O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan muhandislik-qurilish instituti

tuzilmani tanlash va 
hisoblash. 
Yo’l to’shamalarini an’anaviy va avtomatlashgan loyihalashda quyidagi 
me’yoriy hujjatlarda keltirilgan tamoyillar va qoidalarga amal qilinadi:
- SHNQ 2.05.02-85 «Avtomobil yo’llari». 
- MQN 46-2008 «Qattiq bo’lmagan yo’l to’shamalarini loyihalash». 
- MQN 139-2008 «Qattiq yo’l tushamalarini loyihalash». 
Yo’l to’shamalarini loyihalashda quyidagi ishlar ketma-ketligiga amal qilinadi: 
• qoplama turini tanlash; 
• konstruktiv qatlamlar sonini aniqlash, ularni tuzilmada joylashtirish va taxminiy 
qalinligini belgilash; 
• yo’l-iqlim mintaqalarini hisobga olgan holda sovuqqa bardoshligini ta’minlash 
bo’yicha qo’shimcha tadbirlarni belgilash zaruratini oldindan baholash; 
• qoplamaning yorilishga bardoshligini oshirish uchun zaruriy tadbirlar zarurligini 
oldindan baholash; 
• yo’l poyi ustki qismini yaxshilash va mustaxkamlash maqsadga muvofiqligini 
baholash; 
• mahalliy sharoitni hisobga olgan holda tuzilma variantlarini tanlash.
Yo’l to’shamalarini mustaxkamligini ta’minlash maqsadida hisob ishlarida 
quyidagi 3 ta me’zon bo’yicha tekshirishlarni olib boramiz: 
- yo’l tuzilmasini chuziluv egilishga mustaxkamligini hisoblash; 

---

39 
- yo’l tushamasining sochiluvchan materiallardan iborat qatlamlari orasida yuzaga 
keladigan surilishga qarshi mustahkamligini hisoblash; 
- yo’l to’shamasi yaxlit qatlamlarini cho’zilishga qarshi mustaxkamligini hisoblash.
Yo’l to’shamasi mustaxkamligini sonli baholash uchun sonli ko’rsatkich 
sifatida 
mustaxkamlik 
koeffitsienti 
olingan. 
Yo’l to’shamasini egilishga 
mustaxkamligini baholashda mustaxkamlik koeffitsienti quyidagi formuladan 
aniqlanadi:
K
mus 
= E
um 
/ E
um
tal
Bu erda: E
um
tal
- tuzilmaning talab qilingan umumiy elastiklik moduli, MPa; 
E
um
 - 
tuzilmaning umumiy elastiklik moduli, MPa.
Tuzilmaning qatlamlari bo’yicha mustaxkamlikni baholashda mustaxkamlik 
koeffitsienti ushbu formula bo’yicha aniqlanadi: 
K
mus 
= 

rux 
/ 

xis 
Bu erda: 

xis
 
— hisobiy yukdan keladigan hisobiy kuchlanish, MPa;

rux
 
— hisobiy yukdan keladigan hisobiy kuchlanish, MPa. 
Yo’l to’shamalari yo’lning peregon uchastkalarida qisqa muddatli ko’p 
takrorlanuvchi ko’chma yuklarga hisoblaniladi — 
dinamik yukga.
Yo’l to’shamalari avtobus bekatlarida, chorraxalarda, temir yo’llar bilan bir 
satxdagi kesishishlarga tutashishda, avtomobillar to’xtash joylarida va yo’l chetlarida 
bir martalik davomiy bo’lgan yuklarga hisoblaniladi -