tanınmış alimlər onun tələbələri arasından yetişmişdilər 1851
.
Mühəddis idi. Əbu İshaq İbrahim ibn Safi əl-Müqri Xoyinin tələbəsi olmuş, ondan hədis dinləmişdi. Xoyda yaşamış, burada hədis dərsləri vermişdi. Tarixçi alim Əbü’l-Qasım
1845
İBNü’s-SABUNİ, yenə orada. 1846
Əbü’l-Fəzl Muhəmməd İBN NƏZİF əl-Həməvi, Təlxisü’l-Kəşf və’l-Bəyan fi Həvadisü’z-Zaman, (Hzr. Ə. Dəvdəv), s. 122, Dəməşq 1981. 1847 DE SLANE, həmin əsər, s. 141-142. 1848 KATİB ÇƏLƏBİ, Kəşfü’z-Zünun, C. I, s. 1129. Şəmsəddin Əhməd Xoyidən üç əsr sonra Şəmsəddin Muhəmməd ibn Əli İbn Tolon Diməşqi (öl. 1546) eyni mövzuya dair əsər qələmə almış və adını da bənzədərək ‚Səğru’l-Bəssam fi zikri mən vəlyə Qəzaü’ş-Şam‛ qoymuşdu. 1849 BAĞDADLI, İzahü’l-Məknun, C. I, s. 20. 1850 ƏSNƏVİ, Təbəqatu’ş-Şafi’iyyə, C. I, s. 240-241; SÜBKİ, yenə orada; İBN QAZİ ŞUHBƏ, yenə orada; İBNü’l-İMAD, Şəzəratü’z-Zəhəb, C. V, s. 670; İBNü’l-ADİM, Buğyətü’t-Tələb, C. II, s. 121; MƏMMƏDOV, Orta Əsr Azərbaycan Filosof və Mütəfəkkirləri, s. 45. 1851
BAĞDADİ, Təkmilətü'l-İkmal, C. II, s. 180. Yüklə 4,41 Mb. Dostları ilə paylaş:
|