O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti

Genomika
organizmlar genomlarini o‗rganish bilan shug‘ullanadi (odatda 
DNK sekvenirlashlari). Uning kelib chiqishi va genomikasi bo‗yicha 
in
silico
- "kremniy yilda", ba‘zan o‗rganish faqat hisoblash (kompyuter) 
usullari yordamida amalga oshiriladi, deb ko‗rsatish uchun ishlatiladi. Kremniyni 
eslatish 
zamonaviy 
kompyuterlarning 
elementar 
bazasi 
kremniy 
yarimo‗tkazgichlariga asoslanganligi bilan bog‘liq. 
Birinchi ketma-ket virusli genomga ega bo‗lgan Nikla, genomikaning asosiy 
sa‘y-harakatlari turli xil organizmlarning DNK ketma-ketliklarini aniqlashga va 
genetik xaritalash masalalariga - genomning alohida qismlarining funksionalligini 
aniqlashga qaratilgan. 
Keyinchalik, genomika genlarning o‗zaro ta‘siri (epistaz) va bir xil genning 
(pleiotropiya) ta‘sirining ko‗plab namoyishlari bilan bog‘liq turli xil intragenomik 

---

[198] 
hodisalarni o‗rganish bilan bog‘liq ishlarni ham o‗z ichiga boshladi. Shu bilan birga, 
genlarning funktsiyalarini tushuntirish vazifalari hali ham asosan genetika va 
molekulyar biologiya muammolariga bog‘liq. Hozirgi vaqtda genomika bilan 
shug‘ullanadigan 
masalalar 
ro‗yxatiga 
RNK 
sintezi 
(transkripsiyasi) 
va 
transkriptning o‗zaro ta‘siri (transkriptomika) ham kiradi. 
Ushbu o‗quv qo‗llanma tez rivojlanayotgtez rivojlanayotgan genomika sohasi 
- 
hisoblash 
genomikasiga 
bag’ishlangan
( 
Computational 
genomics) 
yo‘naltirilgan. 
Nomidan ko‗rinib turibdiki, hisoblash genomikasi genomika 
tomonidan o‗rganilgan jarayonlar va ob‘ektlarning kompyuter modellarini yaratish 
orqali ularning xatti-harakatlarini bashorat qilishga harakat qiladi va shuningdek, 
genomika bilan bog‘liq molekulyar biologik tadqiqotlar bilan birga xizmat qiladi. 
Hisoblash genomikasi echishga urinayotgan masalalar qo‗yidagi savollarni 
o‗z ichiga oladi: 

organizmlar 
genomlaridagi 
ba‘zi 
nukleotidlar 
ketma-ketliklarining 
funktsiyalarini aniqlash va bashorat qilish; 

mavjud bo‗lgan natijalarni qayta ishlash nuqtai nazaridan ham, yangi 
vazifalar va tadqiqot maqsadlarini qo‗yishda ham klassik molekulyar 
tadqiqotlarni matematik qo‗llab-quvvatlash; 

ayrim tashqi ta‘sir va ogohlantirishlarga javob beradigan genlarni aniqlash; 

nukleotidlar ketma-ketligidagi to‗liq bo‗lmagan / noto‗g‘ri tandem 
takrorlanishlarini aniqlash; 

nukleotid kontekstining genomdagi regulyativ ketma-ketliklarning ishlashiga 
ta‘sirini tahlil qilish; 

"keraksiz" DNK muammosini hal qilish, ya‘ni. genomning turli qismlari, shu 
jumladan funktsional yuki hozirda bizga noma‘lum bo‗lgan qismlarning 
ahamiyatini tahlil qilish.