O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

Simsiz global tarmoqlar 
mobil ilovalarning, ulardan mamlakat yoki hatto kontinent 
masshtabida foydalanishni ta’minlash bilan ishla-nishini ta’minlaydi. Iqtisodiy mulohazalarga 
tayangan holda, telekommu-nikatsiya kompaniyalari ko‘pgina foydalanuvchilar uchun uzoq 
masofadan ula-nishni ta’minlovchi simsiz global tarmoqning nisbatan qimmat infratu-zilmasini 
yaratadilar. Bunday yechimning xarajati barcha foydalanuvchilar o‘rtasida taqsimlanadi, natijada 
abonent to‘lovi unchalik yuqori bo‘lmaydi.
 
Simsiz tarmoq tuzilmasi 
24.1-rasm
. 
Simsiz tarmoq tuzilmasi 
Foydalanuvchilar
.
Simsiz tarmoq foydalanuvchiga xizmat qilishligi sababali, foydalanuvchiga 
simsiz tarmoqning muhim qismi sifatida qarash mumkin. Foydalanuvchi simsiz tarmoqdan 
foydalanish jarayonini boshlay-di va uning o‘zi tugallaydi. Shu sababli unga "oxirgi foydalanuvchi" 
ata-masi joiz hisoblanadi. Odatda, foydalanuvchi simsiz tarmoq bilan o‘zaro aloqani ta’minlash bilan 
bir qatorda, muayyan ilovalar bilan bog‘liq boshqa vazifalarni bajaruvchi 
kompyuter qurilmalari 
(computer device) 
bilan ish ko‘radi. 
Simsiz tarmoqlar xavfsizligiga tahdidlar 
Simsiz texnologiyadan foydalanilib juda katta afzalliklarga eri- shish mumkin. Bu texnologiya 
foydalanuvchilarga aloqani yo‘qotmasdan be- malol harakatlanish xissiyotini bersa, tarmoq 
yaratuvchilariga bog‘lanishlarni tashkil etish uchun katta imkoniyatlarni yaratadi. Undan tashqari 
tarmoqdan foydalanish uchun ko‘pgina yangi qurilmalarni paydo bo‘lishiga imkon beradi. Ammo 

---

115 
simsiz texnologiya oddiy simli tarmoqlarga qaraganda o‘zida ko‘proq tahdidlarni eltadi. Xavfsiz 
simsiz ilovani yaratish uchun simsiz "xujumlar" o‘tuvchi bo‘lishi mumkin bo‘lgan barcha 
yo‘nalishlarni aniqlash lozim. Afsuski, ilovalar hech qachon butun- lay xavfsiz bo‘lmaydi, ammo 
simsiz texnologiyalardagi xavf-xatarni sin-chiklab o‘rganish har xolda himoyalanish darajasini 
oshishiga yordam beradi. Demak, mumkin bo‘lgan tahdidlarni taxlillab, tarmoqni shunday qurish lo-
zimki, xujumlarga xalaqit berish va nostandart "xujumlar"dan himoyalanishga tayyor turish imkoni 
bo‘lsin.