O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

tizim
Tarmoq OT
Xizmat 
ko’rsatuvchi DT
Tashxis 
dasturlari
Antivirus 
dasturlari
Arxivlashtirish 
dasturlari
Tarmoq 
dasturlari

---

146 
Hozirgi paytda dasturlash texnologiyasining uskunaviy vositalarini yaratish bilan 
bog’liq yo’nalish tez sur’atlar bilan rivojlanmokda. Bunday uskunaviy vositalar 
dasturlar yaratish va sozlash uchun quvvatli va qulay vositalarni tashkil etadi. Ularga 
dasturlar yaratish vositalari
va 
Case-texnologiyalar
kiradi. 
Dasturlar yaratish vositalari. 
Ushbu vositalar dasturlar yaratishda ayrim 
ishlarniavtomatik ravishda bajarishni ta’minlovchi dasturiy tizimlarni o’z ichiga oladi. 
1. Amaliy dasturiy ta`minotni quyidagicha tasniflash mumkin.
Sinov savolari: 
1.
Shaxsiy kompyuterning tashkiliy qismlarini aytib bering? 
2.
Qanday dasturlar amaliy dasturlar deyiladi? Ular ga misol keltiring? 
3.
Qanday dasturlar sistemaviy dasturlar deyiladi? Ularga misol keltiring? 
4.
Tizimli dasturiy ta`minotningtarkibiy qasmlarini sanab bering? 
5.
Asosiy dasturiy ta`minot tarkibiga kiruvchi dasturlarii aytib bering? 
6.
Umumiy maqsadli ADT tarkibiga qanday dasturlarkiradi? 
7.
Ofis ADT tarkibiga kiruvchi dasturlar haqida nimalarni bilasiz? 
12-AMALIY MASHG’ULOT: TARMOQ OPERATSION TIZIMLARI. 
ZAMONAVIY OPERATSION TIZIMLAR 
 
Operatsion tizim (OT)
– o’zaro bog’langan tizimli dasturlar kompleksi. U 
foydalanuvchining kompyuter bilan aloqasini tashkillashtiradi va boshqa barcha 
dasturlarning bajarilishini ta’minlaydi. 
OT kompyuter qurilmalarining bajariluvchi dasturlari hamda foydalanuvchilar 
orasida bog’lovchi vazifasini bajaradi.

---

147 
OT odatda kompyuterning tashqi xotirasi (disk)da saqlanadi. Kompyuter ishga 
tushirilganda u diskdan o’qiladi va tezkor xotira qurilmasiga joylashadi. Ushbu jarayon 
operatsion tizimning yuklanishi deb ataladi. 
OTning vazifasiga quyidagilar kiradi: 
– foydalanuvchi bilan muloqot o’rnatish; 
– ma’lumotlarni kiritish-chiqarish va boshqarish; 
– dasturlarning ish jarayonini rejalashtirish va tashkillashtirish;
– resurslar (tezkor va kesh xotira, protsessor, tashqi qurilmalar)ni taqsimlash; 
– dasturlarni ishga tushirish; 
– xizmat ko’rsatishdagi har xil yordamchi amallar; 
– ichki qurilmalar orasida ma’lumotlarni uzatish; 
– tarkibiy qurilmalar (monitor, klaviatura, printer va hokazo) ish faoliyatini 
dasturiy ta’minlash. 
OTga misollar - MS-DOS, Windows, Linux, UNIX, Solaris, Doppix, MacOS va 
boshqalar. 
WINDOWS