Основные термины информационной безопасности

68 
Information system 
İnformasiya  sistemi  –  informasiyanı  toplamaq,  emal  etmək, 
istismar etm
ək,  istifadə  etmək,  paylaşmaq, yaymaq və  ya 
yerl
əşdirmək üçün təşkil edilmiş informasiya resurslarının toplusu. 
 
Information System Security Officer (ISSO) 
İnformasiya sistemi təhlükəsizlik mütəxəssisi – informasiya sistemi 
üçün mü
əyyən edilmiş informasiya təhlükəsizliyi səviyyəsini təmin 
etmək üçün məsul təyin edilmiş şəxs. 
 
Information warfare (IW)    
İnformasiya müharibəsi – rəqib üzərində üstünlüyü saxlamaq üçün 
üçün informasiya v
ə  kommunikasiya texnologiyalarının  cəlb 
edilm
əsi və idarə edilməsi.    
 
Ingress filtering 
Giri
ş  süzülməsi  –  ehtiyat  IP-ünvanlardan daxil olan paketlərin 
bloklanma
sı prosesi. 
 
Initialization vector (IV) 
Başlanğıc  vektor  –  kriptoqrafik  alqoritmdə  şifrləmə  prosesinin 
başlanğıc nöqtəsini müəyyən etmək üçün istifadə edilən parametr. 
 
Input validation     
Veril
ənlərin  təsdiqlənməsi  –  giriş  sahələrinə  daxil edilən ilkin 
veril
ənlərin  yoxlanması  prosedurları;  tətbiqi  veb  proqramlarda  ilk 
müdafi
ə xətti kimi çıxış edir. 
 
Inside threat 
Daxili t
əhdid – məhvetmə, açıqlama, verilənlərin modifikasiyası və 
ya xidm
ətdən imtina vasitəsilə informasiya sisteminə zərər vurmaq 
potensial
ına malik giriş icazəsi olan obyekt. 
 
 
 

---

69 
Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE)  
Elektrik v
ə  Elektronika  Mühəndisləri  İnstitutu  –  tərkibində 
dünyanın  175  ölkəsindən 360 000 üzvü var. Dünya səviyyəsində 
müxt
əlif  texnologiyaların  standartlaşdırılması  məsələləri ilə 
m
əşğuldur.  Kompüter  şəbəkələri ilə  bağlı  müxtəlif  standartları 
işləmək üçün 1980-ci ilin  fevralında  802  saylı  komissiya 
yara
dılmışdı.  Bu  komissiyanın  simsiz  şəbəkələr  üçün  yaratdığı 
802.11 standartlar ail
əsi daha çox yayılıb.  
 
In-the-Wild (ItW)   
Aktiv viruslar  – 
yalnız laboratoriyada testetmə mühitində mövcud 
olan z
ərərli proqramların əksinə olaraq, aktiv dövriyyədə olan və ya 
istifad
əçi kompüterlərini aktiv şəkildə yoluxduran virusları və digər 
z
ərərli proqramları bildirir. 
 
Integrity 
Tamlıq − bax. data integrity və system integrity. 
 
Intellectual property 
İntellektual  mülkiyyət  –  faydalı  bədii, texniki və  ya sənaye 
informasiyası, bilik və ya ideyalar, real nəzarət və ya virtual istifadə 
t
əqdimatı. 
 
Interception  
Ələ keçirmə – passiv dinləmədən fərqli olaraq bu aktiv hücumdur. 
B
ədniyyətli təyinat yerinə çatdırılma prosesində informasiyanı tutur. 
Onu  analiz  etdikd
ən  sonra  informasiyanın  irəli ötürülməsinə  icazə 
verilm
əsi/qadağan edilməsi haqqında qərar qəbul edilir.  
 
International Organization for Standardization (ISO) 
Beyn
əlxalq  Standartlaşdırma  Təşkilatı  –  standartlaşdırma  üzrə 
beyn
əlxalq təşkilatdır,  ən müxtəlif sahələrdə, o cümlədən, 
informasiya t
əhlükəsizliyi sahəsində beynəlxalq standartların işlənib 
q
əbul edilməsi ilə  məşğul  olur.  1946-ci ildə  yaradılıb, 
standartlaşdırma üzrə milli təşkilatlar üzv kimi daxildir. 

---

70 
Internet Engineering Task Force (IETF) 
Internet müh
əndisliyi  işçi  qrupu–  Internet-standartları  və 
protokolları  RFC  sənədlərində  təsvir edən fərdi  mütəxəssislərin 
beyn
əlxalq təşkilatı. 
 
Internet Keyed Payments Protocol 
İnternet  açarlı  ödəniş  protokolu  –  3 və  daha çox tərəf  arasında 
t
əhlükəsiz ödəniş tranzaksiyalarının aparılması üçün protokol. IBM 
t
ədqiqat mərkəzində  və  Sürix elmi-tədqiqat  laboratoriyasında 
işlənmişdir. Protokol açıq açarlı kriptoqrafiyaya əsaslanır.  
 
Internet Storm Center (ISC)   
İnternet  Monitorinq  Mərkəzi  –  SANS  İnstitutunun  İnternetdə 
z
ərərli  fəaliyyətin  səviyyəsini,  xüsusilə  də  genişmiqyaslı 
infrastruktur  hadis
ələrini  monitorinq  etmək  üçün  həyata  keçirdiyi 
proqram. 
 
Intrusion Detection System (IDS) 
Müdaxil
ənin  aşkarlanması  sistemi  –  kompüter  sisteminə  və  ya 
şəbəkəyə icazəsiz giriş faktlarını aşkarlamaq üçün nəzərdə tutulmuş 
proqram v
ə  ya aparat vasitəsi.  Adətən,  IDS  arxitekturasına 
aşağıdakılar  daxildir:  sensor altsistemi  –  təhlükəsizliklə  əlaqəli 
hadis
ələr  haqqında  verilənləri toplayır;  analiz altsistemi  –  sensor 
m
əlumatları  əsasında  hücumları  və  şübhəli hərəkətləri  aşkarlayır, 
saxlanc  –  ilkin hadis
ələrin və  analizin nəticələrinin  toplanmasını 
t
əmin edir; idar
əetmə konsolu – IDS-lə qorunan sistemin və IDS-
in  öz v
əziyyətini müşahidə etməyə, analiz altsisteminin aşkarladığı 
insidentl
əri nəzərdən keçirməyə, IDS-i konfiqurasiya etməyə imkan 
verir. 
 
Intrusion Prevention Systems (IPS) 
Müdaxil
ənin  qarşısının  alınması  sistemləri  –  kompüter  sisteminə 
v
ə ya şəbəkəyə icazəsiz giriş faktlarını aşkarlayan və öz hədəflərinə 
çatmazdan 
əvvəl bu hərəkətləri dayandırmağa cəhd edən sistemlər. 
IPS  sisteml
ərinə  IDS-lərin  genişlənməsi kimi baxmaq olar,  çünki 

---