O‘zbekiston republikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi ulug‘bek hamdamov, abdug‘opir qosimov jahon adabiyoti

Qadimgi Xitoy adabiyoti 
Ilk bitiklardagi adabiyot. Birinchi ierogliflar m.a. XV asrga
oid bo‘lib, suyakdan yasalgan tablichkalarda ilohlar irodasini ifoda
qilgan: “Bolalarga don ekishni buyurish”, “O‘ttizta odam va o‘nta
buqani qurbonlikka keltirish”, “Agar odamlarning boshini qurbon-
likka keltirsang, shoh yordam oladi” kabi. Keyin bu tablichkalar
olovga tashlangan hamda ularda qanday yoriqlar paydo bo‘lishiga
qarab ilohlarning munosabat-javobi haqida xulosa qilishgan.
“I Szin” (O‘zgarishlar kitobi). Nasroniylar uchun “Injil” qanday
ahamiyatga molik bo‘lsa, xitoyliklar uchun bu kitob o‘shanday qim-
matli hisoblanadi. Bi kitobning mazmuni, afsonaga ko‘ra, dengiz yu-
zasiga chiqib qolgan toshbaqaning kosasiga suvratlar shakli (geksa-
gramma) da chizilgan. Kitob o‘ziga xos fol kitobi hsioblanadi. Kitob
m.a. XXI asrdan m.a.VI asr oralarida vujudga kelgan degan har xil
qarashlar mavjud. Hatto uni Konfutsiy nomi bilan bog‘lashadi. Asar
sekin-asta sayqal topib, fol kitobidan falsafiy traktatga aylangan. 64
ta geksagrammada aks etgan hayot bosqichlaridan inson taqdiri bun-
yod bo‘ladi, degan qarash ilgari surilgan. Mas., 1. Ijod. 2. Ado etish.
3. Ilk qiyinchiliklar. 4. G‘o‘rlik. 5. Kutish zarurati va h.k…
“Shi Szin” – qo‘shiqlar kitobi. Qadimgi xitoy she’riyati hisob-
lanib, XII-VII asrlarga oid. Undan turli tuman janrlardagi qo‘shiqlar
o‘rin olgan. Didaktika, totem, marosim, qarg‘ish, kul‘t yo‘nalishidagi
va yana boshqa mavzulardagi qo‘shiqlar mif hamda fol‘klor ruhi bi-
lan qo‘shilib ketgan.
Xitoyda epopeyaning yo‘qligi dunyoqarash bilan, undagi antrop-
otsentrizm bilan bog‘liq. Xitoyliklar go‘zallikni alohida bir shaxs va
uning tuyg‘ulari bilan emas, balki tabiat va jamiyat bilan bog‘liq holda
ko‘rishadi. Shu negizda ikki dunyoqarash paydo bo‘lgan: konfutsiylik
(jamiyatga qaratilgan nigoh) va daosizm (tabiatga qaratilgan nigoh).

26