O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

Nazoratlanmaydigan
xudud 
Simli va simsiz tarmoqlar orasidagi asosiy farq tarmoq chetki nuqtalari orasidagi mutlaqo 
nazoratlanmaydigan zona bilan bog‘liq. Uyali tarmoqlarning yetarlicha keng makonida simsiz muhit 
aslo nazoratlanmaydi. Zamonaviy simsiz texnologiyalar tarmoq makonini boshqarish vositalarining 
chegaralangan to‘plamini taqdim etadi. Bu simsiz tuzilmalarning yaqinidagi xujum qiluvchilarga 
simli dunyoda mumkin bo‘lmagan xujumlarni amalga oshirishga imkon beradi 
Yashirincha eshitish 
Yashirincha eshitish. 
Simsiz tarmoqlar kabi ochiq va boshqarilmaydigan muhitda eng 
tarqalgan muammo anonim xujumlarning mumkinligi. 
24.2-rasm. Yashirincha eshitish
Bo‘g‘ish
. Tarmoqlarda bo‘ ish atayin yoki atayin bo‘lmagan interferensiyaning aloqa 
kanalidagi jo‘natuvchi va qabul qiluvchi imkoniyatidan oshganida sodir bo‘ladi. Natijada bu kanal 
ishdan chiqariladi. Xujum qiluvchi bo‘ ishning turli usullaridan foydalanishi mumkin. 
Xizmat ko‘rsatishdan voz kechish
. DoS (Denial of Service — xizmat ko‘rsatishdan voz 
kechish) xilidagi xujum tarmoqni butunlay ishdan chiqarishi mumkin. Butun tarmoqda, jumladan 
bazaviy stansiyalarda va mijoz terminallarida, shunday kuchli interferensiya paydo bo‘ladiki, 
stansiyalhar bir-birlari bilan bog‘lana olmaydilar. Bu xujum ma’lum doiradagi barcha 
kommunikatsiyani o‘chiradi. Simsiztarmoqqa bo‘ladigan DoS xujumni oldini olish yoki tuxtatish 
qiyin. Simsiz tarmoq texnologiyalarining aksariyati litsenziyalanmagan chastotalardan foydalanadi, 
demak, bir qancha elektron qurilmalardan interferensiya bo‘lishi mumkin. 
Mijozlarni bo‘g‘ish 
Mijoz stansiyasini bo‘g‘ish firibgarga o‘zini bo‘g‘ilgan mijoz o‘rniga qo‘yishiga imkon beradi 
(24.3-rasm). Mijoz ulanishni amalga oshira olmasin degan maqsadda unga xizmat ko‘rsatishdan voz 

---

116 
kechish uchun ham bu ishdan foydalaniladi. Juda mohirlik bilan qilingan xujumlar niyati buzuq odam 
stansiyasini bazaviy stansiyaga ulash maqsadida mavjud ulanishni uzadi.