O`zb е kiston r е spublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi

Association of Computational Lingistics
), bu uyushma kompyuter tilshunosligi bilan 
bog’liq ko’plab tashkiliy va ilmiy ishlarni amalga oshiradi. AQShda ikki yilda bir marta 
COLING
konferensiyasi o’tkaziladi. AQShning 10 ta universitetida kompyuter 
lingvistikasi fakultetlari mavjud. Kompyuter tilshunosligining muammoli masalalari 
52
Po'latov A., Muhamedova S.
Kompyuter lingvistikasi. – Toshkent, 2007. – B.37-38. 
53
Новое
 
в
 
зарубежной
 
лингвистике
. 
Вып
.24. 
Компьютерная
лингвистика
. -
М
.: 
Прогресс
, 1989. - C.10. 

---

56 
sun’iy intellekt bo’yicha o’tkaziladigan turli xalqaro konferensiyalarda ham ko’rib 
chiqiladi. Rossiyada har yili kompyuter lingvistikasiga oid 
“
ДИАЛОГ
”
xalqaro 
konferensiyasi o’tkaziladi.
54
Shuningdek, Niderlandiyada 
“Artificial Intelligence”
(“Sun’iy intellekt”) jurnali ham chop etiladi. Mexiko shahrida har yili 10 yildan beri 
“Computational Linguistics and Intelligent Text Processing”
nomli xalqaro 
konferensiya o’tkazib kelinadi.
55
Rus kompyuter tilshunosligidagi tadqiqotlarning quyidagi yo’nalishlarini alohida 
ajratib ko’rsatish mumkin:
•
Mashina tarjimasi (MT).
•
Avtomatik tahrirlash (AT). 
•
Til o’rgatish jarayonini kompyuterlashtirish (avtomatik til o’qitish - ATO’). 
•
Statistik tadqiqotlar (ST). 
Kompyuter lingvistikasining mashina tarjimasi yo’nalishida amalga oshirilgan 
tadqiqotlar bugungi kunda barcha kompyuterlarda mavjud bo’lgan ruschadan boshqa 
tillarga tarjima qiluvchi dasturlarning yaratilishiga asos bo’ldi. Xususan, L.L.Nelyubin 
va uning shogirdlari tomonidan ishlab chiqilgan so’zma-so’z tarjima qilishning ilmiy 
strategiyasi (rasmiy-idoraviy uslub asosida) o’sha davr jahon injener lingvistikasi 
talablari va ilg’or tajribasiga monand bo’lgan edi.
56
L.L.Nelyubin tadqiqotlarining quyidagi o’ziga xos jihatlarini ta’kidlash lozim: 
birinchidan, ushbu ishlarda so’z va iboralarning avtomatik lug’ati bilan birgalikda to’liq 
tarjima qilish imkoniyatini beruvchi morfologik-sintaktik algoritm-freym yaratishga 
harakat qilingan; ikkinchidan, vujudga keltirilgan tarjima dasturlari asosida o’qituvchi 
lingvistik avtomat (
ОЛА
- 
Обучаюший
лингвистический
автомат
) yaratish 
me’yorlari ishlab chiqilgan. Ya’ni u o’quvchilarga ingliz tilidagi rasmiy hujjatlarni rus 
tiliga tarjima qilishni o’rgatish imkoniyatini beradi. Professor L.L.Nelyubinning ilmiy 
faoliyatida mashina tarjimasi uchun (ingliz tili bo’yicha) algoritmlar va dasturlar ishlab 
chiqish asosiy o’rinni egalladi. L.L.Nelyubin mashina tarjimasida ingliz tili leksikasini 
butunligicha qamrab olmagan, u o’z tadqiqotlarining ob’ekti sifatida AQSh harbiy 
hujjatlarini belgiladi va bu sohada ko’plab ilmiy asarlar yaratdi. Jumladan, olimning 
“
Перевод
 
боевых
 
документов
 
армии
 
США
”
(1971), 
“
Частотный
 
англо
-
русский
 
военный
 
словарь
-
минимум
”
(1974), 
“
Перевод
 
и
 
прикладная
 
лингвистика
” 
(1983), 
“
Компьютерная
 
лингвистика
 
и
 
машинный
 
перевод
”
(1991) kabi monografik 
tadqiqotlari kompyuter lingvistikasi fani bo’yicha fundamental ishlar hisoblanadi. 
Shuningdek, Yu.N.Marchuk tadqiqotlarida ham bir tabiiy tildan boshqa tilga 
bo’lgan tarjimani modellashtirish tamoyillari, tarjima birligi, tarjima jarayonining 
54
http://www.dialog-21.ru/ 
55
http: www.CICLing.org 
56