O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi termiz davlat universiteti amaliy matematika kafedrasi «Axborot xavfsizligi» fanidan

23-MAVZU: VIRTUAL XIMOYALANGAN TARMOQLAR 
MA’RUZA MASHG’ULOTI REJASI: 
23.1.
 
VPN tushunchasi va uning turlari
23.2.
 
 VPN tarmoqlari klassifikatsiyasi 
23.3.
 
 VPN tarmoq qurishning asosiy turlari 
Tayanch iboralar:
VPN tunneli, IpSec
Internetning hamma yerda tarqalishidan manfaat ko‘rish maqsadida tarmoq xujumlariga 
samarali qarshilik ko‘rsatuvchi va biznesda ochiq tarmoqlardan faol va xavfsiz foydalanishga imkon 
beruvchi virtual xususiy tarmoq VPN yaratish ustida ishlar olib borildi. Natijada 1990 yilning boshida 
virtual xususiy tarmoq VPN konsepsiyasi yaratildi. "Virtual" iborasi VPN atamasiga ikkita uzel 
o‘rtasidagi ulanishni vaqtincha deb ko‘rilishini ta’kidlash maqsadida kiritilgan Haqiqattan, bu ulanish 
doimiy, qat’iy bo‘lmay, faqat ochiq tarmoq bo‘yicha trafik o‘tganida mavjud bo‘ladi.
Axborotni VPN tunneli bo‘yicha uzatilishi jarayonidagi himoyalash quyidagi vazifalarni 
bajarishga asoslangan:
• 
o‘zaro aloqadagi taraflarni autentifikatsiyalash;
• 
uzatiluvchi ma’lumotlarni kriptografik berkitish (shifrlash);
• 
etkaziladigan axborotning haqiqiyligini va yaxlitligini tekshirish.
Virtual himoyalangan tunnel sxemasi 
23.1-rasm. Virtual himoyalangan tunnel sxemasi 

---

111 
23.1-rasm. VPN tasniflanishi
 
Intranet VPN 
23.3-rasm. Intranet VPN 
Marshrutizatorlar asosidagi VPN.
VPN 
qurishning 
ushbu 
usuliga 
binoan 
himoyalangan 
kanallarni 
yaratishda 
marshrutizatorlardan foydalaniladi. Lokal tarmoqdan chiquvchi barcha axborot marshrutizator orqali 
o‘tganligi sababli, unga shifrlash vazifasini yuklash tabiiy. Marshrutizator asosidagi VPN asbob-
uskunalariga misol tariqasida Cisco-Systems kompaniyasining qurilmalarini ko‘rsatish mumkin.