O`zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o`rtа mахsus tа’lim vаzirligi

 
BENZOY KISLOTA SINTEZI 
Ajratilgan vaqt-8soat 
 
Ishning maqsadi:
Benzoy kislotani laboratoriya sharoitida taloul va 
KMnO
4
ta`sirida olinishi. 
Kerakli asbob va reaktivlar:
Taloul 6ml (0,05mol), KMnO
4 
17gr (0,11), 
suyiltirilgan HCl, spirt 
Identiv o`quv maqsadi:
1. Talaba benzoy kislota sintezi xususiy reaksiyalarini tushinib bajaradi. 
2. Toza benzoy kislotaning suyuqlanishi va unumini o`rganiladi. 
C
6
H
5
CH
3
+KMnO
4
C
6
H
5
COOK+2 MnO
2
+KOH +H
2
O 
C
6
H
5
COOK +HCl C
6
H
5
COOK+KCl 
Ishni bajarish tartibi: 
Qaytarma sovutgich bilan jihozlangan yumaloq 
tubloi ikki og`izli kolbada 6ml toluol va 300ml suv olib u suv hammomida 
qaynatiladi.Reaksion kolbani chayqatib turib unga bir soat davomida 17gr 
KMnO
4
oz-ozdan solinadi qizdirishni tez-tez aralashtirib turgan holda 
eritmaning rangi uchguncha,yani 4soat davomida eritiladi,agar reaksion 
aralashmaning rangi uchmasa unga bir necha tomchi etil spirt quyish bilan rangi 
yo`qotiladi.So`ngi reaksiyaga kirishmagan toluolni xaydab olib cho`kmaga 
tushgan MnO
2
ni Byuxner varonkasida filtlab olib 2 marta 30-40ml qaynoq suv 
bilan yuviladi.Filtlarni birlashtirib suv hammomida 40-50ml hajmiga kelguncha 
bug`lantirib,cho`kmaga tushgan MnO
4
ni filtlab olinadi.Varonkadagi cho`kma 
ozgina issiq suv bilan yuviladi. Filtratlar 30-40ml gacha bug`lantiriladi va 
filtratga suyiltirilgan HCl (1/1)tomchilatib benzoy kislota cho`kmaga 
tushiriladi.Benzoy kislotani Byuxner varonkasida filtlab olib oz miqdordagi 
muzli suv bilan yuviladi. 
Havoda quritilgan benzoy kislota 120-121
0
Cda suyuqlanadi. Vozgonka 
qilib tozalangan benzoy kislotaning suyuqlanish temperaturasi 122
0
C Sintez 
qilingan modda miqdori 5gr. Reaksiya unumi hisoblanadi. Ushbu laboraroriya 
ishi quyidagi 24-rasmda tasvirlangan qurilma yordamida amalga oshiriladi 
Nazorat savollar. 
1.Benzoy kislota sintezi reaksiyalarini bajarishda ularning qanday xossalariga
e`tibor berish kerak? 
2.Benzoy kislota sintezida eritmani qanday metod bo`yuicha tekshiriladi? 
 

---

49 
24-rasm. Benzoy kislotani sintez qilish qurilmasi 
1-qaytarma sovitgich, 2-suv hammomi, 3-tubi yumaloq kolba, 4-gaz gorelkasi, 
5-sintez qilanayotgan modda.